Göksu Deltası ve Önemi
Resim Alıntı: https://www.turizminsesi.com/haber/turkiyenin-kus-ve-bitki-cenneti-6083.htm
GÖKSU DELTASI
Türkiye’nin en önemli beş sulak alanından birisidir. 150 km2 lik alana sahip olan delta nesli tükenmekte ya da tehlikede olan birçok kuş ve diğer hayvan türlerinin üreme, beslenme ve konaklama alanıdır. Delta Silifke ve Taşucu kıyı şeridi üzerinde uzanır.
Göksu Deltası, Mersin ili, Silifke ilçesine bağlı 4 belde ve 7 köyden oluşmaktadır. Göksu Deltası, Orta Toroslar’în eteğinde bulunan Mersin İli'ne bağlı Silifke İlçesi'nin güney kenarında, Göksu Irmağının oluşturduğu kıyı ovası üzerindedir. . Doğusunda Erdemli, batısında Gülnar, Güneyinde Akdeniz, Kuzeyinde Konya ile çevrili il merkezine 85 km uzaklıktadır. Delta, 10.000 km² 'lik havzaya sahip Göksu Irmağı'nın Silifke-Taşucu arasında denize açıldığı bölgedir (1)
Göksu Deltası Göksu ırmağının taşıdığı alüvyonların oluşturduğu bir deltadır. Göksu’nun denize döküldüğü yerin batısında alüvyonlar sonucunda bir kaç göl oluşmuştur. Bunlardan biri denizle bağlantılı ve bir kum seti ile denizden ayrılmış 400 hektarlık Paradeniz Lagünü’dür. Diğeri ise daha çok tatlı su gölü özelliği taşıyan 1200 hektarlık Akgöl’dür. Bu iki gölün dışında Akgöl ile Paradeniz arasında yer alan Kuğu Gölü ile Paradeniz’in doğusundaki çok tuzlu bir göl olan Arapalanı Gölü vardır. Kuğu Gölü dolgu lagünü olan bir göldür. “Paradeniz Lagünü, denizle olan bağlantısı nedeniyle tuzludur. Göl çevresinde hemen hiç bitki örtüsü bulunmamaktadır. İlkbahar aylarında, yağışlara ve taşkınlara bağlı olarak alanda yazın kuruyan birçok geçici göl oluşmaktadır.” (4) Bu gözlerin tuzluluk oranları gelgit olaylarına göre sürekli değişmektedir.
Delta ve çevresinde Özel Çevre Koruma sınırları içerisinde on adet yerleşim yeri vardır. Deltanın toplam koruma alanı 226 km² dir. Denizden yüksekliği 0-5 m arasında değişen Göksu Deltasının toplam alanı yaklaşık 15.000 hektar bir alanı kaplar. (2)
Delta irili ufaklı birçok göl, lagün ve bunların çevresinde yer alan geniş sazlık, çayırlık, step ve tarım alanları ile kumullardan oluşur. Doğu ve batı kesimlerinde kıyıya paralel uzanan kum tepeleri yer alır. Bölgedeki sazlıklar, bataklıklar ve göllerin toplamı iki bin hektarı geçmektedir. (1)
GÖKSU Deltası Türkiye’nin Akdeniz kıyısındaki en önemli deltalarından biridir. Çukurova Deltası’ndan sonra Türkiye’nin Akdeniz kıyılarındaki en büyük ikinci deltasıdır. Ayrıca geniş sazlıklar, tatlı ve tuzlu su bataklıkları, tarım alanları, denizle göller arasındaki kumul sistemleri bulunmaktadır. Göksu Deltası Ülkemizin iyi korunmuş deltalarından biridir. Avrupa Kıyı Koruma Birliği (EUCC) Göksu Deltası’nı, kumul jeomorfolojisi ve doğa koruma açısından Doğu Akdeniz kıyılarında bulunan en önemli alanlardan biri olarak belirlemiştir. (2)
Deltanın sulak alanları kapsayan bölümü Orman Bakanlığı tarafından yaban hayatı koruma sahası, doğal alanlar ve bunlarla ilişkili yerleşimleri de içeren alan 18.01.1990 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Alanı ilan edilmiştir. Deltanın hassas zonu kapsayan 1994 yılında Ramsar Sözleşmesi listesine dâhil edilmiştir. Son olarak, deltanın tamamı 12.02.1996 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından I.derece doğal sit alanı ilan edilmiştir. (2)
Ülkemizde bulunan 440 kuş türünün 324 ü bu deltada yaşamaktadır. Saz horozu, balıkçıl ve yaz ördeğinin aralarında bulunduğu ve tükenme tehlikesindeki 12 kuş türünün en son yaşam alanları işte bu deltada kalmıştır. “Delta’da bugüne dek 332 kadar kuş türü saptanmıştır. Bu sayı Türkiye’de bugüne dek bir alanda saptanmış en yüksek sayıdır.” (4)
