Efdal ve Efdal-i çemen Nedir.
Efdal Nedir ve Efdal-i çemen
Osmanlıca yazılışı efdâl : افضل
Efdal, f-d-l- “fazl “: kökünden gelmektedir.
Efdal kelimesinin sözlük anlamları: “ziyâdeler, fazlalar; ihsanlar, meziyetler, lûtuflar, iyilikler”[1]; yeğ tutulan, tercih edilen, diğerine kıyasla erdemli, tercih edilen, daha üstün tutulan, en değerli , en yüksek manalarına gelir.
Arapça kökenli bu sözcük kıyaslama derecelendirme gösteren bu kelime bir sıfat olarak da kullanılır. Ayrıca HZ. Peygamberimizin Kuran okuduğu yere de eftal-i çemen dendiği bilinmektedir.
Efdal: bir şeyi başka bir şeyle karşılaştırmak için kullanılır. Dolayısıyla bu tabir iki şeyi karşıılaştırır. Karşılaştırılan iki şeyden biri diğerinden daha değerli, daha faziletli olur. İkisi de caiz olan şeyden daha efdalini yapmak daha değerli ve daha çok sevaplı olarak görülür. “Hacc’a gelenler için farz dışında tavafı yapmak nafile namazdan efdaldir denildiği zaman; tavaftaki faziletin nafile namazdan daha çok olduğu; anlaşılmış olur. Dolayısıyla birini yapmak gerekirse, tavafı tercih etmenin daha sevaplı olduğu anlaşılır”
Eftal-i çemen: en değerli çimenlik, en yeğ tutulan çimenlik manasına gelir. Hz Muhammed’in kuran okuduğu çimen anlamına de gelecek olan bu terkip, bu anlamı da işaret ettiğinden olsa gerek divan edebiyatımızda karşımıza çıkar.
Eftal-i çemen terkibi A. Talat Onay’ın görüşüne göre “ taze ekilmiş fidanlar “ anlamına gelmektedir. Bu anlamı üzerinde yoğunlaşan A. Talat Onay efdal-i çemen terkibi ile “ ayağı bağd olmak deyiminin bir arada kullanıldığı üzerinde durur. Ayağı bağda olmak deyimin ise iki manaya geldiğini ifade eder: 1 Kökü bahçede, bahçede dikili , 2) bir şeyle bağlanmış olma, : servinin kökünün ( ayağının ) etrafını sular çevirmemiş olsaydı servi yürürdü gibi manalara geleceğini yazar. [2]
Bu durumda servinin veya ağaçların diplerinde biten otların, ağaçların altında yetişen çimenlerin veya küçük fidanların da eftal-i çemenleri olmaktadır. Yahutta ağaçların altındaki çimenleri diğer yerlerde bitenlerden üstün görmek anlayışının olduğundan da söz edilebilir.
Olmuşlar eftal-i çemen ridâne meşreb şûh u şen.
Bir elde şâh-ı yâsemen bir elde mînâ-yı bakam Şeyh Galp
Şöyle canlanırlar eftal-i çemen kim servin
Ayağı bağda olmasa ederdi reftar Mesihi
Servinin ayağı etrafında olan eftal-i çemenler öyle canlanırlar ki , servinin yağaı bağda olmasa yola revan olurdu ( Yürürdü sallanırdı. )
Olup bütün çemen efdali sarmaşık dolaşık
Birbirine fısıltı ile aşk eder izhar Şeyh Galip [3]
Kaynakça
