Fikir Nedir Fikrin Meziyetleri

 Fikir Nedir:

Osmanlıca yazılışı: fikir :  فكر

Fikir kelimesi Arapça  “fkr “kökünden gelir.  Fikr, Fikir,  bu kökten türer. Fikir kelimesinin çoğulu ise efkârdır.  Arapça fakr فكر  "düşünme, akıl yürütme" sözcüğünün masdarıdır.[1]

Mefkure ( fikirler bütünü, inanılan fikirler) ,  tefekkür ( düşünme) mütefekkir ( fikir sahibi olan ) sözcükleri de” fkr” kökünden gelirler.

Fikir  kelimesinin sözlük anlamları: Düşünce, mülahaza, mütalaa, idrâk, zihin, hatıra getirmek, düşün, rey, istek  kuruntu, düşünce, anlayış, ide, zihin, zihnen tasavvur etmek, murat maksat  ve akıl yürütmek anlamlarına gelir.

Bu çoklu anlamları ile  fikir sözcüğü ile eski dilde  birçok terkip ve tamlama kurulmuştur.

• fikr-i amiyane: alelade, bayağı fikir,  basit düşünce.
• fikr-i fâsid: bozuk, bozucu fikir, fesat çıkaran fikir.
• fikr-i galat : yanlış  fikir, yanlış  düşünce, yanlışı doğru hale gelen düşünce .
• fikr-i garâib-perver::: garip şeyler icâdeden fikir, düşünce.
• fikr-i mukaddes:mukaddes fikir, kutsal düşünce.
• fikr-i sabit: saplantı, fr. idee fixe, saplantı haline gelen fikir.
• fikr-i ta'kib:peşini bırakmama, sona erdirme.

 

Fikrin Meziyetleri ve İlgili Terkipler

Edebi eserlerde fikir edebi eserin yazılış nedenini teşkil eder.  Şiirlerde ve düz yazılarda fikir,  konu, tema veya anlatılan olaylardan hareketle   aktarılmak istene temel düşünceyi oluşturur. Edebi eserlerde fikrin ortaya konması  için fikrin meziyetlerine de dikkat edilmelidir. 

Eski edebiyatçılar fikri “  her bir edebi eserin ruh-u efkârı” olarak görmüşler fikrin bir takım meziyetleri olduğunu ortaya koymuşlardır. Buna dayalı olara fikrin zihinde ham ve icraya geçmemiş olarak bulunmasına “ icad” fikrin sıraya konulmasına “ tertip “ , fikrin başka şeylerle karıştırılmamasına ise “ vahdet “[2] demişlerdir.  

 

 Fikrin Meziyetleri ile İlgili Terkipler

Edebi eserlerin temel fikirlerine ana fikir denir.  Ana fikir ise fikrin temel meziyetlerini ve niteliklerini ortaya koyan yargı ve hükümdür.  Ana fikir, sade anlaşılır, anlamı net  ve parlak bir şekilde ortaya koyan, ifadesini  ve hükmünü şiddetle savunan, anlamını  mümkünse edebi incelikle  dile getiren, hükme yüce bir ifade özelliği kazandıracak olan bir yargı olmalıdır.

• Fikr-i İcad: Fikrin zihnen keşfedilmesi, fikrin zihinde bulunmasıdır.
• Fikr-i tertip:  Fikrin sıraya konulması
• Fikr-i Vahdet: Fikirin başka bir şey ile karıştırılmaması
• Fikr-i Hakikat: Fikrin bir yönden doğruluğunun  ortaya çıkması
• Fikr-i Selamet: Fikrin her yönden doğruluğunun kabul edilmesi
• Fikri Salim:  Fikrin  cihetten doğru ve hakikate sahip olmasına rağmen, böylesi bazı fikirleri uygulamak esenlik ve huzur vermeyebilir.
•  

 KAYNAKÇA

[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/fikir

[2] Tahir ‘ül Mevlevi, Edebiyat Lüğati, Enderun, 1973,  s.45