SARIÇIÇEK KÖY ODALARI:  ww.gumushane.gov.tr/resimgaleri/galeri/saricicek3.JPG

GENEL BİLGİLER VE COĞRAFİK DURUMU

Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan İlimiz doğusunda Bayburt, batısında Giresun, kuzeyinde Trabzon ve güneyinde Erzincan ile komşudur. Yüzölçümü 6.575 kilometrekare, deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1210 metredir. Yeryüzü şekilleri bakımından Köse, Kelkit ve Şiran ilçelerinin yer aldığı güney kesimi yüksek bir plato özelliği gösterirken, Merkez, Torul ve Kürtün ilçelerini kapsayan kuzey kesimi oldukça engebelidir. Dar ve derin vadilerle birbirinden ayrılmış yüksek dağlar kuzeyin belirleyici özelliğidir. Gümüşhane’nin ünlü yaylaları da bu kesimde yer alır. İlin en yüksek noktası 3.331 metre ile Abdal Musa Tepesidir.

2011 yılı kesinleşen nüfusa göre toplam nüfus 132.374’ dır. Şehirler 64.082 (%48), Köyler 68.292 (%52)’dir. İl’in Merkez ilçe nüfusu ise 31.001 ‘dir. ^[1]

 

 

Yapmadan Dönme

• Zigana Dağı Kayak Evinde konaklamadan,
• Güzellik iksiri kuşburnu ürünlerini, pestil-kömeyi, ceviz içi gibi çerezleri, Kelkit'ten zilli kilimi, Torul, Kürtün ilçelerinden hereke tipi ipek ve yün halıları, ağaç işleri ürünlerini, Gümüşhane hatırası Gümüş işleme çeşitlerini almadan,
• Doğal kan deposu dut pekmezini, Şiran Süt fabrikasında üretilen Gümüşhane kaşarını, El örgüsü kışlık yün çoraplarını almadan,
• Tomara Şelalesini, Çakırkaya Taş Kilisesini, Kelkit Sadak (Satala) Antik Kenti, Çakırgöl, İmera Manastırını, Kazıkbeli Anıt Ağaçları ve Milli Parkı (faunasını) görmeden...^[2] DÖNMEYİN...

TARİHÇE

Bölgede yapılan arkeoloji araştırmalarında ele geçen buluntular, buradaki yerleşimin MÖ 3000 yıllarına kadar uzandığını göstermektedir. MÖ 2000'in ortalarında Azzi ve Hayaşalar buraya yerleşmiştir..^[3] 

Roma ve Bizans dönemlerinde yörede kurulu kente Argyropolis (Yunanca argyros: “gümüş” ve polis: "kent" demektir.) adı verilmiştir. Halife Hz. Ömer zamanında (634-644) Erzincan ve Erzurum Arapların eline geçmiş, yeniden Bizans egemenliğine girmiştir. Emevi Halifesi Abdülmelik zamanında (685-705) bölge tekrar Emevi yönetimi altına girdi. Ancak Halife Velid zamanında (705-715) Araplar ile Hazarlar arasındaki çatışmalarda Hazarlar başarı gösterince bölge yeniden bu durumdan istifade eden Bizanslıların eline geçti.

Çağrı Bey'in 1016 yılında Anadolu'ya yaptığı ilk akın sırasında Gümüşhane'ye kadar geldiği bilinmektedir. 1058'de Tuğrul Bey'in ordusu İbrahim Yinal komutasında Trabzon'a kadar akın yaparken Gümüşhane'yi de ekonomik yönden önem arzettiği için fethetmiştir.

Türkmen akınları olmadan önce Hazarlar ve Peçenekler ile Çepni Türk oymakları bölgeye yerleşmişlerdir. Çepniler 24 Oğuz boyundan biri olup Anadolu'nun fethi ve Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır.

