Edincikli Ravzi Hayatı Edebi Yönü

Kanûnî Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad ve III. Mehmed dönemlerini görmüştür.  Ravzi’nin doğum ölüm ve hayatı hakkında sağlam bir bilgi yoktur.  Devrindeki tezkireciler ondan söz etmemişler, hakkında bilgi vermemişlerdir.

 

Ravzi hakkında yapılmış tek derli toplu çalışma da YAŞAR AYDEMİR’e aittir. Ravzi’nin hayatı hakkında edinilen bilgilerin tamamı Yaşar Aydemir’in tespitlerine dayanmaktadır. Yaşar Aydemir, Ravzi’nin divanını incelemiş ve Ravzi’nin hayatı hakkında bilgileri de Ravzi’nin divanındaki şiirlerden çıkarmıştır.

 

Fakat düşürdüğü tarihlerden ve yaşadığı devrilerden yola çıkarak 16. Yy ilk yarısında hatta ilk çeyreğinde doğduğu,   16.yy sonlarına doğru hatta 1582 den sonra öldüğü şeklindedir. 

 

Bir şiirinde yaşadığı dönemler hakkında bize şöyle bir bilgi vermiştir. 

 

Niçe sâhib-serîre efser olur hâkümüz zîrâ
Türâb-ı âsitân-ı hazret-i Sultân Süleymân’uz
Hakâretle nazar eyler gören ser-mest-i lâ-ya‘kıl
Selîmüñ câm-ı ‘ahdin nûş kılmış rind-i devrânuz
Zamân-ı devlet-i Sultân Murâd’a irdi ömr âhir
Murâda irmek olmadı müyesser nâ-murâdânuz
Sürûr-ı sûr-ı Şehzâde Mehemmed Hân’a irişdük
Gınâ-yı kalbe mâlik mazhar-ı envâ‘-ı ihsânuz

 

Ravzî divanındaki en eski tarih, Receb Bâlî'nin ölümüne düşürdüğü 951/1544 tarihidir. [1]Şu halde 1544 yılında Ravzi yetişkin bir adam ve usta bir şairdir.

 

Bu tarih düşürmesine bakıldığında 1520 yıllarında doğmuş 1582 tarihinden sonra ölmüş olabilir.

Şairin ailesi hakkında bir bilgi bulunamamıştır fakat bir şiirinde kendi hayatı yaşama biçimi, hayat anlayışı,  sosyal durumu ve ailesi hakkında pek çok ipucu vermiştir.  Bu şiirinin beyitlerinde kendisinin Yûnuszâde olarak tanındığını, ailesinin de tımar sahibi bir bey olduğunu da yazmıştır. [2]

 

Bana Yûnuszâde dirler Ravziyâ bilmez misin

Her kelâm-ı hûb u mevzûnum belâgat üzredür   

 

 Asluma kılsañ nazar begdür sipâhîdür kamu

Fer'ümi görmez misin nice melâhat üzredür

 

Şu halde ailesi o yıllarda Edincik’te Yunuszadeler diye anılan bir aileden gelmiş olduğu söylenebilir. “Şair, aslı sipahi ve bey olan bir aileye mensuptur. Bu mensubiyeti onun hal ve tavırlarından da bellidir” [3] Bu dizelerinden de anlaşılacağı gibi maddi yönden de iyi durumda olan bir şairdir.  Onun aileden gelen varlıklı hali ve buradan kaynaklanan özgüveni tavırlarına ve şiirlerine de yansımıştır.

 

Gördügince niçe gamgîn olmasun a'dâ beni

Ben refâhiyyetdeyin anlar felâket üzredür

 

Kim benüm vaz'um görüp dirse sefâhat üzredür

Hak budur tab'ı anuñ hayli hamâkat üzredür

 

Dizelerinde de ifade ettiği gibi iyi giyinen bey oğlu havasında dolaşan, iyi giyimli, vaktini zevk ve eğlence ile geçiren bir şair olduğu anlaşılır.

Ravzi’nin şiirlerinden hadisleri, ayetleri bildiği, şiirlerinde ayet ve hadisleri kullanmış olmasından anlaşılır.  Şiirlerinden anlaşıldığı kadarı ile Arapça’yı ve Farsçayı bildiği; Hâfız’ı veya Kemâl-i Hocendî'yi okuduğu ve onların tesirlerinde de kaldığı ortaya çıkar. Şu halde devrinin şartlarına göre makul bir eğitim aldığı da söylenebilir.

