Edat ( İlgeç) Bağlaç Özellikleri ve Görevleri

 

EDATLAR ( İlgeçler)

 

• Fransızca:  
• İNGİLİZCE:   preposition:
• Almanca:   

 

TANIMLARI

Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelerdir.” Kendi başlarına bir anlamları olmayan cümle içerisinde diğer kelimeler ile birlikte bir anlam kazanan; kelimler ve cümleler arasında vasıta araç, ilgi, benzerlik,  olasılık, karşılaştırma gibi çeşitli anlam ilgileri kuran isim soylu sözcüklerdir.”

Edatlar Şu Türlere Ayrılırlar

Bağlama edatları bağlaçlar
Son çekim edatları edatlar
Ünlem edatları ünlemler

 

Edatlar tek başlarına anlam ifade etmeyen;  bağımsız olarak bir anlam taşımayan ancak cümlede anlam kazanan veya sadece diğer kelimelere anlam katan sözcüklerdir.

Dağlardaki çalı çırpı ile ateş yaktık.
Aslan gibi delikanlı diye seni tanıttı.
Ahmet'e göre sen daha çalışkansın.
Yaşamak için çalışmak lazım.

Bu cümleler içindeki ile, gibi, göre, için sözcükleri edattır ve bu sözcüklerin tek başlarına bir anlamları yoktur. Kelimeler arasında çeşitli anlam ilişkileri kurdukları için edatlara yardımcı kelimeler de denir.

 

EDATLAR İLE BAĞLAÇLAR

Edatlar, çoğu kez bağlaçlar ile karıştırılır. Oysaki bağlaçlar da zaten bağlama edatlarıdır. Fakat bağlaçlar, kelimeler, kelime grupları veya cümleler arasında bağlama vazifesi anlam ilintisi kuran edatlar olmaktadır. Edatların bağlaçlardan farkı ise edatlar; bağlaçların aksine, cümledeki unsurları birbirine bağlamaz, onlarla anlam ilişkisi kurarlar. Edatlar cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma veya bozulma ortaya çıkar. Ancak bağlaçlar cümleden çıkarıldığında anlamda bozulma meydana gelir.

EDATLARIN ANLAM İLGİSİ KURMASI VE ANLAM KAZANMALARI

Görevini yapmak için bütün gün eve kapandı. (amaç)
Aslan gibi bir tavır sergiledi (benzerlik)

Edatlar önceki kelimeyle sonraki kelime arsında anlam ilgisi kurar. Bağlaçtan ve zarflardan farkı, yeni bir anlam ilgisi koruyor olmasıdır. 

Yazılıdan yine zayıf aldım. (zarf)

Okula gittim ama o yine gelmemişti. (bağlaç) Tanışmak için yanına gittim. (edat)

Dilimizde kullanılan edatların büyük bölümü tümleç olarak kullanıldığında zarf tümleci gibi görev yaparlar. Unutulmaması gereken şudur: Edat olan kelimeler yalnızca kelimeler arasında ilgi kurarlar. Tek başlarına kullanamazlar. Başka kelimelerle birleşerek sıfat ya da zarf görevli öbekler oluştururlar. Tek başlarına iken isim, sıfat, zarf, bağlaç olarak kullanılabilir. Bu durumda edat olmaktan çıkarlar. Edatlar cümleden çıkarılınca cümlenin anlamında bir eksiklik, daralma veya bozulma olur.

Dağ gibi adam yok oldu gitti. (sıfat öbeği)
Sen de benin kadar çalışsan... (zarf öbeği)

Karşı köyde akrabaları vardı. (Sıfat)
Derenin karşısına geçtik.( Ad )
Her söylenene karşı çıkıyor. (Birleşik fiilden isim )
Bana doğruyu söyle. ( İsim)

Başka edat olan kelimeler: dek, değil, üzere, karşı, beri, yana, bile, öte, iken, ötürü...
Bağlaçlar: Cümleler arasında ilgi kuran, birbirine bağlayan kelimelerdir. Tek başlarına anlamsızdırlar. Ancak cümle içinde anlam bulurlar. Bazı edatlar sadece hâl ekleri ile birlikte kullanılırlar. Bazıları da üzerlerine ek alabilirler:

-e kadar, -e doğru, -den beri
bu kadarını, senin gibisi

ki, ya da, ama, lakin, veya, veyahut, fakat, meğer, zira, madem, ile...
Açlık ve yorgunluktan gözleri kapandı.
Hem gel diyorsun, hem de beni beklemiyorsun...

