Geleneksel El Sanatları Kategorileri ve Dalları

SANATIN TÜRLERİ:

Sanat dallarını kategorize etmek konusunda oldukça zorlanılmaktadır. Buna rağmen en ideal şekli olmasa da şöyle bir tablo hazırlanabilir.

1-   Pratik sanatlar (zanaat):

1.       a) Endüstriyel sanatlar (zanaat),

2.       b) Pratik Sanatlar

3.       c) Geleneksel el sanatları

İnsanların gündelik hayatta ihtiyaç duydukları araç, gereç, alet, edevat vb gereksinimlerini karşılamak için yapılan el becerisi isteyen, mesleki işlerdir. Usta çırak ilişkisi içerisinde öğrenilmesi gereklidir. Ama eğitimin yanında kişinin işe yatkın olması el becerisi şarttır. Buna örnek olarak, marangoz, berber, terzi, aşçı, dokumacı,  marangoz vb. verebiliriz.

Zanaat olarak adlandırılması daha doğru olan el sanatlarını kendi arasında üçe ayırmak mümkündür. Fakat son dönemlerde bu zanaat dalları artık iç içe karışmıştır.

2- Güzel sanatlar(sanat):

Duygu ve düşüncelerin güzel bir şekilde görsel, işitsel ve drama yoluyla başkalarına anlatma işidir. Göze güzel görünümler sergilemek, kulağa hoş sesler duyurmak ve ruhta heyecan yaratmak güzel sanatların amacıdır.

Güzel Sanatlar genel olarak 3 Ana Bölüme Ayrılır;

 1- GÖRSEL SANATLAR: Resim, heykel, mimarlık..vs

2 _İŞİTSEL SANATLAR: Müzik ve edebiyat sanatları

3- DRAMATİK SANATLAR: Tiyatro, dans, bale, sinema, kukla, opera vs.

Sanat dallarını Görsel, işitsel ve Dramatik olarak tasnif etmek bazı güzel sanatları hangisine koyacağımız konusunda sıkıntı yaratmaktadır. Bu güçlüğü gidermek için de güzel sanatları uygulayış alanları kullandıkları, yöntemler, kullandıkları malzemeler, kullanım tarzları bakımlarından gruplara ayırmak gerekmektedir.

Yüzey Sanatları: Tüm iki boyutlu sanat çalışmaları, yani bir eni ve bir boyu olan kâğıt veya tuval üzerine, bir duvar ya da kumaş üzerine uygulanan sanatlardır: Resim ve türleri ( yağlı boya, sulu boya, baskı sanatları, afiş, grafik çizimler ), duvar resmi, minyatür, karikatür, fotoğraf, batik, süsleme vb.

Hacim Sanatları: Üç boyutlu sanat çalışmalarıdır. Sözgelimi heykel, seramik, anıtlar gibi.

Mekân Sanatları: İç ya da dış mekânı içine alan ya da düzenleyen sanat dallarıdır. En başta mimarî olmak üzere (bahçe mimarîsi, peyzaj mimarîsi), çevre düzenlemesi gibi mekâna ilişkin tüm  tasarım çalışmaları.

Dil Sanatları : Edebiyat ve yazı türlerini kapsayan sanatlardır: Roman, hikâye, şiir, deneme, tiyatro metni, film senaryosu  gibi.

Ses Sanatları : Müzik ve bütün türlerini kapsayan sanatlardır : Halk müzikleri, klâsik müzikler gibi.

Hareket Sanatları : İnsanın, bedeniyle anlatım gücü kazandırdığı sanatlardır: Bale, dans türleri, halk dansları, pandomim vb.

Dramatik Sanatlar : İnsanın, eyleme dönüşmüş ifadelerle kendini veya bir olayı, bir olguyu anlattığı sanatlardır: Tiyatro, opera, müzikal oyun, kukla gibi sahne sanatları, sinema, gölge oyunu gibi türleri buna örnek olarak gösterebiliriz

ZANAAT, GELENEKESEL EL SANATLARI ve GÜZEL SANAT

 DALLARININ KATEGORİLERİ

1.       a) Endüstriyel sanatlar (zanaat), Geleneğe dayalı olmayan son asırda ortaya çıkan meslek ve zanaat dalları olarak değerlendirilebilir. Bu sanat dallarını meslek dalı olarak algılamak daha doğrudur. Buzdolabı, makine, tv, otomobil, tamircilikleri, mermercilik, tornacılık tesviyelik vb.

2.       b) Pratik Sanatlar: Geleneksel sanatlarla da ilişkilendirilebilecek meslek ve zanaat dallarıdır. Geleneksellikle alaksı olsa bile bir meslek ve iş kolu haline gelmiş zanaat dalları olarak algılamak daha doğrudur.

