Edat İlgeç Nedir Başlıca Edatlar
EDAT - Ilgeç – NEDİR
İNGİLİZCE: preposition:
Kelime türü: İsim – İsim soylu sözcük - Dilbilimde bir terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: İlgeç
TANIMLAR
Edatlar isim grubu sözcük türlerinden biridir. Kendi başlarına bir anlamları olmayan cümle içerisinde diğer kelimeler ile birlikte bir anlam kazanan; kelimler ve cümleler arasında vasıta araç, ilgi, benzerlik, olasılık, karşılaştırma gibi çeşitli anlam ilgileri kuran isim soylu sözcüklerdir.
“Tek başına anlamı olmayan, sonuna geldiği sözle cümledeki diğer kelimeler arasında ilişki kuran kelime türü”
“Kendi bağına tam bir anlamı olmayıp ancak özerkli kelimelerin arasındaki gramatikal ilgileri göstermeğe yarayan yardımcı kelime”
“Yalnız başına bir anlam taşımayan; ancak, ad ve ad soylu kelimelerden sonra gelerek sonuna geldiği kelimeyle cümledeki başka kelimeler arasında anlam ilişkisi kuran, gramer görevli bağımsız kelime”[1]
Edatlar çoğu kez bağlaçlar ile karıştırılır. Bağlaçlar da bir tür edat olmalarına rağmen edatlar; cümledeki unsurları birbirine bağlamaz, bu unsurlarla çok çeşitli anlam ilişkisi kurarlar. Bağlaç ise, kelimler, cümlecikler, kelime grupları ile cümleler arasında bağlama ilgileri kuran bağlama edatlarıdır.
Bağlaçlar ile edatlar kendi başlarına kullanıldıklarında kendi anlamları olmayan sözcüklerdir. Bağlaçlar : “Eş görevli kelimeleri, sözcükleri, kelime gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan kelimelerdir” ( bkz BAĞLAÇ NEDİR BAĞLAÇLAR ) Bu nedenle bağlaçlar Edat kelime türü içinde bağlama görevinde olan edatlardır.
BAŞLICA EDATLAR
gibi, sanki, göre, kadar, için, üzere, -e doğru, -e karşı, -e karşın, -e rağmen, -e değin, -e dek, -den dolayı, -den başka, ile, yalnız, ancak, yalnızca , sade, sadece, tek, bir, bir tek, denli, değil,
Gibi
Gibi edatı ad ve ad soylu kelimelerden sonra gelerek sonuna geldiği kelimeyle cümledeki başka kelimeler arasında benzerlik, tezlik, olasılık, tahmin gibi anlam ilişkileri kurar
Babam evliya gibi bir adamdı (benzerlik)
Zil çalar çalmaz sınıftan çıktı. (tezlik)
Birazdan tufan kopacak gibi . (tahmin, olasılık)
Sanki
Erciyes ova içinde sanki çift boynuzlu bir devdi. (benzerlik)
Babamla annem, sanki seni dinleyecek! (inanmama)
Havada sanki fırtına çıkacak g(tahmin, olasılık)
Göre
Bana göre bir elbise bulamadım. (uygunluk)
Size göre bu işten hayır çıkmaz ama ben umutluyum (kanaat, görüş)
Ehliyet sınavı bana göre üniversite sınavından çok kolay (karşılaştırma)
Kadar
Akşama kadar bu mesele çözülmeli. (zaman, süre)
Elma kadar güzel bir tadı var. (benzerlik)
Seni bir saat kadar bekledim. (yaklaşık)
Hiç kimseye senin kadar önem vermedim (karşılaştırma)
Ayı kadar kuvvetli biriydi. . (derece, ölçü)
İçin
Yazılı için kütüphaneye gitti. (amaç)
Benim için herkes farklı şeyler söylüyor. (hakkında)
Bu yayla benim için bir cennet (görecelik)
Trafik sıkıştığı için geç kaldım. (neden-sonuç)
Bu yemekler konuklar içindir. (aitlik)
Üzere
Hemen geri getirmek üzere ödünç alabilirisin. (şartıyla)
Teşekkür etmek üzere sahneye çıktı. (amacıyla)
Anlaşma k üzere yarın görüşecekler. (şekilde, tarzda)
Arabanın motoru paylamak üzereydi
Doğru
Kadınlar sahile doğru gelmekteydiler. (yön)
Öğlene doğru orada olacağım. . (zaman)
Karşı
Güneşe karşı yavaş yavaş yürüyorduk. (yön)
Sabaha karşı köye vardık. (zaman)
Başka
Sizden başka herkes sınava girmiş (dışında, hariç)
İle
Annem araba ile gidecekmiş. (araç)
Kolunu bıçakla doğramış (gereç)
Evde, arkadaşlarıyla ders çalışıyor (birliktelik)
Adam telaşla odadan çıktı (durum)
Fırtınanın ağaçların devirmesiyle elektrikler kesildi. (neden-sonuç)
Not: “İle”, yerine “ve” getirilemiyorsa ilgeç; getirilebiliyorsa bağlaç olur.
TERİMİN TÜRK LEHÇELERİNDEKİ KARŞLIKLARI
Azerbaycan Türkçesi: ädat; Türkmen Türkçesi: poslelog ~ söz soňı kömekçi; Gagauz Türkçesi: ardlaf; Özbek Türkçesi: komakçi; Uygur Türkçesi: tirkälmä; Tatar Türkçesi: bäylek ~ kiskäçä ~ modal' süze ~ yärdämlek;Başkurt Türkçesi: bäyläwes; Kmk: kömekçi söz ~ tilni kullukçu gesegi; Krç.-Malk.:sonura ~ poslelog ~ baylaw ~ kesekçik ~ modal' söz; Nogay Türkçesi: baylawışkesekşeler ~ modal' söz; Kazak Türkçesi: septewlik sılaw - septewlik; Kırgız Türkçesi: candooç ~çölökçü sözdör; Alt:: ulantı ~ bölügeş, modal' söstör kolbooçı; Hakas Türkçesi: sös soo~ ulag sös; Tuva Türkçesi: ederinçi; Şor Türkçesi: soon-sös; Rusça: poslelog ~ çastitsa ~modalnoye slovo ~ soyuz[2]
İlgili Linkler
KAYNAKÇA
[1] BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü 2003
[2] BSTS / Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu 1997