Ravzî,  develet adamlarını eleştirmekten kaçınmamış, gördüğü olumsuzlukları dile getirmiş,  devlet adamlarına da sadece  üç adet medhiye yazmıştır.  Bu ise Ravzi’nin  malda mülkde gözü olmayan, rütbe ve makam peşinde koşmaya bir şair olduğunu göstermektedir.  Yazdığı kasidelerde ise daha ziyade köyleinde arpa kıtlığının olduğunu belirtmek ana neden olarak karşımıza çıkar. Bu yüzden yazdığı kasidelerde ortaya koyduğu taleplerin de kişisel çıkarları ile ilgili olmadığını ortaya çıkarmaktadır. Medhiye dizmekten pek hoşlanmayan bir şair olan Ravzi aksine  kadıları devrin padişahını bile eleştirmekten kaçınmayan  bir şairdir.

 

Şiirlerinden tasavvufi yönlerinin de olduğu ortaya çıkan Ravzi, şiirlerinde Bektaşilik ve Bektâşîlik ve Gülşenîlikten de söz etmiştir.

 

Baş açuk abdâlı olmışdur Kalender Bâli'nüñ

Ravzi-i dîvâneyi sanmañ ki bir Bektâşi'dür

 

Gülşenî dergâhına cân ile olmışdur mürîd

Merd-i meydân-ı fenâ hâk ile yeksândur külâh

 

  ( BKZ Ravzi ( Balıkesir– Edincik– 16. Yy ) TÜM  Şiirleri )

 

 

Bu beyitlerinden anlaşıldığına göre de Ravzi, Gülşeni tarikatına bağlı ,  , Emir Sultan dergâhının sekizinci postnişîni Nurbahşiyye veya Kübreviyye mensubu Lutfullah-ı Sânî (ö. 971/1563)'nin dervişidir.[4]

 

  Ravzi şiirlerinde gezip gördüğü yerleri de belirtmiş İstanbul, Bursa, Mihaliç, Gelibolu, Erdek, Dukakin, İştib ve Üsküp civarlarında bulunmuştur.

 

Ravzi’nin hayatı şiirleri ve edebi kişiliği hakkında söz söylemeye yetkin tek kişi PROF. DR. YAŞAR AYDEMİR ‘dir.  

 “Şiirlerinde sade bir dil kullanmıştır. Mahallî unsurlara yer vermiş, atasözleri ve özellikle deyimlere sıklıkla başvurmuş, halk söyleyişlerini ustalıkla şiire taşımıştır. Gazellerinin mahlas beyitlerinde, şiir-şair ve döneminin şiir anlayışına malzeme sağlayacak bilgiler vermiştir. Fars şairlerinden Hâfız'ı, Türk şairlerinden Hayretî ve Bâkî'yi kendisine örnek almıştır. Necâtî, Hayâlî, İshak Çelebi, Yahyâ Bey gibi, birçoğu çağdaşı Türk şairlerini de önemsemiştir.”

 

 

DİVANI

 

PROF. DR. YAŞAR AYDEMİR Ravzi’nin divanını incelemiş, divanın tenkitli metnini de Kültür Bakanlığı kanalı ile bastırtmıştır.

Ravzî Dîvânında 16 kaside, 1 terci-bend, 28 murabba, 4 muhammes, 1 müseddes, 662 gazel, 15 kıta, 2 nazm, 5 mesnevi ve 2 müfred olmak üzere toplam 736 manzume vardır. Ravzi’nin şiirlerinde rediflerinin büyük bir bölümü Türkçe kelime ve eklerden seçilmiştir.

 

KAYNAKLAR 

 

[1] Dr. Yaşar AYDEMİR, RAVZÎ DİVANI, T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3192 KÜLTÜR ESERLERİ ,Ankara 2009

[2] Dr. Yaşar AYDEMİR, RAVZÎ DİVANI, T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3192 KÜLTÜR ESERLERİ ,Ankara 2009

[3] Dr. Yaşar AYDEMİR, RAVZÎ DİVANI, T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI KÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3192 KÜLTÜR ESERLERİ ,Ankara 2009

[4] PROF. DR. YAŞAR AYDEMİR ,RAVZÎ(d.?/?-ö.1009'dan sonra/1600'den sonra), https://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=976