Eylemsi Fiilimsi Nedir
EYLEMSİ – Fiilimsi-
Fransızca: quasi peraposition
İNGİLİZCE: verbalia
Almanca : infinitivum, participium, gerundium
Osmanlıca: FE’Rİ FİİL
Kelime türü: İsim –- Dilbilimde bir terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: Fiilimsi, şahıssız fiil sıygası, fiilsi)
TANIMLAR
EYLEMSİ – Fiilimsi- : Kelime anlamı olarak eylem, fiil gibi manasına gelir.
“Olumsuzu yapılan, tümleç alan fakat eylem çekimine girmemiş bulunan sözcük : “
Fiil köklerinden belirli eklerle türeyen, isim, sıfat ve zarf olarak kullanılabilen ve yan cümleciğin yüklemi olabilen, olumlusu ve olumsuzu yapılabilen, tümleç alan ama eylem çekimine giremeyen kelimelere fiilimsi denir.
Fiilimsi fiillerden türemesine karşın çekimli filler gibi şahıs eklerini ve haber kiplerini alarak fiil çekimine giremeyen; cümle içerisinde isim soylu sözcükler gibi kullanılan fiil soylu kelimelerdir.
Türkçede fiilimsiler, fiillerin üzerine gelen yapım ekleriyle oluşur Fiilimsi aldığı yapım ekine göre cümlede isim, sıfat ya da zarf olarak kullanılabilir.
Eve gitmek (gitmemek) , kitap okumak (okumamak) , güler yüz (gülmez) , okur (okumaz) , seven (sevmeyen) , severek (sevmeyerek) , sevince (sevmeyince) , seve seve (sevmeye sevmeye) vb.
Fiilimsilerin Özellikleri
1. Tamamen fiil anlamlarını kaybetmezler.
2. Haber kipleri ,ve şahıs eklerini almazlar, yani çekimli fiil olamazlar
3. Olumsuzluk eki alabilirler
3. Fiil soylu cümlelerde yüklem olamazlar ama isim cümlelerinde ek-fiil eki alarak yüklem olabilirler.
4. Eylemsi olan kelimeler veya fiilimsi ile oluşan kelime grupları cümlede yan cümlecik oluşturabilir
5. Fiilimsiler içinde oldukları cümleyi birleşik hâle getirebilir
6.. Fiilimsileri niteleyen kelimeler zarf görevinde olurlar.
Türkçede isim-fiil (mastar), sıfat-fiil (ortaç) ve zarf-fiil (ulaç) olmak üzere üç fiilimsi türü vardır:
1. İsim - Fiil
Kök veya gövdelerine -me, -iş ve -mek eklerinin getirilmesiyle yapılan, cümlede isim görevinde kullanılan sözcüklerdir:
Ömrü hep bu işte çalışmakla geçti.
Evine gitmemek için bin türlü bahane buldu.
Bu sabah biraz yürümeye gayret etti.
Benimle gelmemesine çok üzüldüm
2. Sıfat - Fiil
Cümlede ad veya sıfat görevinde kullanılan eylemsi Fiillere getirilen -an, -ası, -mez, -ar, -di(k), -di(ği) -ecek, -miş eklerinin getirilmesiyle türemişlerdir.
Gelecek sene okula başlayacak
Geberesice katili karşımda gördüm
O şehirde bldik tanıdık kimsem yok
O onulmaz yaradan sonra öldü.
Bastığın yerleri "toprak" diyerek geçme, tanı! -
3. Zarf - Fiil
Fiil kök ve gövdelerine getirilen -esiye, -ip, -meden, -ince, -ken, -eli, -dikçe, -erek, -ir ... -mez, -diğinde, -e ... -e, -meksizin, -cesine eklerinin getirilmesiyle türemişlerdir. zarf fiiler çekim eki alamazlar.
Önce manava uğrayıp, biraz sebze alacakmış
Çok çok çalışarak başarılı olursun
İşimi bitirir bitirmez size döneceğim