Anadolu'nun fethinden sonra Gümüşhane ve Kelkit, Emir Mengücek Gazi tarafından kurulan Erzincan imaretine bağlanmıştır. 1164'te II. Kılıçarslan Mengücekli topraklarını Anadolu Selçuklu Devleti'ne bağladı. Anadolu Selçuklu Devleti'nde ticarete büyük önem verildiğinden tarihi bir ticaret yolu üzerinde bulunan Gümüşhane ve çevresi de önemini devam ettirmiştir.1243 Kösedağ Savaşı'nda İlhanlılar, Selçukluları yenerek buraları zaptettiler.

İlhanlıların son hükümdarı Ebu Said'in ölümü üzerine 1335'te Bayburt, Erzurum ile Erzincan ve Gümüşhane Celayirlilerin eline geçmiştir. 1345'te Eretnaoğulları, 1430'da Karakoyunlu hakimiyetine geçen bölgeye 1467'de Akkoyunlular hakim olmuştur.

1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon Rum İmparatorluğuna son vermesiyle Gümüşhane, Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. 

Yavuz 1508'de Trabzon valisi iken Anadolu'da başlayan Şii ayaklanmaları yüzünden Trabzon'dan Bayburt'a kadar uzanan bir sefer yapmıştır.  Şah İsmail ile Yavuz Sultan Selim (1512-1520) arasında meydana gelen Çaldıran Savaşıyla bölge tamamen "Anadolu Türk Birliği"ne katılmıştır.  Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) İran seferi sırasında gümüş madeninin bulunduğu Eski Gümüşhane yöresinin imar edilmesini emretmiş, böylece buraya ev ve Süleymaniye Camii yapılmıştır.

1647'de Gümüşhane'yi ziyaret eden Evliya Çelebi, buralarda gümüş madeninin çok olduğunu, çalışır ve boşaltılmış durumda 70 kadar ocak bulunduğunu bildirir. Maden ocakları IV. Murad zamanında (1623-1640) en canlı dönemini yaşamıştır. Bir ara kapanan ocaklar 1839 yılında yayınlanan bir hatt-ı hümayunla tekrar işletmeye açılmıştır.

19. yüzyılda Gümüşhane yöresinden, savaşlar  ve madenlerin yeterince işletilmemesi sebebiyle de göç başlamıştır. 1829 ve 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı ile 7 Temmuz 1916 tarihlerinde Rusların Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz'de yaptıkları işgaller ve bunun sonucundaki göçler Gümüşhane’de hayat bırakmamıştır.

Ruslar, 19 (20) Temmuz 1916 günü Gümüşhane’ye girmişlerdir. Türk birlikleri fazla karşı koyamayınca Ruslar ayni gün Torul'a girmişlerdir. Böylece Trabzon yolu Ruslara açılmıştır.

Bolşevik İhtilali'nin çıkması ve iç çalkantılar sebebiyle Ruslar 18 Aralık 1917'de Erzincan Mütarekesi'ni imzalamış ve ordularını geri çekmeyi kabul etmiştir. Ancak Ermeniler katliamlarına devam etmişlerdir. Bunun üzerine mütareke geçersiz sayılarak yeniden savaş başlatılmış ve bu suretle Torul 14 Şubat, Gümüşhane 15 Şubat ve Kelkit 17 Şubat 1918'de Rus işgalinden kurtarılmıştır.

Milli Mücadele yıllarında kıyı ile iç kesimler arasında geçiş bölgesi olması sebebiyle coğrafi önem arz eden Gümüşhane, bu dönemde Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti'nin faaliyet alanı içinde bulunmuştur. Gümüşhane delegesi Kadirbeyzade Zeki Bey bu cemiyetin ikinci başkanlığına getirilmiştir. ^[4]

 

 

TARİHİ YERLER VE MİMARİ ESERLER

KALELER :

Gümüşhanede çok sayıda kale vardır. Bunların en önemlileri Canca, Akçakale (Merkez), Edire(Dörtkonak) kalesi, Kov kalesi, Keçikalesi, Kodil kalesi, Torul kalesi, Sadak kalesi, Gümüştuğ kalesidir.