Bakırcılık, semercilik, çubukçuluk, ağızlıkçılık, taşçılık, süpürgecilik bastonculuk, sepetçilik, halıcılık, kilimcilik, seccadecilik, ipekçilik, hasırcılık, çadırcılık, vb

1.       c) Geleneksel el sanatları

 Geleneksel el sanatlarını,  pratik sanatlar içerisinde ele alabileceğimiz halde  bu sanat dalları geleneksellik içerisinde oluşması, mesleğe dayalı bir üretim şekli olmaması, para kazanmak, geçinmek amacıyla yapılmaması, bu üretimi yapan kişilerin bu işleri bir meslek olarak seçmemesi, üretim gerekçelerinin adet, töre, gelenekler vb olması nedenleriyle apayrı bir kategori olarak ele almak mümkündür.  Geleneksel el sanatı ürünleri mesleki bir nitelik taşımaz. Para kazanmak amacından ziyade gelenek içerisinde oluşan ihtiyaçları karışılması için üretilir. Buna rağmen bu amaçlarla üretildiği halde ticari bir meta haline de dönüşebilir.  Geleneksel el yazmaları, halı, klim, heybe, dokumacılığı, oya, işleme, mendil, seccade, yazma, sepet örgücülüğü, geleneksel el sanatı ürünleri içerisinde değerlendirilebilir.  Bu tür zanaat dalları gündelik ihtiyaçları karşılamak için evlerde yapılan geleneksel üretim modelleridir. Fakat ihtiyaçların çoğalması nedenliye bu el sanatını bilen bir kişinin bu el sanatını bir meslek haline getirmesi de mümkündür. Geleneksel el sanatlarının bir meslek haline gelebilecek olması nedeniyle pratik el sanatları ile geleneksel el sanatları birbirlerine karışabilmektedir.

Buna rağmen pek çok geleneksel el sanatımız bir meslek niteliği göstermez, Bir meslek dalı haline gelse bile geleneksel el sanatlarının orijini bellidir. Örneğin halıcılık, kilimcilik, seccadecilik, meslek haline gelebilir. Ya da geleneksel yöntemlerle halı dokuyanlar organize olarak bir atölyede üretime başlayabilir. 
 

Geleneksel El sanatlarının dalları şu şekilde tasnif edilebilir: 

Süsleme Sanatları  

·         Ahşap işleme ve Oyma Teknikleri

·         Oymacılık

·         Kalemkârlık

·         Bezeme

·         Ciltçilik

·         Tezhip

·         Hat Sanatı, Hüsnü Hat

·         Ehl i Hiref, Kaligrafi

·         Minyatür

·         Gravür

·         Çini , Çinicilik

·         Seramik

·         Çömlekçilik

EL YAZMALARI

Hammaddesi Metal Olan Geleneksel Sanatlar

·         Demircilik

·         Kuyumculuk

·         BAKIRCILIK , Bakırcılık sanatı, 

·         Kazaziye

·         Gümüşçülük

·         Çakı-Bıçak Yapımcılığı ,

·         KILIÇÇILIK

·         Altın Hasır İşleme ve Trabzon İşi

·         Takılar

·         Altın İşleme ve Kuyumculu

·         Savat

·         Tombakçılık

·         Bıçakçılığımız

·         Kaşıkcılık  ( metal- ahşap 

Hammaddesi Toprak Olan Geleneksel Sanatla

·         Çinicilik

·         ÇİNİ SANATI

·         Çömlekçilik,

·         Seramik

Hammaddesi Tahta-Ağaç Olan Geleneksel Sanatlar

·         AHŞAP , Oymacılık ve Kündekari,

·         AHŞAP  KAKMA SANATI

·         Geleneksel Ahşap işleme ve Oyma

·         Çubukçuluk, Ağızlık ve Kalemcilik

·         Bastonculuk 

·         Semercilik

·         Müzik Aletleri Yapımı

·         Beşikçilik

·         Kündekari Çeşitleri

·         SEDEF   AHŞAP İŞLEME, KAKMA  OYMA 

·         Geleneksel Araba, Kağnı ve Faytonculuk

·         Kaşıkcılık ( ağaç

Hammaddesi Taş Olan Geleneksel Sanatlar

·         TAŞ İŞLEME SANAT (MimariTaş İşçiliği, Çeşmeler, Mezar Taşları)

