Edebi Dil Nedir Türk Lehçelerinde Karşılıkları
EDEBİ DİL
Fransızca : Langue littéraire
İNGİLİZCE: Literary language.
Kelime türü: İsim –- Dilbilimde bir terim
TANIMLAR:
“Edebî eserlerin dili, sanat değeri, taşıyan dil.”[1]
Gündelik konuşulan dili, edebi eserlerin dili seviyesine çıkaran sanatlı kültür dilidir. Edebi dil ifade olanaklarını sıradan dile göre çok arttırmış, kelimeleri gündelik kullanılan dile göre kullanım yönleri ile sanatlı hale getirmiş, , benzetme, mecaz, ifade ediş yönleri ile günlük dili çok aşan üst bir söylem oluşturmuş kültür dilidir.
“Bir dili sıradan bir iletişim ve anlaşma vasıtası olmaktan çıkarıp estetik ifadeyi ‘amaç’ seviyesine yükselten ve ifadeyi sanat objesine dönüştüren dil. “
Edebi dil salt iletişim, ifade ve tarif amacı taşımayan, anlamın aktarımına estetik değerler katan , dile ritim, melodi, benzetme, mecaz, imge ve estetik boyut kazandıran , anlatma amacının üstüne sanatsal ve kültürel boyut da yükleyen dildir.
“Şair veya yazarlar, sahip oldukları olağanüstü sabır, gayret, hassasiyet, zevk-i selim ve kabiliyetleriyle böyle bir dil terkibinin sanatkârlarıdır. Hepimizin çok iyi bildiğini zannettiğimiz dil, onların kaleminde dinleyen ve okuyanda heyecan ve hayranlık uyandıran bir güzellik objesine; yani edebiyat sanatına dönüşür. Tıpkı alelade bir mermer kütlesinin heykeltıraşın elinde nadide bir heykele dönüşmesi gibi. Buradan hareketle diyoruz ki edebî dil, dil içinde bir ‘üst dil’dir.” [2]
Edebî dil, ortak yazı dilini esas alan işlenmiş, kültürel boyut kazanmış, şahsi ve özel bir dildir. Edebi dil gündelik konuşulan dilden sapmış olan, dili sıradan ifade eve iletişim aracı olmaktan çıkaran, bilgi düşünce, imge, duygu, benzetme, mecaz, birikim hatta melodik kaygıların hepsini birden kullanarak meydana getirilen o sanatçıya özgü bir ifade dilidir. Edebî dil, kullandığı bu unsurlarla gündelik konuşulan dile göre muğlak ve kapalı hale gelen gündelik dili bu yönleri ile aşan üst düzey bir söyleme biçimidir.
Edebî dil izahı da gaye edinmekle beraber, izaha kişisel yetenek ve şahsi estetik çabaları ile gündelik izahı aşan bir söylem şeklidir.
DİĞER TÜRK LEHÇELERİNDEKİ KARŞILIKLARI
Azerbaycan Türkçesi: ädäbi dil; Türkmen Türkçesi: çeper edebiyat dili; Gagauz Türkçesi: literatura dili; Özbek Türkçesi: badiiy til ~ badiiy asar tili; Uygur Türkçesi: ädäbiy til; Tatar Türkçesi: ädäbi tel; Başkurt Türkçesi: maturäzäbiyät tele; Kmk: adabiyat til ~ adabiyat asarnı tili; Krç.-Malk.: literatura til ~ adabiyat til; Nogay Türkçesi: adabiyat tîlî; Kazak Türkçesi: ädebi til ~ körkem şıgarma tili ~ körkem ädebiyet tili; Kırgız Türkçesi: adabiy til; Alt:: çümdemel tili; Hakas Türkçesi: hoos literatura tîlî; Tuva Türkçesi: çe'çen ço'gaal tili; Şor Türkçesi: *hudojestvennıy literatura tili; Rusça: hudojestvennıy yazık ~ yazık hudojestvennogo proizvedeniya
İLGİLİ LİNKLERİMİZ İÇİN TIKLAYIN
KAYNAKÇA
[1] TDK Sözlük Anlamı
[2] Çetişli, İsmail, “Edebiyat Dili / Edebî Dil”, Türk Yurdu Dergisi, Şubat-Mart, nu.162-163, s.116-124.