 

CANCA KALESİ

Bu kaleye Vank köyünden ve Kale deresi denilen vadiden gidilir. Kale, doğu-batı istikametinde arka, arkaya üç bölümden teşekkül etmiştir. Çevresi 1.50 m. kalınlığındaki burçlarla takviye edilmiştir. Kalenin girişi batıdan açılmış olup, batıdaki 1.duvarı geçtikten sonra küçük bir alana ulaşılır.Burada 4.10x4.10 m. Boyutlarında bir sarnıcı bulunmaktadır.Büyük ölçüde sağlam olan sarnıcın üst örtüsü kısmen yıkılmış,içten ve dıştan sıvanmıştır.Buradan 2.bir kapıyla Kalenin doğu bölümüne ulaşılır.Bu alanda Kuzey köşesindeki kayaların üzerine oturtulmuş küçük bir şapel vardır.Sağlam kalan duvarlar üzerinde fresko tekniğinde yapılmış, Hıristiyan Azizleri olduğu tahmin edilen resimler vardır.

 

KALE

Şehir Merkezinin 20 km. doğusunda Gümüşhane-Bayburt anayolunun sağında yer almaktadır. Kale çok sarp bir kayalık üzerine 1560 metre yükseklikte Ana kaya üzerine inşa edilmiştir.78x27 metre boyundadır. Moloz taş örgülü duvarların büyük bir kısmı hala sağlam durumdadır. Kale duvarlarının yükseklikleri 5-15 metre arasındadır. Kalenin kuzey ve güney kesimlerinde su sarnıcı ve depolar yer almaktadır. Batısında ise 15 metre uzunluğunda doğal bir kaya altı sığınağı bulunmaktadır. Girişi ise duvarla örtülüdür. Kalenin içinde bulunan iki yapı dikkati çeker. Toprak seviyesinden biraz yüksekte kalan yuvarlak kemerler, dikdörtgen şeklindeki mekânlara aittir. Kalede vadiye inen gizli su yolları mevcuttur.   

 

AKÇAKALE

Kale şehir merkezinin Kuzeydoğusunda, Bağlarbaşı semtindedir. Gümüşhane-Bayburt karayolunun 5.kilometresinden 12 km. kuzeye gidilerek Kaleye ulaşılmaktadır.1530 metre yükseklikte olan Kale Ana kaya üzerine nispeten yuvarlak planlı olarak moloz taşlarla yapılmıştır. Kale olmaktan çok gözetleme kulesi niteliğindedir. Kule içerisinde bir su sarnıcı yer almaktadır. Doğu-Batı uzunluğu 12 metredir. 

 

SÜLEYMANİYE ULU CAMİİ

Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılan cami bir çok onarımlar geçirmiştir. Dikdörtgen planlı yapı, mihrap önüne dikey uzanan üç neften meydana gelmiştir. Nefler altı ahşap direkle bölünür, destekledikleri tavan ve düz toprak dam da çatıyla örtülmüştür. Minaresi kalın silindirik bir gövdeye sahiptir. Camiye bitişik bir medresenin mevcut olduğu bilinir.

 

  VANK KİLİSESİ     

İl Merkezinden Gözeler köyüne giderken Vank Köyündedir.Yapı dikdörtgen planlı ve ortasında merkezi kubbesi bulunmaktadır.Ancak Bizans döneminde yapıldığı sanılmaktadır.Yapının duvarları ve çatısı sağlam durumdadır.Ancak iç duvar düzeyleri yıpranmıştır.

 

İMERA MANASTIRI

Olucak (İmera) Manastırı; il merkezine 38 km. uzaklıkta Olucak Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Antik kentte kubbeli ve kubbesi tonozlarla örtülü manastır bulunmaktadır.

