Gıda-yı ruh Müzik ruhun Gıdasıdır

 Gıda-yı ruh ( Müzik ruhun Gıdasıdır)

Gıdâ  : غذاء

Ruh :  روح

Osmanlıca yazılışı: Gıda-yı ruh : روح غذاء

Eski devirlerde : “ Musiki ruhun gıdası, teganni aşkın devasıdır”  sözü vardı. Bu söz günümüze “Müzik ruhun gıdasıdır.”  haliyle ulaşmıştır.

Gıda-yı ruh ‘un günümüz Türkçesindeki tam karşılığı ruhun gıdası şeklindedir.  Bu tabir eski devirlerde musiki’nin önemi ortaya koyan bir tabir iken aynı zamanda bir musiki aletinin ve Tanzimat döneminde yayınlanan bir derginin de adıdır.

Gıda-yı ruh bir çalgı aleti olarak  Harimi Şehzade Korkut ‘un  icad ettiği bir çalgının  adıdır. Nitekim kaynaklara göre Şehzade Korkut’un ” her türlü sazı çalabildiği, hatta gıdâ-yı rûh” (bazı kaynaklarda “rûh-efzâ”)  adlı bir müzik aletini de icad ettiğini yazmaktadır. [1]

Gıdayı Ruh,  aynı zamanda Osmanlı ve Türk edebiyatında yayımlanan ilk musiki dergisinin adıdır. [2] Gıdâ-yı Rûh 18. yüzyılda La’lîzâde Abdulbâkî Efendi’nin yazmış olduğu dini, tasavvufî, ahlaki konularda manzum-mensur karışık olarak yazdığı bir eserin de adıdır. Tanzimat döneminde Ali Galip’in Matbaa-i Osmaniye ‘de bastırdığı “Gıda yı Ruh yahut Cep Mecmuası” adlı bir eseri de vardır.  1893.

Eski edebiyatta buna benzer pek çok şey söylenmiş, birçok şair bu tabiri kullanmıştır.  Teganni kelimesi,  eski dilde terennüm olarak da ifade edilmiştir. Terennüm ve teganni kelimesinin Türkçedeki karşılığı  şarkı  söyleme şeklindedir.  Müziğin ruhun gıdası şarkı söylemenin ise aşk marazına,  ( aşk hastalığına) yani aşktan dolayı ortaya çıkan dertlere iyi geldiği düşüncesi eskiden beri vardır.

Divan şairleri gazel okumak ile şarkı söylemeyi teganni olarak görmüşlerdir.  Edebiyatta müzik ile şarkı söylemek alakasını en çok gazel ve şarkı okumak ile alakalı gördükleri de açıktır.

Eski dilde, Gıda-yı ruh ile eş anlamlı olarak  “Kût-ı  ruh “ kelimesi de kullanılmıştır.   Bu tabirler eski şairlerin müzik dinlemeye ve şarkı söylemeye verdikleri önemi de ifade eder.

Ehl-i şikem idrak edemez musîkî ilmin
Pâkize sadâ  câna safâ  ruhâ gıdadır.

Âvazı bülend ile demiş Hazret-i Lokman
Hikmet-i teganni marazı aşka devadır.  Müştak Bey.

Eder ezber peri suret güzeller
Gıda’yı ruhtur taze gazeller.             Nevi

Âşık ı  dil şâd eder  diam  gıda- ı ruhtur.
Dostlar dilkeş nevâlarla  bülend avaze olur.    Ahmet Paşa[3]

KAYNAKÇA

[1] Feridun Emecen, Şehzade Korkut,  TDVİA, cilt: 26; sayfa: 207

[2] 20'nci Yüzyıl Başlarında İstanbul'da Musiki Hayatı". Musiki Dergisi. 2012

[3] A. T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar,  MEB, s. 238