Fonetik Nedir Ses Bilgisi

Fonetik Nedir Ses Bilgisi

Yunanca phōnḗ 

İngilizce : Phonetic

Fonetik sözcüğü, Grekçe kökenlidir. Grekçede “ses” anlamında olan phōnḗ sözcüğünden türemiş olan  phōnētikós sözcüğünden gelmektedir. Phonetic işitilen ve “işitilen, duyulan” anlamına gelir.

Fonetik sözcüğünün dilimizdeki karşılığı “ses veya ses bilimidir.” Sesbilim veya Fonetik dilimizde daha ziyade dilbilgisinde bir terim olarak kullanılır ve dilbilimin an dallarından birisidir. Gramerde Sesbilim veya Fonetik :  “Sadece bir dilin sesbilimsel dizgesini değil, bütün dillerin sesbilimsel dizgelerini ve bunların işleyiş kurallarını incelemeyi amaç edinen ”bir dilbilimi dalıdır.

Konuşma dilinin doğasını inceleyen sesbilim yeryüzündeki dillerde kullanılan konuşma seslerini doğal özellikleriyle inceler. “Bildirişim açısından yüklendikleri görev ya da işlevlerini göz önünde bulundurmadan sesleri, akustik özellikleri, oluşturulmaları, aktarılmaları ve algılanmaları bakımından betimler.” (Aksan, 1980).[1]

Fonetik Sesbilimin İlgi Alanları  

 Fonetik biliminin ilgi alanı insan sesidir. Fonetik insan sesi ile alakadar olurken doğadaki sesler, canlı ve cansızların çıkardığı sesler ile ilgilenmez. Yani müzik aletlerinin, hayvanların doğadaki diğer varlıkların çıkardıkları sesler fonetik biliminin ilgi alanına girmez. Fonetik, insana ait tüm sesleri incelerken sadece bir dile veya kültüre ait sesler ile değil, evrendeki tüm insanların çıkarabildikleri tüm sesleri inceler.

Ses bilimi dünya dillerindeki seslerin çıkarılış özelliklerini, seslerinin sınıflandırılmaları ( ünlü, ünsüz, sert, yumuşak, düz, yuvarlak,  ötümlü, ötümsüz …) dalga yayılım özelliklerini, seslendirme organlarının seslerin çıkarımlarına göre girdikleri vaziyetleri, seslendirme organlarının sesleri çıkartmak için girdikleri kombinasyonları vb inceler. Seslerin akustik değerlerini, dillerdeki seslerin özelliklerini, seslendirilme nitelikleri vb ile de ilgilenir. Dilleri sesleri yönlerinden tanımlaya, sınıflandırmaya vb de çalışır.

Ses bilgisinin çalışma alanları

Ses bilgisi, çalışma alanı olarak ikiye ayrılır:

Genel Ses bilgisinin bu üç çalışma alanına karşılık gelen alt alanları şunlardır:

Sesbilimin Alt Alanları:

Düzgüsel sesbilgisi: Bir dildeki seslerin doğru söylenişine göre dildeki ses sisteminin kurallarını inceler.

Karşılaştırmalı sesbilgisi: Artzamanlı ve eşzamanlı olarak iki dilin sesbilimsel sistemlerini karşılaştırır.

Betimsel sesbilgisi: Fonetik öğelerin ve bu öğelerin birleşimlerinin sıklığı, belli bir şifreye ait dilsel işaretlerin özelliği, fonetik ve fonolojik istatistik konularını inceler.

Adli sesbilgisi: Suç bilimi gibi alanlarda bir konuşmacının ses ve konuşma özelliklerinin araştırılmasına yönelik fonetik bilginin kullanıldığı alandır.

Araçsal ya da deneysel sesbilgisi: Uluslararası Fonetik Alfabesi aracılığıyla bütün dillerdeki seslerin gösterilmesi ve tanımlanması ile uğraşır.

Kulak fonetiği: İnsan duyumunun yeteneğiyle uğraşan kuramsal sesbilgisinin alanıdır.

Patholoji fonetiği: Dilbilimsel dil, konuşma, ses, nefes alma ve duyma bozukluklarına yönelik inceleme yapar.

Fonolojik sesbilgisi: Farklı tonlama türlerinin ve vurgulamanın araştırılması gibi konularda bir dildeki ses birimlerinin işlevi, ilişkisi, düzenlenmesi ve yapısı ile uğraşır.

Psikolojik sesbilgisi: Bir dildeki seslerin yayılması, konuşma sürecinin planlanması ve konuşmayı konuşmacının kendisinin algılaması gibi konuları kapsar.

İletişimsel sesbilgisi: Bilgi alışverişinde ses yapısının düzenlenmesi ile uğraşır.

Nörolojik sesbilgisi: Merkezi sinir sisteminin konuşma sürecini ayarlaması ile uğraşır.

Eğitsel fonetik: Konuşma becerisinin kazanılması ve bireysel ses gelişimi konularıyla uğraşır.

Prozodi: Dildeki seslerin tanımlanması ve bu seslerin, sözcük hecelerindeki kullanımı ile uğraşır.

KAYNAKÇA 

[1]https://www.edebiyatvesanatakademisi.com/sozluk-edebiyat-dil-atasozu-deyim/genel-sesbilim/1644