Güngör Dilmen Kalyoncu Hayatı ve Tiyatroculuğu

Güngör Dilmen Kalyoncu (d. 27 Mayıs 1930, Tekirdağ; ö. 8 Temmuz 2012, İzmir),  oyun yazarı, çevirmen

27 Mayıs 1930’da Tekirdağ’da doğdu. Babası çevirmenlik ile uğraşan Mehmet Süreyya Bey, annesi ise öğretmen Servet Hanım’dır.

İlkokulu Çanakkale ve Biga’da bitirdi. Orta öğrenimini İstanbul’da İngiliz Ortaokulunda okudu, liseyi Çapa Lisesi’nde tamamladı. Lisede iken özellikle fen bilimlerine meraklı olduğu için bir süre kimya öğrenimi aldı. Fakat Çapa Lisesinde iken Shakespeare’inin oyunlarına da çok ilgi duymuştu.

Lise yıllarında başladığı edebiyat merakı ile şiirler yazıyordu. İlk şiiri 1956’da Yücel dergisinde yayımlandı. 1959'da Sinema - Tiyatro Dergisinin açtığı yarışmada, tek perdelik Midas'ın kulakları adlı oyunu ile birincilik ödülünü kazandı.  Bu oyunu ile sesini duyurdu. Midas Üçlemesi adlı üçlemesinin ilki olan eser, aynı yıl Gençlik Tiyatrosu'nda, ertesi yıl da Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahnelendi.  İlk yazılarını Güngör Kalyoncu adı ile yayımladı. Bu başarılı ile tanınca uluslararası düzeyde tiyatro eğitimi alabilmesi için heves duydu. Aldığı ödüller de önünü açmış oldu.

Bu nedenle edebiyata olan hevesi daha da bir ağır basınca kimya eğitiminden koparak İstanbul Edebiyat Fakültesi Filoloji bölümüne devam etmeye başladı. Öğrencilik yılarında maddi imkânsızlık yüzünden İstanbul, Ankara ve Erzurum’da çeşitli işlerde çalıştı. Para kazanabilmek için çeviriler de yaptı.

1960 da İstanbul Edebiyat Fakültesi Filoloji bölümünden mezun oldu. [1]Üniversiteyi bitirdikten sonra 1961’de Fulbright bursu alarak ABD'ye gitti; Yale Tiyatro Okulu’nda rejisörlük, sahne ışığı, dekor gibi dallarla ilgilendi. Washıngton Üniversitesinde Tiyatro üzerine eğitim gördü. ABD iken yazdığı [2] Canlı Maymun Lokantası adlı oyunu ile  Halkevleri Genel Merkezi’nin Şinasi Efendi Tiyatro Ödülü’nü kazandı.[3]

ABD’den döndükten  kısa bir süre  sonra  Tel Aviv'deki Habima Tiyatrosu’nun misafiri olarak bir süre için  İsrail – Tel Aviv’e gitti. [4]Bu şehirlerde tiyatro üzerine dersler aldı. Daha sonra Yunanistan’a ve Atina’ya gitti.  Yunan hükümetinin yardımıyla Atina’da bir müddet kalarak Kraliyet Tiyatrosu'nda (Ulusal Tiyatro) araştırmalar yaptı.

1964-1966 arasında İstanbul Belediye Şehir Tiyatrosu'nun ışıklandırma bölümünde çalıştı.1966'da İstanbul Radyosu'nda dramaturgluk yapmaya başladı. [5]

1967 yılında  Kurban adlı oyununu yazdı. Oyun, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu tarafından sahnelendi. “Midas'ın Altınları” (1969) Devlet Tiyatrosu sahnelerinde oynandı. 1970’te “Anzavur” adlı eseri ile katıldığı Yunus Nadi Senaryo Yarışması’nda birincilik ödülünü Oktay Arpacı ile paylaştı.[6]

1971'de İngiltere'de Durham Üniversitesinde ders verdi. Midas Üçlemesinin üçüncü oyunu “Midas'ın Kördüğümü” 1975 devlet tiyatrosu tarafından sahnelendi.

1976-1980 arasında İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda dramaturgluk ve Araştırma-İnceleme Bölümü başkanlığı yaptı. 1982-83'te Anadolu Üniversitesi'nde ders verdi  Bunu Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi Konservatuarı, Müjdat Gezen Sanat Merkezi’nde verdiği dersler izledi. [7] 1984 yılında oyuncu Yıldız Kenter'in önerisiyle kaleme aldığı Ben Anadolu adlı tek kişilik oyun, İngilizce, Almanca, Fransızca ve İtalyancaya da çevrilerek, yurtdışında ve yurtiçinde çeşitli topluluklar tarafından sahnelendi.

1984-2000 yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümü'nde etimoloji dersi verdi. 1995’te de emekli olan yazar emekli olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümü'nde de ders verdi.