 

 

ANTİK KENTLER

SANTA HARABELERİ

Santa Harabeleri 17. yy'dan beri dini, ticari ve kültürel önem taşıyan bir yerleşim yeridir. Santa Harabeleri bugünkü Dumanlı köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. 7 adet mahallesi vardır. İl Merkezine uzaklığı 80 km.'dir. Ulaşım Yağmurdere Bucağı üzerindedir.

Her mahalle tümüyle taştan inşa edilmiş tek katlı konutlar, taş cepheli 1 veya 2 kilise, her sokak başında 1 çeşme vardır. Tarihi eserler yönünden zengin olan Santa doğal konumları itibariyle de yayla özelliği taşımaktadır.

 

SADAK HARABELERİ

Satala olarak bilinen Antik Kent Doğu Karadeniz Bölgesi Gümüşhane İli Kelkit İlçesinin 17 km. Güneydoğusundadır. Bu günün Sadak Köyü Antik Devirde Satala adını taşıyordu. Eski Roma İmparatorluğunun doğudaki en önemli askeri ordugahı Anadolu ve Kapadokya 'dan Karadeniz'e geçen askeri yolların birleştiği bir kenttir.^[5]

 

SARIÇİÇEK KÖY ODALARI VE GÜMÜŞHANE EVLERİ

Gümüşhane tarihi mimarisinin en ilgi çekici unsuru olan konaklar, ziyaretçilerini tarihin derinliklerine sürükler. İl’de tescilli bulunan 44 adet konak mevcuttur. İl genelinde 2863 sayılı yasa kapsamında tescilli bulunan 24 adet camii, 5 adet türbe ve kümbet, 14 adet kale, 6 adet Minare, Höyük ve Peri Bacası, 6 adet Han ve Hamam, 6 adet mezarlık, 32 adet çeşme, 39 adet Köprü, 99 adet Kilise ve Şapel, 5 adet Okul ve Medrese, 7 adet Mağara, 2 adet Göl ve Şelale, 20 adet Sit alanı tarihi ve doğal mekan vardır. İl genelinde toplam 405 tarihi eser bulunmakta olup; bunların 277 adedi koruma altına alınan tarihi eserler kapsamındandır.^[6]

Ahşap Köy odaları Sarıçiçek Köyü, yerleşim alanının içindedir. 2 (iki) adet ev vardır. Evlerin her ikisi de kesme taştan, kare planlı olarak yapılmıştır. Ahşap aksamlar ise  ustalar tarafından yapılmıştır. Ahşap odalar hacı Ömer Ağa tarafından, rivayete göre, Arhavi’den veya Çaykaradan getirilen ustalara yaptırılmıştır. Birinci yapının cephesinde 2(iki)’şer pencere olup, pencereler yuvarlak kemerlidir. İkinci evin ise tek cephesi açık olup, üç tane küçük ve dikdörtgen penceresi vardır. Her ikisinin de girişinde bir sofa ve sofadan da tek bir odaya giriş vardır. Odaların içi ahşap süslemelerle bezenmiştir. Ahşap işlemeler oldukça ilginç bir örnek niteliğindedir. Ahşap işlemeler bitkisel ve geometrik motiflidir. Tavan ahşap işlemeli ve ortası kabartmalı göbeklidir. 

 

Tohumoğlu Köprüsü

Gümüşhane-Erzurum yolunun Tohumoğlu kesimindedir. Selçuklu dönemi yapısı olduğu sanılmaktadır. İki gözlü hafif sivri kemerli bir köprüdür. Küçük taşlardan yapılmıştır. Gözlerindeki küçük nişlerin çinilerle süslü olduğu söylenmektedir. Ekim 1575 Ferruh Zad Oğlu Halebi tarafından yaptırılmıştır.

