Edebiyatta Fütürizm Akımı Bildirsi Fütürist Şiir Örneği
AKIMIN ÖZELLİKLERİ
Bu akımın öncüsü ve şefi İtalyan şair, romancı, oyun yazarı ve yayın yönetmeni Filippo Tommaso Marinetti'dir. Marinetti’nin 1909’de Paris’te "Le Figaro" gazetesinde yayımladığı manifesto futurisita ( Fütürizm Bildirisi ) gelecekçiliğin manifestosu oldu. Bildiride , " Bizler müzeleri, kütüphaneleri yerle bir edip ahlakçılık, feminizm ve bütün yararcı korkaklıklarla savaşacağız " deniyordu. Bu geçmişin bütünüyle reddi demekti. Aynı bildiride, " Biz dünyadaki gerçekten sağlıklı tek şeyi, yani savaşa ve ölüme götüren güzel düşünceleri yüceltiyoruz " sözleri, siyasal alanda o dönemde gelişen faşizmden yana bir tavrın da açık göstergesiydi.
Süratin üstünlüğünü iddia ve ilan eden Marinetti , bir yarış arabasının Samothrake zaferi (Yunan heykeli)nden daha güzel olduğunu ve buna ek olarak da: " Mutlak içinde yaşıyoruz , çünkü "her yerde hazır ve nazır olan" edebi sürati biz yarattık " demiştir.
Gelecekçiliğin kurucusu Marinetti, Avrupa’da birçok yazarı etkiledi. Rusya’da Velemir Hlebinikov ve Mayakovski gelecekçiliğe yöneldi. Rus gelecekçiler kendi bildirgelerini yayınladı. Puşkin, Tolstoy, Dostoyevski reddedildi. Şiirde sokak dilinin kullanılması istendi. 1917 Ekim devriminden sonra da gelecekçi akım güçlendi. Mayakovski’nin ölümüne kadar etkisini sürdürdü.
İtalya’daki gelecekçiler ilk şiir antolojisini 1912’de yayınladı. Gelecekçilik Faşizm ile özdeşleşti. Ve 1920’ lerin ortalarına doğru etkisini yitirdi. Eserlerinde mantıklı cümleler kurmayı reddeden gelecekçilerin parolası, "sözcüklere özgürlük"tü. Ezra Pound , D. H. Lawrence ve Giovanni Papini de bu akımdan etkilenen yazarlardır.
20yy ’ ın başında yeni yaşamı ve yeni yaşamın teknolojisini özne alarak tanımlayan, hareket ve dinamizme önem veren, geleneksel kuralları yıkma amacı güden bir sanat akımı olarak doğmuştur. İtalyan Şair Marinetti’nin 1909'da Fransa’da yayınladığı bildirgeyle ortaya çıkan bu akım; şiir, edebiyat, resim, grafik, tipografya, heykel, ürün tasarımı, mimarlık, fotoğrafçılık, sinema ve tiyatro eserlerini içeren bir hareket olarak başladı.
FÜTÜRİZ' MİN BEYANNAMELERİ
1910 Fütürist Hareketi Manifestosu topluluğun ilk manifestosuydu. Bu ilk beyannamelerinde şu maddeler bulunuyordu.
- Her türlü taklite hayır, her türlü özgünlüğe evet.
- Kelimelerin uyumlu, etkili ve ahenkli söyleniş zorbalığına karşı isyan. Rembrandt, Goya ve Rodin'in bu tip özellikler taşıyan eserlerine karşıyız.
- Sanat eleştirileri ya yararsızdır ya da zararlıdır.
- Çelik, ateş, gurur ve paldır küldür hızlı bir yaşamı izletmek amaçtır. Modern yaşamı sesler ifade eder. Tüm eski ve bayat konular terk edilmelidir.
- Yenilikçiler için söylenen "deliler", sözcüğü bizler için asalati ve onuru temsil eder.
- Boyama o complementarism müzik şiir ve polifoni serbest nazım gibi mutlak bir zorunluluktur.
- Evrensel dinamizm dinamik bir his olarak resimde işlenmelidir.
- Samimiyet ve bakirlik, doğanın yorumlanması için gereklidir.
- Hareket ve ışık ifade edilmesi gereken önemli olgulardır.
