Fransızca:    linquistique  general

İNGİLİZCE:   general linquistique 

Almanca:    allgeimeine sprchwissenchaft

 

Osmanlıca:    Lisaniyat

 

Kelime türü:   İsim, Dil Bilimde bir terim

 

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ:  Genel  Dilbilim – Dibilimi

 

 

“Konuşulan bütün diller hakkındaki bilim.” 

“Dil yetisinin ve doğal dillerin bilimsel incelenmesidir. “

“Dillerin yapısını, gelişmesini, dünyada yayılmasını ve aralarındaki ilişkileri ses, biçim, anlam ve cümle bilgisi bakımından genel veya karşılaştırmalı olarak inceleyen bilim”

 

Dilbilgisi, herhangi bir dile özel olan dil incelemelerinin bütünüdür. Dilbilgisi bir dile odaklıdır. Dil bilim ise bir dil üzerine değil, dil kavramı ve dünya dilleri üzerine yoğunlaşır. 

 

“Dilbilimin ve dilbilimcilerin görevi, bir dilsel topluluğa ait bireylerin zihinlerindeki ortak özelliği etraflı bir biçimde tanıtmaya çalışmaktır. Örneğin, insan aşağı yukarı 200 farklı sesi telaffuz edebilir ve onları algılayabilir; ama her dilsel topluluk sahip olduğu binlerce sözcük için aşağı yukarı 40 temel ses kullanır “[1]

 

Dilbilim dilin genel ve özel niteliklerini ve dil olaylarını inceler. Dillerin; kökenlerini doğuş yerlerini yayılma alanlarını lehçe şive ağız aşamalarını ortaya çıkış alanlarını, tarihi süreçlerdeki gelişim, değişim, başkalaşımlarını, yayılma alanlarını, kökeni ortak olan veya farklı diller arasındaki etkileşim, kelime vb. alışverişlerini inceler.  Dilbilim, diller arasındaki ortak zıt, benzer, ses, cümle, kelimeleri vb araştıran ve niteliği bakımından diğer birtakım bilim dalları ile de yakın ilişkileri bulunan bilim dalıdır.

Dilbilim dünyadaki tüm dilleri sesleri yapıları, seslendirme organları,  sentaks, semantik, morfolojik, etimolojik, anlam vb yönlerinden inceler.  Diller arasındaki ortak noktaları, aykırı ve farklı özellikleri irdeler

Dil bilimi, teorik ve uygulamalı da olabilir.

 

 

Genel dilbilimi (Almanca Allgemeinesprachwissemschaft; Fr. linguistique génerale; İng. general linguistics)’nin yerini almış durumdadır. Sesbilimi (fonetik, phonetik), biçimsel sesbilimi (Morphonologie, morpho, phonemics), şekil bilgisi (morphologie, morphology), cümle bilgisi (syntax), anlam bilgisi (Budeutungslehre, semantik, semantics), kelime bilimi (wortkunde, lexicologie, lexicology), ad bilimi (Namenkunde, onomastique, onomastic), lehçe bilimi (dialektologie, dialectology)dil biliminin başlıca dallarıdır.dil biliminin, dil olaylarını tasvirî olarak inceleyen dalı tasvirîdil bilimi (deskriptive Sprachwissenschaft, linguistique deskriptive; deskriptive linguistics); dil olaylarının değişme ve gelişme seyrine bakmadan belirli bir zaman süresi içinde inceleyen dalı eş zamanlı (synckronisch, synchronique, synchronic, static)dil bilimi, dil olaylarını tarihî gelişme ve değişme süreci içinde inceleyen dalı da art zamanlı (diachronique, diachronic)dil bilimi diye adlandırılır. bk. art zamanlı yöntem, eş zamanlı yöntem.[2]

 

 

 

Dillerin yapılarını dilleri bütün cepheleriyle konu edinip inceler. Bir dili seslerden cümlelere kadar, inceleyen  dilbilim dalıdır.  Arapça ‘da sarf ve nahv ilmi, batı dillerinde ise gramer

 

b) Anlam Bilimi: morfoloji :  Bir  dildeki sözcükleri  anlamları yönünden inceler

oluşumu ve değişimi) ve söz dizimi

c)Sözdizimi (İng:syntax)   Dilleri veya herhangi bir dili tümce yapısı  yönünden inceler

d)Karşılaştırmalı dil bilimi: Dünya dillerini  veya bir dili , genelgeçer dil özellikleri , kökenleri , gelişim, değişim aşamaları , vb yönlerinden inceler.

e)Tarihsel dil bilimi:  Dillerin tarihleri lehçelere şivelere vb ayrılmaları tarihsel gelişime  ve değişimleri  üzerinde araştırma yapar

f) Ses bilimi, : genel dil biliminden biraz farklı olarak, seslerin nasıl üretildiğini ve algılandığını inceler.

g)Uygulamalı dil bilimi : dil bilimsel teorileri yabancı dil öğretimi, konuşma terapisi, çeviri ve konuşma bozukluğu gibi alanlarda uygulamaya geçirir.

h)Metinbilim ya da Metin Bilgisi: Her sözcük metin oluşturamaz mantığıyla dile yaklaşan bir dilbilim alanıdır.  Dilleri veya  bir dili  metinlerin oluşturan unsurları ,  metinlere anlam veren sözcüklerin  bağlaçların, edatların konumunu, metni metin yapan tutarlılık, akış ögelerini inceler

i)Pragmatik Dilbilim ( =Edimbilim) Bir dili hitabet yönünden inceler. Hatiplerin kitleleri etkilemek , istekleri doğrultusunda  kitleyi yönlendirmek,  düşüncelerini nasıl empoze ettiklerini kavramak   yönünden dilleri veya dili inceleyen  dil bilim dalıdır. Bu inceleme, kelime seçimi, üslup, vurgu ve tonlama  vb ile de ilgilenir.

 

---