Gürdal Duyar

d. 20 Ağustos 1935, İstanbul- ö. 18 Nisan 2004, İstanbul), Türk heykeltıraş.

Atatürk çeşitli ünlüleri konu alan anıt heykelciliği ile tanınmış bir sanatçıdır.

1935 yılında İstanbul'da dünyaya geldi.[1] İstanbul Haydarpaşa Lisesi'nin orta bölümünü bitirdikten sonra 1955 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (İDGSA) Heykel Bölümü’nün liseye denk düzey sınıflarında sanat eğitimine başladı. [2]Akademide önce Alman heykeltıraş Rudolf Belling’in yanında, daha sonra da Ali Hadi Bara atölyesinde çalıştı. 1959’da okuldan mezun oldu ve hayatına serbest sanatçı olarak devam etti.

Mezuniyetinden sonra bir süre Fransa, Belçika ve İsviçre'de ikamet eden Duyar, heykel çalışmaları, mimari üstüne araştırmalar yaptı.  Heykeltıraş Leon Perrain’le çalışarak taş işçiliğini geliştirdi.[3] Cenevre ve Lozan’da kaldığı yıllarda büstler yaptı. 1963 yılında yeniden yurda döndü.

1962 yılında Düzce Belediyesi'nin isteğiyle yaptığı 1.50 metrelik Atatürk büstünü yaptı. [4] 1968 yılında yurtdışında ve Türkiye’de yapmış olduğu çalışmalarından oluşan ilk ve tek kişisel sergisini açtı.  Ancak pek çok karma sergiye katıldı.  Türkiye Heykeltıraşlar Birliğinin üyesi oldu.

1973 yılında Cumhuriyetin 50 yılı onuruna heykel yapması için seçilen 20 heykeltıraştan birisi oldu. Karaköy Meydanı için yaptığı “Güzel İstanbul” heykeli dönemin kimi politikacıları tarafından müstehcen bulunarak çeşitli tartışmalara neden oldu. Bu heykeli 1974 yılında İçişleri Bakanlığı'nca “Türk anasını hayâsızca teşhir ettiği” gerekçesiyle yerinden Heykel, Yıldız Parkı'na taşındı. [5] Bu tartışmalar sonrasında adını da duyurmuş oldu.

1976 yılında yaptığı Kayseri Meydanı için yaptığı ve Kurtuluş Savaşı’nı anlatan Atatürk Anıtı da klasik eğilimlerin dışına çıktığı bir eserdir ve dikilmesi engellenmiştir.
Günümüzde M.T.A. Enstitüsü (Ankara) bahçesindeki Atatürk ve Madencilik adı heykel kompozisyonu da, klasik anıt heykelciliğine tepki duyan bir anlayıştan kaynaklanır.[6]

Duyar'ın eserleri arasında: Uşak, Burhaniye ve İskenderun Atatürk anıtları, İstanbul Abdi İpekçi Caddesi'ndeki Abdi İpekçi Barış Anıtı, Beşiktaş Vişnezade Parkı'ndaki Necati Cumalı Heykelleri vardır.  Sait Faik Abasıyanık'ın Burgazada’da müze haline dönüştürülen evinin önündeki büstü, Akatlar Sanatçılar Parkı’ndaki Kemal Sunal, Barış Manço, Sadri Alışık ve Bedia Muvahhit gibi tanınmış sanatçıların büstleri yaptığı büstler olmaktadır. [7]

İskenderun Atatürk Anıtı ile Türkiye’nin en büyük anıtını yapmış oldu.

18 Nisan 2004'te akciğer kanserine yakalandı Amerikan Hastanesinde bir ay tedavi gören sanatçı 69 yaşında hayatını yitirdi. [8]Cenazesi, Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.[9]

 

  

SANATI 

 Gürdal Duyar, 19 yaşında iken yaptığı bir heykeli devlet resim heykel müzesine konulan ilk heykeltıraştır.  Ayrıca resim ve mimari ile de ilgilenmiştir.  

Gürdal Duyar, Atatürk heykelleri yanı sıra serbest ve özgün heykeller de üretmiş, doğal görünümlü klasik tarzda heykeller yapmıştır.  Özellikle yakından tanıdığı insanların ve tanınmış edebiyatçıların büstlerini yapmaya özen göstermiştir.  Gültekin Elibal’a göre  1962 yılında Düzce Belediyesi’nin isteğiyle yaptığı 1.50 metrelik büst Türkiye’deki en büyük Atatürk Başı’dır.