 

Gümüşhane Köprüsü

Gümüşhane Merkezde Karakol binası yanında Harşit çayı üzerindedir. İki caddeyi birbirine bağlamakta, iki kemeri mevcut olup, biri yuvarlak,diğeri sivri kemerlidir. Kesme taş köprünün üzerine sonradan ilave korkuluklar eklenmiştir. Üç gözlü köprünün tek gözü doldurulmuştur. Kalan iki gözünün ortasındaki kitabeye göre Recep 938/Ekim 1575’te Ferruh Zat Oğlu Halebi tarafından yaptırılmıştır. Bu tarih lll.Sultan Murat’ın (1574-1595) saltanat günlerine tesadüf etmektedir.

 

 

DOĞAL ZENGİNLİKLERİ

 

KARACA MAĞARASI

Karaca Mağarası şehir merkezine 17 km. mesafede, denizden 1550 m. yükseklikte olan ve Gümüşhane turizminin lokomotifi durumunda bir mekandır.

 Mağara Gümüşhane-Trabzon karayolunun yani ana güzergahının 12.km.'nde kuzeye ayrılan 4 km.'lik yolu takiben ulaşılır. Ana tur güzergahından sonraki 4 km.'lik yol çift şerit ve asfaltlanmış, tur otobüslerinin rahatça gittiği bir yoldur. Mağaranın bulunduğu yerde kır kahvesi, dinlenme tesisleri gibi ziyaretçilerin ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri öncül tesisler mevcuttur

ZİGANA DAĞI TURİZM MERKEZİ

Gümüşhane -Trabzon yolunun 50. km.'nde bulunan Zigana tünelini geçtikten sonra doğaya 3,5 km stabilize yolla ulaşılan Zigana Turizm Merkezi 2032 m. yüksekliktedir. Hava yolunu tercih edenler Trabzon-Zigana arası 50 km. asfalt yolu, otobüsle gidebilirler.

 Zigana Turizm Merkezi, elektrik, içme suyu, 800 m. teleski kayak eğitimi tesisi ve telsiz-telefon haberleşme sistemine sahip olup, otel, lokanta, kır kahvesi, et lokantası, bakkal, kasap, manav işletilmektedir.

TOMARA ŞELALESİ

Şelale Doğu Karadeniz Bölgesi Gümüşhane İli Şiran İlçesine 25 km mesafede bulunan Seydibaba Köyündedir.

Tomara Şelalesi adeta kayaları patlatarak 15-20 m. genişliğinde bir alandan çıkarak yaklaşık 25-25 metre yükseklikten kar veya süt rengini almış bir su varlığı şeklinde 2 km uzaklıktan duyulan su ninnileri sesleri ile yatağına dökülmektedir. Suyun akış vadisi içerisinde oluşturduğu akış kıvrımları , akış rejimi vadinin rafting yapılabilecek konumda olmasını sağlamaktadır. Şelale ve çevresinin zengin flora ile oluşturduğu uyumlu peyzajı görülmeye değer güzelliktedir.

ARTABEL GÖLLERİ TABİAT PARKI

Artabel Gölleri ve çevresi Torul İlçemiz Gülaçar köyü sınırları içerisindedir. Gerek jeolojik ve jeomorfolojik , gerekse flora ve fauna yönünden  oldukça zengin kaynak değerlere sahip olmasının yanında , peyzaj değerleri bakımından  da oldukça yüksek bir potansiyeli olan, UNESCO Dünya Miras Listesine girebilecek güzellik ve değerde ülkemizin ender mekanlarından bir yerdir. Saha içerisinde yer alan ve yöreye adını veren  on sekiz adet buzul / krater gölünün devamlılığının sağlanması eşsiz manzara güzelliklerinden halkın koruma kullanma dengesi içerisinde faydalanabilmesi ve yörenin gelecek kuşaklara bir miras olarak aktarılabilmesi için 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ‘ nun 3. Maddesine göre  Artebel Gölleri ve Çevresinin 5859 hektarlık bölümü “ Tabiat Parkı “ olarak ilan edilmiştir.