Delta ve çevresindeki sulak alanlar pek çok canlı türüne yataklık yaptığı gibi çok sayıda kuş ve diğer hayvan türlerinin barınma, beslenme ve üreme alanıdır. Özelikle kuşlar için ülkemizdeki en belli başlı yaşam alanlarından en başta gelenlerindendir. “Akdeniz bölgesinde doğal yapısını koruyabilmiş ender sulak alanlardan birisi olan Göksu Deltası farklı habitatları iç içe barındırması nedeniyle çok sayıdaki su kuşuna üreme, beslenme, kışlama ve konaklama olanağı sağlıyor. Özellikle kış aylarında İç Anadolu bölgesindeki sulak alanların donması sonucu pek çok su kuşu kışı geçirmek için Göksu’ya geliyor.” (2)
Delta bazı kuş türleri için sürekli ev sahipliği yapmakta pek çok göçmen kuşlar için de geçici konaklama vazifesi görmektedir. Göçmen kuşların uğrak yeri olan delta bazı kuşlar için ise sürekli barınma alanlarıdır. “Yapılan araştırmalar sonucunda kuşların Göksu Deltası’nı hem kışlama hem de kuluçka alanı olarak kullandıkları saptanmış, bazılarının ise yerli türler olduğu belirlenmiştir. Özellikle Akdeniz kuşağında yalnızca belirli bölgelerde rastlanan ve sayıları gittikçe azalan Saz Horozu “Porphyrio porphyrio” koruma alanının en önemli kuş türlerinden biri olup adeta bu bölgenin simgesi durumundadır.” (5)
Delta birçok hayvan türü için adeta en son yaşam alanı olarak kalmıştır. Nesil tükenmekte olan birçok hayvan türünün yaşadığı tek alan Göksu Deltası kalmıştır. “ Farklı özellikler taşıyan yaşam ortamları, deltada zengin ve çok çeşitlilik gösteren bitki örtüsünün oluşmasına ve bu durum da farklı habitat istekleri olan çok sayıda hayvan türünün barınmasına olanak sağlıyor. Bölgede yaban domuzu, kurt, tilki, ayı, kunduz, porsuk, sincap, vaşak, sansar, kirpi, sırtlan ve tavşan çok bulunan hayvan türleri. Deltada 34 sürüngen ve amfibi türü tespit edilmiş. Gece kurbağası, ağaç kurbağası, ova kurbağası, Toros yılanı, koca engerek, benekli kertenkele ve adi bukalemun bunlardan bazıları.” (2)
Deniz kaplumbağalarının Akdeniz kıyısındaki en önemli yuvalama alanlarından birisi bu deltadadır. Nesli tehlikede olan yumuşak kabuklu Nil kaplumbağasının da bu bölgede yaşadığı bilinmektedir. Göksu deltası nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağalarının da en önemli üreme alanlarından birisi olduğu gibi kış aylarında Akdeniz foku ve yunuslar da deltanın yakınlarında görülebilmektedir. Delta civarlarında ve deltanın içindeki göllerde pek çok balık türü de yaşar. Yılan balığı, yılanlar, sazan balığı levrek, kefal çipura gibi çok sayıda balık türü deltada yaşamaktadır. Delta ve civarında karagöz, mercan, trança, malanurya türleri ile sivrisinekle beslenen sivrisinek balıkları da görülmektedir. ( 3) “Göksu Deltası deniz kaplumbağaları “Caretta caretta” ve “Chelonia mydas” ın yumurtalarını bıraktığı, Akdeniz’deki en önemli ana yuvalama bölgelerinden birisini oluşturur.” (5)( Bkz: GÖKSU VADİSİ )
Balıkçılığın devamlılığı açısından da yaşamsal önem taşıyan delta balıkların yumurta döktüğü, yavru balıkların beslendiği ve korunduğu bir alandır. Deltada yer alan göller ve ırmağın denize döküldüğü bölge ile yakın kıyıları yavru balıklar için çok ideal barınma alanları oluşturmaktadır.
Göksu Irmağının taşıdığı alüvyonlarla oluşmuş olan delta, doğal güzellikler, zenginlikler ve biyolojik çeşitliliğini koruyabilmiş durumdadır. Akdeniz’in en önemli sulak alanlarından biri olan bu deltanın gölleri, lagünleri ve çevresinde geniş sazlıklar, bataklıklar, çayırlar ve tarım alanları ile kumullar vardır. Tüm bunlar çok hayvanlar ve bitkiler için değişik yaşam ortamları oluşturmaktadır.