 

KALIPLAŞMIŞ EDATLAR

Ayrılma/Uzaklaşma Hâl eki ile kalıplaşan Edatlar

-den başka
-den beri
-den dolayı
-den ötürü
-den sonra
-den önce
-den evvel

Yönelme/Yaklaşma Hâl eki ile kalıplaşan Edatlar

-e dair
-e doğru
-e değin
-e dek
-e göre
-e kadar
-e karşın
-e rağmen

Edatların Özellikleri

1-Edatlar bir adla öbekleşerek sıfat ya da zarf görevine girebilir

Adam gibi adamdı   =  Adam gibi- Sıfat grubu görevinde

(İsim)         (edat)

 

2-Edatlar iyelik eki alarak ad gibi kullanılabilir.

• Bu kadarını ben de beklemezdim
• Onun gibisi hiç çıkmadı karşıma

3-Edatlar tek başlarına veya diğer sözcük öbekleri ile nesne, tümleç, yüklem görevini kazanabilir.

• Bu kadarını beklemiyorduk. (Belirtili Nesne)
• Koca adam çocuk gibi ağlıyordu (Zarf Tümleci)
• Bir bedende iki can gibiydik onunla (Yüklem)
• İçin, bir edattır ve çoğu kez neden-sonuç ilgisi kurar. (Özne)
•  

4-Bazen isim tamlamasında tamlama unsurundan biri olabilir.

Bunun kadarını kimse görememiştir. (Tamlanan)

5-“Yalnız, ancak, karşı” gibi bazı edatlar başka sözcük türleri olarak da kullanılabilirler. Bu sözcüklerin türünü belirlemek için cümlede kazandıkları anlamlara bakmak gerekir.

• O devan yalnız onda var  (Edat)
• Bu evde yalnız kalıyor (Zarf)
• O gelebilir yalnız çocuğunu getirmesin (Bağlaç)
• İşimiz sabaha ancak biter. (Zarf)
• Karşı evde oturdular . (Sıfat)

 

BAĞLAMA EDATLARI BAĞLAÇLAR 

Bağlaçlar veya rabıta edatları, sözcükleri, sözcük gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan edatlardır: ve, veya, ile, ama, de (da) ancak, belki, çünkü, eğer, hâlbuki, hiç değilse, ise, ki, lâkin, meğer, nasıl ki, öyle, öyle ki, sanki, şu var ki, tâ, üstelik, yahut, yalnız, yani, yoksa, zira gibi. İfadeleri, ilgi ve önem sırasına koyarak düzenlememize yardımcı olurlar.

Bağlaçların kendi başlarına anlamları yoktur. Yer aldıkları cümlenin çeşitli bölümleri arasında anlam ve biçim bakımından bağlantı kurarlar. Cümlelerde sıralama bağlaçlar sayesinde yapılır. Cümleler arasında konu ve anlatım bütünlüğü sağlamak için kullanılırlar.

 

 İlgili Linkler

•  Bağlaç Nedir Özellikleri Yapıları Görevleri
   BAĞLAÇ NEDİR BAĞLAÇLAR
• BAĞLAÇ YİNELENMESİ
•  BAĞLAÇLI TAMLAMA
•  BAĞLAÇLI YAN CÜMLE- TÜMCE
• BAĞLAÇLI İKİLEME
• BAĞLAÇLI ÖZNE
• BAĞLAÇSIZ BAĞLAMA
• Edat ( İlgeç) Bağlaç Özellikleri ve Görevleri
• Kİ BAĞLACI
• Tümceden Bağlaç

 

Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya s_kuzucular@hotmail.com