DEYİM
Fransızca: locution, idiom
İNGİLİZCE: locution, idiom
Almanca: ausdruck , redensart
Osmanlıca: Tabir
Kelime türü: isim, dil bilgisi terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: tabir,
TANIMLAR:
“Düz anlamlarından sıyrılmış sözcüklerin başka bir anlama gelecek biçimde kalıplaşması.”
“Genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, ilgi çekici bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeği, tabir.”
“Anlatım gücünü artırmak için, gerçek anlamı dışına kayan, bazı sözcükleri değişmediği halde bazıları değişip çekimlenebilen kalıplaşmış birden çok sözcük”
[1]
“Gerçek anlamından farklı bir anlam taşıyan ve çekici bir anlatım özelliğine sahip olan kelime veya kelime grubu”
Yeni bir anlam ihtiyacını karşılamak maksatlı olarak bir den fazla sözcükle oluşturulan, bu sözcüklerin bazılarının veya hepsinin de asıl anlamlarını yitirdiği , genellikle mecaz anlamlı olan kalıplaşmış söz gruplarıdır.
DEYİM ÖRNEKLERİ
Abayı yakmak, aşağıdan almak, bağrına taş basmak, buluttan nem kapmak, çileden çıkmak, dalga geçmek, el ele vermek, karşı gelmek, mercimeği fırına vermek, nalları dikmek, saman altından su yürütmek, üç buçuk atmak, yasak savmak, yüzgöz olmak, zılgıt vermek vb.
Yüzsuyu dökmek, eli bayraklı, çantada keklik, çam devirmek, ağır başlı, göze girmek, gözden düşmek, kulağı delik, eli açık, tepesi atmak, gönül almak, göze gelmek, dile düşmek, küplere binmek, balık kavağa çıktığı zaman
TERİMİN TÜRK LEHÇELERİNDEKİ KARŞLIKLARI
Azerbaycan Türkçesi: frazeologizm ~ sabit söz birläşmäsi; Türkmen Türkçesi: frazeologizm ~durnuklı söz düzümleri; Gagauz Türkçesi: bölünmäz laf birleşmesi ~ frazeologizma; Özbek Türkçesi: ibóra ~ frazeologik birlik; Uygur Türkçesi: idiom ~ turaqliq söz ibarisi; Tatar Türkçesi: obrazlıtäğbir ~ frazeologizm; Başkurt Türkçesi: frazeologizm; Kmk: frazeologiya söz tagımı ~birikgen söz tagım; Krç.-Malk.: frazeologizm; Nogay Türkçesi: söz bîrîkpeler ~frazeologizm; Kazak Türkçesi: turaktı söz ~ beyneli söz tirkesi - ayşıktı söz oramı ~frazeologizm; Kırgız Türkçesi: körköm süylöm ~ fraza ~ idiyoma; Alt:: buzulbassöskolbu ~ frazeologizm; Hakas Türkçesi: mirgen çooh ~ frazeologizm; Tuva Türkçesi: frazeologizm; Şor Türkçesi: frazeologizm; Rusça: obraznoye vırajeniye ~ frazeologizm;~
[2]
[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982
[2] BSTS / Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu 1997