Bu yaşam alanları bazı türler için en son yaşam alanı olarak kalmış durumdadır “Küçük karabatak, tepeli pelikan, yaz ördeği , pasbaş patka, büyük orman kartalı ve şah kartal gibi nesilleri tehlikede olan türleri barındırması nedeniyle de delta önem taşıyor. Ayrıca küçük balaban, gece balıkçılı, alaca balıkçıl, erguvani balıkçıl, turaç, kocagöz, bataklık kırlangıcı, akça cılıbıt, mahmuzlu kız kuşu ve küçük sumru gibi türler burada ürüyorlar. “ (2)
Nesli tükenmekte olan bu hayvanların rastlanabildiği ender yerlerden biri olan bu delta bu yüzden de ap ayrı bir önem arz etmektedir. Üstelik bazı kuş türlerin neredeyse tek üreme alanı bu delta kalmıştır. “ Ak balıkçıl, küçük ak balıkçıl, gri balıkçıl, sığır balıkçıl, bataklık su tavuğu ve İzmir yalıçapkını da kuluçkaya yatıyorlar. Aralarında boz kaz, fiyu, çamurcun, kaşık gaga ve sakarmekenin bulunduğu büyük sayılarda su kuşu kışlarken, göç sırasında da çok sayıda çeltikçi ve leylek alanda konaklıyor. “ (2) Nesli tükenmekte olan hayvanlardan biri olan Yaz Ördeğinin “ Günümüzde sadece Göksu Deltası’ndaki Akgöl’de kesin üreme kaydı bulunmaktadır. Bugüne kadar yapılan araştırma ve gözlemler, türün Ülkemizdeki varlığını sürdürebilmesi bakımından Göksu Deltası’nın son derece önemli olduğunu göstermiştir” (4)
Delta ve civarı bitkiler için de çok önemli bir alandır. Delta alanlarında çok zengin bir bitki örtüsü ve çeşitliliği bulunur. Akdeniz iklimine uygun ortamlarda yetişen bitkilerin pek çoğu deltanın etrafında da vardır. “Delta’da 442 bitki taksonu bulunmuştur. Bunların 43’ü Türkiye için korumada öncelikli (nadir, nesli tehlikede veya tehlikeye düşebilir) türlerdir. Göksu Deltası'nın bitki örtüsü, hemen doğusundaki Çukurova Deltası ile pek çok ortak özellik taşır. Her iki Delta’da, Türkiye'nin Akdeniz sahillerinde bozulmadan kalabilmiş en iyi kumul ve delta bitki örtüsü örneklerini içerir”. (4)
Deltanın oluşmasını sağlayan Göksu ırmağı delta ve çevresini görmeye gelen yerli ve yabancı turistler için farklı etkinlikler de sunmaktadır. Delta’ya kuşları gözlemek için gelen yerli ve yabancı turistlerin uğrak yerlerinden birisi de Göksu Nehri’nin aktığı Göksu Vadisidir. “Göksu Irmağı derin ve etkileyici bir vadide akıyor. Vadinin elverişli alanlarında tarım da yapılıyor. Yazın ırmağın suyunun tarımsal sulama için de kullanılması ile rafting parkuru kesintili hale geliyor.” (2)
Delta balıkçılık açıısndan da önemli bir alandır. “ Akgöl’de dört tür balık avlanmaktadır. Bunlardan ikisi tuzluluğa toleranslı göçücü balık türleri; Yılan balığı (Anguilla anguilla) ve Hasfekal (Mugil cephalus) Paradeniz Lagünü’ne geçerler. Ayrıca iki tatlı su türü Sazan (Cypinus carpio) ve Karabalık (Clarias lazera) bu göle yumurta bırakmaktadır. Yılan balığı ve Karabalık daha çok ihraç edilmek üzere avlanmakta, diğer türler ise bölgede tüketilmektedir.” (5)
Göksu’nun getirdiği alüvyonlar ve sular delta civarındaki tarım alanlarını ihya etmektedir. İklim koşullarına uygun olan her türlü tarımsal faaliyetlerin yapılabildiği Delta civarındaki tarım alanlarında yılda iki kez ürün alınabilmektedir. Deltanın etrafındaki sayısı onu bulan yerleşim yerleri ve dört köy deltanın sağladığı nimetlerden ziyadesi ile faydalanmaktadır. Son yıllarda rafting turizmine de yönelen yöre halkı deltadaki kuş ve bitki zenginliğinin resimlerini gözlemeye resim çekmeye gelen turistlerden de faydalanmaya başlamıştır.