 

KÜLTÜR FOLKLOR EL SANATLARI

GÜMÜŞHANEDE EL SANATLARI

Şal, keten veya kevek işlik, camadan, yük ve çocuk taşımak için kullanılan yün kaytonlar, dırmaç ipleri, boynuz kaplı bıçaklar, tahta kepçe, oklava, sofra, şal, peştamal, şalvar, yelek, etek uçları fırfırlı entari yörenin başlıca el sanatlarıdır.^[7]

Zilli Kilim: Kelkit İlçesinde üretilmekte olan zilli kilimleri tek parça halinde çok büyük ebatta üretilmelerine rağmen seccade tipleri de  vardır.. Zilli Kilim dokumacılığı heybe, yastık, yolluk, duvar süsleri, nazarlık, isimlik, seccade olarak üretilmektedir. Eskiden çuval olarak dokunan zilli kilim motifleri günümüzde bile sanat değeri taşımaktadır.

Dokumada genellikle koyu renkler tercih edilmektedir. Zemin renkleri kırmızı, bordo, siyah, lacivert, yeşil, sarı kullanılmakta, bütün renklerde kök boya ve indiga kullanılmaktadır. lçede dokunan zilli kilimlere özgü yöresel motifler; aynalı perler, permalar, yaslamalar, eğri zincir, tırmık dişleri, boncuklu gözler, küçük perler, küçük erdumeler, kıvrımlar, tavşan tabanı, koç boynuzu, kurbağacık zincirdir.

 

Ala Kilim : Şiran ilçesi ve  bütün köylerinde el tezgahlarında dokuan ala kilim yöre el sanatları içinde önemli bir yere sahiptir. Ala kilimi iğmeleri keçi kılından, örgüsü yünden, tabii kök ile boyanmış yün ipliklerden olup, çeşitli model ve motiflerden, ağaç tezgâhlardan genel olarak 1.5x3 ve 3x4 ebatlarında dokunmaktadır.

 

İpek  Halı  : İpek Halı, Kürtün İlçesinde üretilmektedir.İpek halı dokumacılığı ,1980 yılından sonra İzmit ve çevresinde oturan yöremiz insanları tarafından İlçemizde oturan Vatandaşlarımıza öğretilmesi yoluyla başlamış olup, ilerleyen zamanlarda İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünün açtığı kurslarda daha yaygın hale gelmiştir.

Gudu: Gümüşhane'de hem bir yemek çeşidi hemde bu yemeğin pişirildiği kaba adını veren güveç halk arasında gudu ya da gudi olarak bilinir. Genel olarak güveç adı altında su testisi, küp, kırıs, gudu, kıylı ve çanak çeşitleri vardır. Merkeze bağlı dölek köyünde yapılmaktadır.

 

Yöresel Halk Oyunları

 

Gümüşhane folklor önünden zengin bir ildir.Bu zenginliğin temelinde özellikle coğrafi konumun etkisi büyüktür.Çeşitli alanlarda görülmekte olan geçiş özelliğini bu alanda da görmek mümkündür.Ancak bütün bu kültürel değerler yeni bir sentezin sonucu olarak Gümüşhane’ye has kimliğe bürünmüştür. Yöredeki halk oyunları :

Dizden kırma (dik horon-urumdiki-vasilindiki), sarıkız, Tulum, Sarhoşbarı, Temürağa, Hoşbilezik, Nari, Daldalar, Turnalar, Şiro, Karabet, Tillara, Sallanma, Mektepli, Tamşara, tepeler, Mero, Dittara, Sordadiki, Sıksara, Dello, Koçari, Karşılama, delipaşa, Bıçakoyunu, Dilvane, Köşkaltı, Peştamalin Bağları, Büyük cevizin dibi, Kekliği vurdum, Eğlenceden gelenler, Havahatun, Delilo, Hoynari, Aşşahtan gelirim, Akça ferikler, Kürdün kızı, Deli kız sinin geliyor, Ah teze yar, Şayrenize, Aşırtma, Lazutlar, Heymustafa, Tiktak ^[8]