·         Mermer İşçiliği

·         Süs  Taşı işçiliği 

·         Lüle Taşı ve İşlemeciliği

·         Oltu Taşı ve İşlemeciliği

·         Mezar Süsleme, Hat, Motif

·         Mücehver Geleneği

Hammaddesi Cam Olan Geleneksel Sanatlar

·         Boncukçuluk

·         Vitray

·         ÇEŞM-İ BÜLBÜL

·         NARGİLE

·         Mozaik– (taş ve cam ) 

Hammaddesi Hayvansal Olan Geleneksel Sanatlar

·         1)Kimyasal Yapılarına Göre:

·         2)Hayvandan Elde Ediliş Şekillerine Göre:

·         3)Lif Uzunluğuna Göre:

·         Yün ve Kıllar

Hammaddesi Hayvansal Deri Olan Geleneksel Sanatlar

·         Yemenicilik

·         Çarıkçılık

·         Köşgercilik

·         Ciltçilik

·         Kat'ı Sanatı,

·         Gölge Oyunu Tipleri

·         Tarım, Mutfak Araçları Yapımı

·         Kemik, Boynuzdan Yapılan El Sanatları

Hammaddesi Bitkisel Lif Olan Geleneksel Sanatlar

·         Geleneksel Hasır ve Boyra

·         Sepet Örücülüğü

·         Nazarlık

İşlemeler

·         Örgüler

·         Yöresel örgüler

·         Oyalar

·         Çoraplar

Dokumalar

·         1)Mekik Dokumalar:Kumaş Dokuma, Siirt Battaniyesi, Kolan, çarpana dokuma

·         2)Kirkitli Dokumalar:

A)Kirkitli Düz Dokumalar:Kilim, Cicim, Zili (sili), Sumak

B)Kirkitli Havlı dokumalar:Halı

3) Mekiksiz Dokumalar:Palaz, Kolan, çarpana (kartlı, kartsız dokumalar)

4) Dokusuz Dokumalar (Keçe)

·         Keçeciliğimiz.

·         Kilimcilik

·         Geleneksel  Giyim Kuşam

·         Seccadecilik

·         Halıcılık 

·         Dokuma Türleri Dokumacılık

·         Dokuma sanatları

·         Dokuma Türleri

·         Şile Bezi, Otantik Yapım

·         Kavukçuluk

·         Fescilik

·         GELENEKSEL TÜRK KUMAŞÇILIĞI  

·         KAFTAN

·         Heybe ve Heybecilik

GÖRSEL SANATIN DALLARI NELERDİR?

·         Resim

·         Natürmort

·         Soyut

·         Figüratif

·         Nü (Çıplak)

·         Portre

·         Slayt

·         Duvar Boyama

Özgün Baskı

·         Gravür

·         Serigrafi

·         Taş Baskı

·         Ağaç Baskı

Heykel

·         Rölyef

·         Büst

·         Anıt Heykeller

·         Seramik  ve  Cam

·         Mozaik Sanat

·         ÇEŞM-İ BÜLBÜL

·         Boncukçuluk

·         Çömlekçilik

·         Çinicilik

·         Seramik

Fotoğrafçılık

·         Grafik

·         Karikatür

·         Illustrasyon

·         Manga

·         Animasyon

·         Çizgi Film

·         Çizgi Roman

·         Anime

·         Amblem/logotype

·         Grafik, Resim, 3d Yazılımları

Güzel sanatların çeşitleri:

1 - Edebiyat: Kelimelerle yapılan bir güzel sanattır. Nazım ve nesir yolundaki bütün eserler bu kola girer.

2 - Resim: Yağlı, sulu ya da kuru boyalarla bir zemin üzerine çizgiler çizme ve boyama suretiyle yapılan güzel sanattır. 3 - Heykel: Ya tabiatta var olan ya da hayalde canlandırılan varlıkları, taş, çamur, tahta, maden gibi maddeler kullanmak suretiyle üç boyutlu olarak yapma işidir.

4 - Mimarlık: İnsanların estetik zevklerine hitap edecek şekilde yapılar yapmaktır. Tarihî olmak özelliğini kazanmış yapıtlar, tapmaklar, camiler, saraylar, bir medeniyetin en güzel eserlerini meydana getirirler.

5 - Musiki (Müzik): Sesleri melodi haline getirme sanatıdır. Müzik, pek çok bölümlere ayrılır.

6 - Tiyatro: Bir hikâyenin, sahnede, oyuncular tarafından canlandırılarak temsil edilmesi sanatıdır. Bugün tiyatro eserleri, sinemalarda, radyolarda, televizyonlarda yer almaktadır

7 - Dans: Musikiye uyularak yapılan ritmik hareketlerdir. Pek çok çeşitleri vardır.