Dilmen, İzmir’de geçirdiği bir bağırsak ameliyatından sonra iki ay yoğun bakımda kaldıktan sonra 8 Temmuz 2012’de hayatını kaybetti. İzmir’de Doğançay Mezarlığı’na defnedildi.[8]

OYUN YAZARLIĞI

Güngör Dilmen, deneme türünde eserler vermiş, çeviriler yapmış, çocuk edebiyatı ile de ilgilenmiş olmasına rağmen daha ziyade oyun yazarı olarak ün kazanmıştır.

Klasik tiyatro tekniğini çok iyi bildiği halde ilk oyunları absürt (uyumsuz) tiyatro örnekleri olmuştur. Oyun yazarlığı hayatına Midas’ın Kulakları adlı oyunu ile giren yazar, tiyatro eserlerinde çok değişik konuları işlemiş, oyunlarında Türk tarihi ve destanlarının yanında, Yunan mitolojisinden de çeşitli konulara yer vermiştir. Eski Anadolu uygarlıklarının mitolojilerine de yer veren yazar tiyatro oyunlarında mitolojiden çok faydalanmış olması ile dikkat çeker.

Klasik Yunan tragedyalarının tekniklerinden faydalanarak köy hayatını anlatan eserler kaleme alması onun oyunlarında dikkati çeken bir husustur. Oyunlarında koro ve dans unsurlarını kullanmış olması da klasik oyunlara olan alakasına delidir.  Dahaz ziyade geçmişi anlatıyor gibi görünse de oyunlara hep bu günden bakmış, geçmişi anlatıyor gibi görünürken bu günü vurgulamıştır.

131). Sinema filmi (İttihat ve Terakki) ve dizi (Bağdat Hatun) senaryosu çalışmaları bulunmaktadır.

Yazdığı Tiyatro Oyunları

·         Galile'nin Günahları

·         Osmanlı Dram Kumpanyası (oyun)

·         Hakimiyeti Milliye Aş Evi

·         Kurban

·         Aşkımız Aksarayın En Büyük Yangını

·         Ben Anadolu

·         Bağdat Hatun

·         Canlı Maymun Lokantası

·         Deli Dumrul

·         Midas'ın Altınları

·         Midas'ın Kulakları

·         Midas'ın Kör Düğümü

·         Akad'ın Yayı

·         Troya İçinde Vurdular Beni[9]

Ödülleri

·         Sinema - Tiyatro Dergisi, 1959, Birincilik ödülü, Midas'ın Kulakları

·         Halkevleri Genel Merkezi, 1963, Şinasi Efendi Tiyatro Ödülü, Canlı Maymun Lokantası

·         İlhan İskender Armağanı, 1967, Kurban

·         Yunus Nadi Armağanı, 1970, Anzavur

·         Türk Dil Kurumu Ödülü, 1975, Ak Tanrılar

·         Muhsin Ertuğrul Oyun Ödülü, 1979, Deli Dumrul

·         Enka Sanat Ödülleri, 1984, Devlet Ve İnsan

·         Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası Tiyatro Oyunu Yarışması, 1984, Birincilik, Ben Anadolu: Söylenceden Gerçeğe

·         Ulvi Uraz Tiyatro Ödülü, 1986, Ben Anadolu: Söylenceden Gerçeğe

·         İş Bankası Tiyatro Büyük Ödülü, 1988, Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını

·         İsmet Küntay Ödülü, 1990, Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını

·         Kültür Bakanlığı Ödülü, 1990, Troya İçinde Vurdular Beni

Basılı eserleri

·         Ayak Parmakları (1960)

·         Avcı Karkap (1960)

·         Canlı Maymun Lokantası (1964)

·         Midas’ın Kulakları (1965)

·         Kurban (1967)

·         Bağdat Hatun (1982)

·         Deli Dumrul (1982, Akad’ın Yayı ile birlikte)

·         Ak Tanrılar (1983)

·         Hasan Sabbah (1983)

·          

 KAYNAKÇA

[1] Tan, Nail (2012). “Oyun Yazarı, Çevirmen: Güngör Dilmen". Türk Dili. S. 727. s. 88-91.

[2] Mukadder Yaycıoğlu, Güngör Dilmen’le Söyleşi, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı 20, 2005

[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCng%C3%B6r_Dilmen

[4] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda İsimler. Elips Yyaınları, Anka. 2005- shf 172

[5] DOÇ. DR. BEYHAN KANTER, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/dilmen-gungor

[6] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCng%C3%B6r_Dilmen

[7] Mukadder Yaycıoğlu, Güngör Dilmen’le Söyleşi, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı 20, 2005

[8] Güngör Dilmen Toprağa Verildi, Sabah gazetesi, 11.07.2012

[9] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCng%C3%B6r_Dilmen