Epigram Nedir ve Örnekleri

EPİGRAM NEDİR ÖRNEKLERLE

Yunanca : epigramma

Fransızca épigramme

 Epigram kelimesi köken olarak Yunan ve Latince ‘den Fransızcaya geçmiş olan ve yazıt anlamına gelen epigramma kelimesine dayanır. Fransızcaya “ herhangi bir konuda yazılmış kısa manzume “ anlamı ile epigramme şekliyle giren kelime dilimize de Fransızcadan girmiş olur.

Yunancadaki “ epigramma “ yani "yazıt" anlamı zamanla anlam çokluğuna ve anlam genişlemesine uğramış;  mezar taşlarına yazılan kısa şiir parçası, mezar taşlarına yazılan özlü sözler, vecizeler, anlamalarına da gelmiştir.

Epigram sözcüğü akıl dolu özlü, veciz sözler, mezar taşlarına yazılan kısa özlü, veciz sözler veya şiir,  paradoksal ifade veya bir deyiş, hiciv veya yergi amaçlı yazılmış kısa manzume, şaşırtıcı veciz söz gibi çeşitli anlamlarda kullanılmıştır.

Epigram kelimesinin Türkçe karşılığı nüktedir. Türkçede nükte, hikmetli söz, veciz ifadeler epigram olarak kabul edilebilir.  İnce anlamlı,  hikmet taşıyan kıssadan hisse değeri olan,  ince ince dokunduran, güldürürken de düşündüren, şaşırtıcı ( paradoksal) manalar da taşıyabilen sözlere epigram denir. Epigramlar daha çok kısa ve özlü eleştiriler için de kullanılmıştır.

Nükte veya epigram, daha çok kısa ve özlü eleştiriler için yazılmış sözler veya dizelerdir. Epigram ve nükteler kısa, keskin zekâ ürünü , şaşırtıcı düşündürücü sözler olmaktadır.

 Antik Yunanlılar mezar taşlarına yazdıkları kısa ve epik şiirlere epigram demişler, Romalılarda çok kısa yazılmış hiciv türündeki şiirlere epigram demişler,  Latin edebiyatında ise kısa yergi şiirlerine epigram adını verilmiştir.

Epigram kelimesini mezar taşlarına yazılan yazı manasında düşündüğümüz zaman mezar taşlarına kısa veciz sözler veya anlamlı  şiir parçaları  yazmak Türk kültüründe de eskiden beri görülen yaygın bir uygulamadır.  

Eski Türk mezarları ölen kişinin  erkek veya kadın oluşuna; genç veya ihtiyar oluşuna ve  mesleğine göre çok çeşitli tiplerde yapılırdı. Taşların biçimleri bunu ifade eden sembolik  özelliklerle yapılır. Ölen kişilerin mesleğini sembolize eden işaretler taşır, mezar taşlarının üzeri kavuk, sarık, fes,  sikke,  ferace, gibi diğer başlık ve serpuş şekilleri ile   simgesel biçimlerle düzenlenirdi. Ve bu ve taşların  üzerine  ölenin doğum ölüm, tarihleri, aile künyesi,  dua veya kısa bir  tanıtım yazısı konulabildiği gibi ölen kişiye veya başkasına ait bir dörtlük veya beyitte yazılırdı.

Epigram Örnekleri

Wilde: "Böyleleri her şeyin fiyatını bilir, hiçbir şeyin değerini bilmezler."  Oscar Wilde,

Yaşlı her şeye inanır: Orta yaşlı şüpheli her şey: genç her şeyi bilir."  (Oscar Wilde,

"Parlak bir epigram bir maskeli baloya giden ciddi bir takliddir."  (Lionel Strachey

Hiciv Türü Epigram

İşittim ki seni Facim darıltmış,

Demiş: '' rütben büyük, kendin küçüksün''

O, sarhoşlukla etmiş bir köpeklik,

N'olur affeyle sen ondan büyüksün     Şair Eşref

Vükela kabrine heykel dikelim şöyle yazıp

Ki: 'bunun hal_i hayatına yeri münhal idi

Sanmayın yavm_i vefatında bilindi kadri

Sağlığında yine bu böylece bir heykel idi'   Şair Eşref

( vükela: vekiller-   

Mezar Taşı Yazısı Epigram Örnekleri

Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için,

Gelmesin reddeylerim billah öz kardeşimi,

Gözlerim ebna-yı ademden o rutbe yıldı kim,

İstemem ben fatiha, tek çalmasınlar taşımı.  Şair Eşref

Dorothy Parker’ın Mezar Taşı Epigramı

Toz yüzünden özür dilerim.

(Parker’in vücudu öldükten sonra yakıldı, onun seçtiği bu yazı mezar taşı yazısına eklendi.)