“Göksu Deltası Ülkemizde tarımın en yoğun olarak yapıldığı alanların başında gelmektedir. Göksu Nehri’nin oluşturduğu verimli alüviyal topraklar ve ılıman iklim koşulları Deltada tarım için oldukça uygun koşullar oluşturmuştur. Uygun iklim koşulları yılda iki ürün alınmasına imkan vermektedir. Tarımsal gelirin önemli bir kısmını başta turunçgiller ve zeytin olmak üzere meyve tarımı, domates, çilek ağırlıklı olmak üzere çeşitli sebze tarımı ve tahıllar oluşturmaktadır” (4)
Tarım, balıkçılık ve turizmden de gelir elde edilebilen Göksu Deltası üzerinde barındırdığı tarihi ve arkeolojik zenginlikleri ile de dikkati çekmektedir. Delta ve çevresinde çok sayıda arkeolojik bölge ve Hüyük bulunmaktadır.
“ Göksu Deltası ve yakın çevresi tarihi ve arkeolojik değerler açıdan çok zengindir. Delta içerisinde yer alan üç höyük kalıntısının Hitit dönemine ait olduğu sanılmaktadır. Paradeniz Lagünü kenarındaki kumullarda Roma ve Bizans dönemlerine ait büyük yapı kalıntıları bulunmuştur. İncekum yakınlarında, ve Akgöl’ün güneyinde yer alan kumullarda da bazı kalıntılar yer almaktadır. Altınkum ve Gazi Çiftliğinde yer alan iki yatır bölgedeki yedi kardeş yatırlarından ikisidir. Hacıpaşalar çiftliğinde bulunan iki alçak Höyük, Roma – Bizans kalıntıları, Ulugöz Su Kovaları ve Atatürk Çiftliği tarihsel niteliktedir. Ayrıca Deltanın batısında tarihi 13. 14. yy’a kadar uzanan Roma, Bizans ve Ermeni kalıntıları vardır. Meryemlik, Hıristiyan döneminde önemli bir hac merkezi olan kent, Roma ve erken Bizans dönemlerinde kurulmuştur. Silifke’nin ise günümüzde tarihi kalıntılarla dolu olması, Roma ve Bizans dönemlerinde çok gelişmesindendir. Atakent (Susanoğlu) / Corasium da 7. yüzyıla kadar önemini ve varlığını sürdürdüğü sanılan Bizans Liman kalıntıları bulunmaktadır.”
Resim Alıntı: https://plajlar.net/goksu-deltasi-kus-cenneti.html
MERSİN İÇİN YAZILARIMIZ
GÖKSU VADİSİ
Frederic Barbarossa Anıtı Silifke
Kız Kalesi ve Korykos
Çukurpınar Anamur ve Mamure Kalesi
Göksu Deltası ve Önemi
KAYNAKÇA
- https://goksudeltasi.com/
- https://www.yazlikvilla.com/tasucu/goksu.htm
- https://plajlar.net/goksu-deltasi-kus-cenneti.html
- https://www.kad.org.tr/files/yaz_ordegi_rapor.pdf
- https://www.silifke.gov.tr/silifke/goksu_deltasi.htm
Türkiye'nin Başlıca Gezilecek Yerleri
- BERGAMA, PERGAMON'DA GEZİNELİM
- BODRUM'UN GÜZELLİKLERİ
- BOZBURUN VE GÜZELLİKLERİ
- BOZCAADA'YI GEZELİM
- Çukurpınar, Anamur ve Mamure Kalesi
- DATÇA VE KNİDOS ANTİK KENTİ
- Demre ve Noel Baba
- Efes ( Ephesus ) Antik Kenti İzmir -Selçuk
- Edirne'de Dolmenler
- Eğirdir Gölü ve Doğal Güzellikleri
- Fethiye ve Ölü Deniz
- Dalyan ve İztuzu Plajı
- Gediz Deltası ve İzmir Kuş Cenneti
- Girlevik Şelalesi - Erzincan
- Göbeklitepe- Cihanda İlk Yerleşke ve Gizemleri
- GÖKÇEADA VE GÜZELLİKLERİ
- Göreme'nin Turizm, Doğal ve Tarihi Özellikleri
- Gülşehir Nevşehir
- GÜRÜN GÖKPINAR GÖLÜ ALLAH' IN AKVARYUMU
- IHLARA VADİSİ TARİHİ VE DOĞAL DOKUSU
- Hazar Gölü ve Kömürhan Köprüsü Elazıg
- Harput Şehri Kalesi ve Tarihi Eserleri
- Harran'da Tarih Kültür Mimari ve İlk Üniversite
- İznik ve İznik Kalesi
- GÖKSU VADİSİ
- Gerger ve Yeni Kale Cendere Köprüsü ile Vadisi ( Kahta )