Modern yaşamın dinamizmini övdüler yeni manifesto, yayınlanan metin gibi hatta Fransız avangard ressam tamamen kayıtsız kaldı
Fütürizm Bildirisi
- Fütürizmin kurucu ve teorisyeni Tomasso Marinetti'nin 1909 yılında Figaro gazetesinde yayınlanan manifestosunun 10 maddesinde fütürizmin çok yönlü sanatsal amaç ve ilkelerini saptamıştır. Bu maddelerde, özetle:
- Şiirde temel öğeler cesaret, cüret ve isyandır,
- Edebiyat durgunluktan ve uyuşukluktan sıyrılmalıdır. Edebiyatta işlenecek konular saldırgan hareketler, kavga ve dövüştür
- Dünya yeni bir güzellikle zenginleşmiştir. Yeni güzellik sürattir, hızdır, Motoru güçle sarsılan, homurdanan bir yarış arabası Victoire de Samotrace'dan daha güzeldir.
- Ancak kavga güzeldir. Saldırgan niteliksiz bir şaheser olamaz. Şiir tanınmayan ve bilinmeyen güçlere karşı saldırgan olmalıdır.
- Yüzyılların en yüksek noktasında bulunuluyor. Olanaksızların kapısını açmak dururken geride kalınmamalıdır. Zaman ve mekan artık ölmüştür. Sınırsız ebedi sürat elde edildiğine göre, mutlakta (absolu) yaşanıyor demektir.
- Dünyanın tek sağlık ilacı savaştır, militarizm, feminizm, fırsat kollayıcılık, çıkarcılık lanetlenmelidir, denmektedir.
Türk edebiyatında Nazım Hikmet fütürizmden etkilenmiştir. Serbest şiiri benimsemesi, kimi şiirlerinde “makileşme İsteğini” dile getirmesi ve Resimli Ay adlı dergide “Putları Yıkıyoruz” adlı yazı dizisinde geleneksel Türk şiiri ve bu şiirin ozanlarına tavır alması, ondaki fütürist etkileri açıklar.
Yaşamın sürekli değiştiğini, sanatın da yerleşik bütün kuralları bir yana bırakarak yeni biçim ve anlatım yolları yaratarak bu değişime ayak uydurması gerektiğini savundu. Ancak Fütürizm başta bir sanat akımı olarak yapılanmış olsa bile, günümüzde, her konuda gelecek üzerine düşünenlerin öngörülerini, gelecek senaryolarını, fütürist fikirler başlığı altında paylaştıkları bilimsel bir kavramdır.
Teknoloji, eğitim, sağlık, enerji ya da bireyden topluma bizleri ilgilendiren her konudaki gelecek, fütüristlerin konusudur.
Marinetti (1876 – 1944)’nin 1909′da Fransa’da : yaşamın sürekli ve hızlı bir değişim içinde olduğunu, sanatın da bu değişime ve hıza ayak uydurması gerektiğini savunur. Fütürizm akımı, (gelecekçilik) geleneksel sanat anlayışına karşı çıkarak, yeni anlatım yollarının ve biçimlerinin bulunması gerektiği görüşünü benimser; sanatın her dalına makineyi, hızı ve dinamizmi sokmak ister. Fütürizm, bir bakıma makineye olan hayranlığın türküsünü söyler. Ölçülü, kafiyeli şiiri reddeder. Serbest nazım biçimleriyle ve yepyeni sözcüklerle eserler vermeyi amaçlar; geleneksel dilbilgisi kurallarını dışlar.
Fütürist şairler geçmişe ait tüm değerleri yıkmak istemişler; geleneksel olan her şeye karşı çıkmışlardır. “Makineleşmeye hayranlık”, “hız”, “ataklık”,”gemilere, trenlere, uçaklara övgü”,”savaşın güzelliği” temaları fütürist şairlerin başlıca dayanakları olmuştur.
Fütürizm resim, heykel, mimarlık alanlarını da etkilemiş, ancak uzun ömürlü olmamış ve I. Dünya Savaşı’ndan sonra yerini Dadaizme bırakmıştır. Bu akım, İtalyan milliyetçiliğine ve askeri işgalciliğine çanak tutmuş; Rusya’da Marksist şairler tarafından benimsenmiştir.
Örnek şiir:
MAKİNALAŞMAK
Trrrum,
Trrrum
Trrrum
Trak tiki tak
Makinalaşmak
İstiyorum
Beynimden etimden iskeletimden geliyor bu!
Her dinamoyu altıma almak İçin çıldırıyoruml
Tükrûklû dilim bakır telleri yalıyor
damarlarımda kovalıyor
oto – dlrezinler lokomotifleri III
Trrrum,
Trrrum,
Trrrum
Trak tiki tak!
Makinalaşmak
İstiyorum (Nazım Hikmet)
PİSTON
Gürültüler arasından Dan… Dan…
Gelir bir ses uzaktan Makinenin gürültüsü
Pistonun gümbürtüsü Piston… Ton… Ton… Ton
Piston…
Pis…Ton… (F.T. Marinetti)
Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya s_kuzucular@hotmail.com