 Abdi İpekçi Barış Anıtı, Beşiktaş Vişnezade Parkı'ndaki şair Necati Cumalı heykeli, ünlü öykücü Sait Faik Abasıyanık'ın Burgazada'da müze haline dönüştürülen evinin önündeki büstü, Akatlar Sanatçılar Parkı'ndaki Kemal Sunal, Barış Manço, Sadri Alışık ve Bedia Muvahhit gibi tanınmış sanatçıların büstleri çeşitli kuruluşlar için yaptığı Atatürk büstleri onun eserleridir.

Heykelciliğe dair akademik kurallara riayet etmekte titizlik göstermiş, “geleneksel atölye disiplinine bağlı olarak heykeller yapmıştır.”  Yaptığı büstleri ve heykelleri soyut veya gerçek üstü akımlara yönelmeyen, “heykelleriyle çığır açmak derdine düşmeyen hayatın gerçekliği ve doğallığına uygun “ çalışmalardır.  Buna rağmen klasik heykellerden farklı yöntemlerle yaptığı çalışmaları da vardır. Örneğin Yıldız Parkı'na taşınan Güzel İstanbul heykeli, [10]klasik anıt heykelciliği anlayışına aykırı olarak yaptığı bir anıt heykeli olmaktadır. "Bu heykelinde, uygarlıkların ve doğal güzelliklerin beşiği olan bir kenti, simgesel bir kadın figürüyle özdeşleştiren, böylece yorumsal anlatımı ön planda tutarak, klasik eğilimlerin dışına çıkmak isteyen sanatçı, aynı çabanın bir benzerini, sonradan tartışmalara yol açan ve dikilmesi engellenen Kayseri Atatürk anıtında da göstermiştir. " [11]

Gürdal Duyar’ın (1935-2004) yaptığı Güzel İstanbul heykeli muhafazakâr kesimlerin tepkisini çekmiş, konulacağı yerden kaldırılmıştı.

M.T. A. Enstitüsü (Ankara) bahçesindeki Atatürk ve Madencilik adı heykel kompozisyonu da aynı anlayışı sürdüren bir anıt heykeldir. Uşak, Burhaniye ve İskenderun Atatürk anıtları ise klasik anıt heykelleri arasındadır.

Uşak, Burhaniye ve İskenderun Atatürk anıtlarında onun imzası vardır. Uşak Atatürk heykelinin bulunduğu parktaki meçhul asker heykeli de ona aittir. “Bu heykelleri görenler alışılmış anıtlardan farkını Atatürk’ün asker ve diplomat kimliğinden çok bir fikir hareketine yakışır çizgilerle anlatıldığını, algılamışlardır.”[12]

   
Gürdal Duyar : Neyzen Tevfik                                          Gürdal Duyar : Güzel istanbul 

Kaynakça 

•  
• [1] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCrdal_Duyar
• [2] Gürdal Duyar, Edebiyatsanat.com sitesi, Erişim tairhi: 28.05.2012
• [3] Sennur Sezer, Gürdal Duyar için, Evrensel.net, 22.04.2004
• [4] Sennur Sezer, Gürdal Duyar için, Evrensel.net, 22.04.2004
• [5] Guzel İstanbul/Gürdal Duyar, Müstehcen Diye Kaldırıldı, Hürriyet Gazetesi, 19.12.008
• [6] Gürdal Duyar, Edebiyatsanat.com sitesi, Erişim tairhi: 28.05.2012
• [7] Refik Durbaş, Gürdal Duyar’ın Vedası, Sabah Gazetesi, 21.04.2011
• [8] https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/heykeltiras-gurdal-duyar-oldu-218833
• [9] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCrdal_Duyar
• [10] https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/70157
• [11] https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCrdal_Duyar
• [12] Gürdal Duyar, Edebiyatsanat.com sitesi, Erişim tairhi: 28.05.2012

 

Not: Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, Resim,Tablo, kaligrafi, Fotoğraf, minyatür, hat ve  benzeri çalışma  ve araştırmalarınızı, sitemize üye olarak ,  bize başvurarak ESA'da paylaşabilir, kendinizi ve ürünlerinizi tanıtabilirisiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya s_kuzucular@hotmail.com