Esenlik Dilemek ve Helalleşmek

Esenlik Dilemek

Esen kelimesi temel anlamlan ile: Ruhsal ve bedensel olarak sağlık, sıhhat, afiyet, huzur,   sağ ve sağlamlık ifade eder.  Sözcük sonraki zamanlarda anlam çoğalmasına uğramış, barış, anlamını da kazanmış,  es- fiilinden türete esen yel anlamı ile eş sesli hale gelmiştir.

Esenlik dilemek  ise sağlık, afiyet,  huzur ve sıhhat dilemektir.  Esen kalınız, Esenlikler dilerim vb.

Bir kişiye esenlik dilemek esenlemek ile ifade edilir. Esenlemek bir kişinin diğer kişiye “ Esen Kalınız” sözcüğünde olduğu gibi sağlık ve sıhhat dilemesidir. Esenlik dilemek  gündelik hayatımızın  içinde, mektuplarda hitaplarda konuşmalarda sık sık yaptığımız bir dilektir.  Bu nedenle esenlik dilemek atasözlerine deyimlere, gündelik hayta ve ebetteki şiirimize de girmiştir.

Divan şairleri esen kelimesini dulda yer, kuytu köşe, rüzgâr almayan bölge, sıhhat,  sığınacak yer, liman,  hatır sorma, vedalaşmak gibi pek çok anlamda da kullanmıştır. Esenlik dilemek genellikle vedalaşırken yapıldığından esenleşmek veda anlamına da gelmektedir. Halk şiirinde helalleşmek bu nedenle esenleşmek ile eş anlamlı  hale gelmiştir. Kul hakkı affedilmeyeceği için hayatta iken helâlleşmek, ölüm anında helalleşmek, hastalıkta helalleşmek,  gurbete ve yolculuğa çıkarken helalleşmek,   tuz ekmek helalliği dilemek, yaşayan geleneklerdir.

Esenleşip dil ile guft-u guya başladılar
Kulak tutunca işittim keder fakiri sual      Sabit

Şu deryada esenlik isteyen fülk-i heva cânâ
Gelen her rüzgâra sine gersin  bâdban  âsâ        Nedim

Ahret hakkın helalleşip, her biriyle esenleşip
Bencileyin aklı şaşıp ağlayı kalmış var mıdır.        Yunus Emre