Filoloji Nedir Metotları Tarihçesi

Filoloji

Grek – Yunan: philologia

Filoloji: İngilizce:  

Philology. Türkçedeki eş anlamlısı Dil Bilim 

Sözlük anlamıyla “ Bir dilin yazılı belgelerinin dilsel ve tarihsel açıdan incelenmesi. Bir toplumun kültürünü dili yoluyla araştıran, inceleyen bilim “ anlamlarına gelmektedir.  Filoloji  betikbilim veya dilbilimi olarak da adlandırılır.

Filoloji kelimesi antik Grek dilindeki “ philologia”  kelimesine dayanır. Bu kelime ise philos (sevgi) ve logos (kelime) sözcüklerinin birleşmesi sonucunda ortaya çıkmış "kelime sevgisi “ anlamına gelen bir terimdir.[1] Sözlüklerdeki anlamı:  “Dil varlıklarını ve yazılı belgeleri dilsel ve tarihsel açıdan inceleme. Dil yoluyla bir toplumun kültürünü inceleyen bilim, lisaniyat” şeklindedir. Kısaca filoloji bir dili  o dile ait eski metinlerden yola çıkarak o dili  tüm yönleri ile inceleyen bir dilbilim dalıdır.

Dilbilimin dallarından biri olan  Filoloji; bir dilin tarihi, dilbilimi ve edebiyatı ile uğraşan;  dillerin yapısını, tarihsel gelişimini kelimelerin kullanış ve şekil değişiklikleriyle ve birbirleri ile ilişkilerini inceleyen, bir dile ve kültüre ait bütün dil ve edebiyat ürünlerini araştıran  dilbilim dalıdır.

Filoloji,  genel anlamda dünyadaki dilleri yapıları, tarihi gelişimleri, kökenleri, dillerin bir birileri ile etkileşimleri ve dillerin arasında olan ilişkileri inceleyen bir dil bilim dalıdır.  Bunu başarabilmek için dillerin yapıları ve sınıflandırılmaları üzerinde durarak eski metinleri inceleyerek ve çözümleyerek çıkarımlarda bulunmayı amaçlar. Dillerin edebiyat ve kültürle olan ilişkilerini ortaya çıkarmaya çalışır.

Bu bilimin amacı okunup anlaşılmasında güçlük çekilen metinleri açıklamak ve bu metinleri tarih açısından incelemek, günümüzde anlaşılmayan yönlerini açıklığa kavuşturmak,  gerektiğinde de dünyadaki dilleri birbirleriyle karşılaştırmalı olarak incelemektir.

Tarihteki ilk filoloji çalışmaları Hint ve Eski Yunan medeniyetlerine kadar dayanır. Hindistan’da M.Ö. 5. yüzyılda Panini adlı bir dilbilimcinin Sanskritçe dilini incelenmesi ilk filolojik çalışmalar arasındadır. Antik Yunan’da Aristoteles(MÖ 384-322 ), Homeros,   (MÖ 850 civarı) Hesiodos (MÖ 750-650 ) Herakleitos (İ.Ö. 521-486), Demokritos (İ.Ö. 460-370) Antik Yunan’da filoloji çalışmaları yapan ilk bilim insanlarıdır. [2]

Batı medeniyetinde ise bu konuda ilk kayda değer çalışma Jakob Grimm ve Ferdinand de Saussure tarafından yapılmış bu iki araştırmacı filoloji biliminin kurallarını ortaya çıkarmış, filoloji biliminin temellerini ortaya koymuşlardır.

Bu bilim dalında uzman olan veya filoloji bölümü mezunlarına filolog denir. İlk Türk Filoloğu Kaşgarlı Mahmud   ’tur.  Bu konuda yazılmış ilk Türkçe eser iseDivan-ı Lügat-it-Türk ’tür

 Eski metinlerin bulunup okunması, yazılı belgelerin geçerliği, gerçek olup olmadıklarını araştırmak,  nerede, ne zaman, kim tarafından yazıldığının tespiti, dil özelliklerinin saptanması filolojinin ilgi alanlarıdır.   Eski metinlerin  yazıldıkları dönemlerin özellikleri, etkileri, kaynaklarını  araştırır.  Bu metinlerin yazıldıkları  alfabeleri ve kullanılan dilleri çözümlemeye çalışır. O dilin edebiyat ve kültürle olan ilişkisi üzerinde durur.  Dünyadaki dilleri inceleyerek  diller arasındaki akrabalık bağlarını, akraba dilleri, aynı dil aileleri içindeki lehçe, şive ağız özelliklerini inceler.  Diller arasındaki sözcük alışverişlerini araştırır.

Dillerin, kökeni,  kök ve ek yapıları; etkileşimleri, kelime alış verişleri, diller arasındaki akrabalık bağları, bir dilin lehçe, şive ağız gibi alt şubelerinin incelenmesi, eski metinlerin analizi vb filolojinin ilgi alanları olmaktadır.

Edebiyat, Dilbilim, Felsefe, tarih,  sosyoloji ve  hukuk filoloji  bilimin yardımcı unsurlarıdır.

Klâsik filoloji, ilk kez, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde  1935 te  kurulmuş daha sonra diğer üniversitelerde de ilgili bölümler açılmıştır. “Türk üniversitelerinde Klasik Filoloji bölümü 1983 yılında yürürlüğe giren 2547 sayılı yeni üniversiteler yasası hükümlerince bölüm ortadan kaldırılmış ve yeni düzenleme sonucunda Eski Yunan Dili ve Edebiyatı ve Latin Dili ve Edebiyatı bölümleri, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü çatısı altında, Hititoloji dalıyla birleştirilmiştir.”[3]

Türk Filoloji araştırmalarındaki metot aşağıdaki gibidir.

1. a) Türkçenin yayılma alanları, tarihsel  değişim ve oluşumları, lehçe ayrılıklarını sınıflandırır.

2. b)  Türk Lehçeleri  arasında kıyaslamalar, cümle yapısı, kelime ve ses değişimleri yapar.

3. c)  Belirli bölgelerdeki ağız özellikleri

4. e) Türk dilinin fonetiği, ses değerlerini tespit eder.

5. f) Türkçenin Etimolojisi  

6. g) Türk dilinin başlıca sorunları

7. h) Eski Türk dili metinleri ve incelmeleri  [4]

Metinlerin Filolojik İncelemesi

1. a) Eski metinlerin  kelime, kavram, ses  ve yapısal değişimleri yönünden  açıklanması. Okunamayan, yanlış yazılan,  zamanla bozulmuş olan cümlelerin düzeltilmesi  

2. b) Metinlerin dil, üslup ve düşünce  ve yazıldıkları çağın  kültürel özellikleri, dil hususiyetleri,  gelenek ve zevklerine dair özelliklerini ortaya koyacak şekilde analiz edilmesi.[5]

KAYNAKÇA 

[1] "philology." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.

[2] Prof. Dr. Bedia DEMİRİŞ, https://silo. tips/download/bilimsel-nitelikte-olmamakla-birlikte-filoloji-ve-filolojik-almalarn-antik-alara

[3] C. Cengiz Çevik, Klasik Filoloji ve Humanitas, imithekewl.com/2009/04/28/klas

[4] A. S. Levend, Türk Edebiyatı Tarihi, 1973

[5] Dr. Aslan Tekin , Edebiyatımızda Terimler, Elips Yayınları, Ank., 2006, s.123