Esperanto Nedir Yapay Dil

 

Esparanto :

Yapma dil.

Yapma diller tüm dünyadaki insanları tek bir dille anlaştırmaya dayalı düşüncelerden oluşmuştur. Dünyadaki insanları ortak bir dil kanalı ile anlaştırmak amaçlı olarak oluşturulan yapma dillerin en başında ise Esparanto gelir. 

Esperanto yapay dili dünyada en çok ilgi çeken yapma dil olarak tanınmıştır anacak Espranto’dan başka oluşturulmuş olan çok sayıda yapay dil daha vardır.  Bu dillerden bazıları  İnterlingua, Volapük, Esperantido, Idiom Neutral, İnterlingue, gibi yapma diller bunlardan birkaç tanesidir.

“Esperanto kelimesinin kökeni Fransızcadaki -umut etmek anlamına gelen- "esperer" kelimesine dayanmaktadır.”  

 Bu yapma dilin mucidi ise  Leh göz doktoru Ludwik Lejzer Zamenhof ‘tur. Zamenhof ‘un dışında birçok yapay dil yaratma çabası daha olmuş, fakat o çabalar da  Esparanto gibi başarılı bir uygulama alanı bulamamıştır.

Kendini Dr. Esperanto olarak tanıtan Zamenhof, farklı dilleri konuşan kişileri tek bir yapay dil  ile konuşturmak, farklı dilleri konuşan insanların  ortak dille anlaşmasını sağlamak  amacıyal ile Esperantoyu oluşturmuştur.  Bu yapma dil  ilk önce bir miktar heyecanla karşılanmıştır.  Esperanto ilk yılında Rus İmparatorluğu'nda ve Doğu Avrupa'da tanınmış, Arjantin'e,  Kanada'ya,  Cezayir, Şili, Japonya, Meksika ve Peru, Tunus 1905'te ABD, Gine, Çinhindi, Yeni Zelanda, Tonkin ve Uruguay'a kadar ulaşmıştır. Hatta 1930 lu yıllara kadar bu dili öğrenen birçok kişi ve bilim adamı olmuş ama  sonuç olarak kullanılan bir dil haline gelemeyerek  gerçek hedefine ve amacına varamamıştır.

Aslında bu yapay dili öğrenmek isteyenler azımsanmayacak kadar az olmamış, bu yapay dil yaklaşık yüz sene kadar gündem de kalmayı da başarmıştır.  Hatta Esperanto yolu ile çifte vatandaşlığı seçenler bile ortaya çş bu tip çifte vatandaşlara da  “Esperantist”  denmiştir. Bir birlerine Esperantoyu öğretmeye çalıan gruplar bile oluşmuş,  bu gruplar birçok ülkeye de yayılmış, 

Bu nedenle Esperanto  “Günümüzde en çok tanınan ve en çok konuşanı bulunan yapay dil olmakla birlikte uluslararası iletişim dili olma amacına ulaşamamıştır.” [1] Sonraki yapay dil çalışmalarının akıbeti de Esperanto’dan çok farklı olamamıştır.

Esperantistler ve Esperanto dünyası gibi kavramlar da ortaya çıkmış,  fakat tüm bu gelişmelere rağmen  bu yapay dil  hiçbir zaman  Zamenhof ‘un umut ettiği gibi  bir sonuca da ulaşamamıştır.

Ludwik Lejzer Zamenhof  1887 yılından itibaren yapay bir dil oluşturma çabalarına başlamış 1905 yılında yayımladığı  “Fundamento de Esperanto (Esperantonun Temelleri) adlı kitabı ile bu çalışmasını yayımlamıştır.  Bu kitap Esparanto adını verdiği yapay dilin  dilin yapısı ve kurallarını izah eder. [2]

“Esperanto, hiçbir dile bağlı değildir. Kelime hazinesi bakımından Romen Dillerine yakın dururken  yapıbilim bakımından mevcut hiçbir dil grubuna yakın olmayan bir dildir.  Esperanto  yer yer önden eklemeli ve tek heceli dillerin özelliklerini yansıtır. Esperanto serbest cümle dizimine sahiptir, cümledeki öğelerin yerleri değiştirildiğinde cümlenin anlamı değişmez.”[3]

KAYNAKÇA

 

[1] Byram, Michael (2001). Routledge Encyclopedia of Language Teaching and Learning. Routledge. s. 46

[2] Esperanto." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2012.

[3] Esperanto." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2012.