Güzel Adlandırma

 Güzel Adlandırma

Korkutucu, anlamca çirkin, diğer şekliyle abes, ayıp veya söylenmesi ayıp vb kelimeleri daha güzel, daha hoşa gidici, daha hafifi veya daha az korkutucu ürkütücü olarak ifade etmek maksadıyla başvurulan bir anlatım   yöntemidir. Böylelikle ifadesi daha kötü boyutta olan bir kavramın biraz daha yumuşatılarak ifade edilmesi güzel adlandırmanın temel amacıdır.

Güzel adlandırma, kimi varlıklardan, nesnelerden söz edildiğinde doğacak korku, ürkme, iğrenme gibi duyguların, kötü izlenim ve çağrışımların önlenmesi amacına yönelen ve dünyanın her dilinde rastlanan bir değiştirme olayıdır. Bu terim,  her terim  sözlüğünde yer almaz. Mesela Zeynep Korkmaz’ın  Dilbilgisi Terimleri Sözlüğünde yoktur. Keza, Vecihe Hatiboğlu’nun kinde de bulunmamaktadır. Mehmet Hengirmen, Güzel adlandırmayı,  Dilbilgisi ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü’nde:  “ Anlamı ve çağrışımı korkulan, sevilmeyen, iğrenilen öğeler taşıyan sözcükler yerine, bu çağrışımları engelleyecek başkaca sözcüklerin kullanılması.” şeklinde tarif eder. lumsuz, İstek Emir...) 

Verdiği örnekler arasında kanser, verem gibi hastalıklar için ince hastalık; ölmek yerine hayata gözlerini yummak vardır. David Crystal da sözlüğünde euphemism için  “nahoş, utanç verici ve iğrenç manalar içeren anlatımlardan vazgeçip yerine dolaylı veya müphem ifadeleri kullanmaktır” diyerek ölmek yerine geçmek, tuvalete gitmek için ise burun temizlemek örneklerini verir. (Prof. Dr.,Serif Ali BOZKAPLAN ANADOLU AĞIZLARINDA GÜZEL ADLANDIRMA)

Bazı sözcüklerin kullanılmasını toplum ahlakına aykırı gören ya da kimi sözleri söylemenin uğursuzluk getireceğine inanan insanlar, onların yerine başka sözler kullanırlar.Böyle bir durumda ise, kulağa hoş gelmeyen, söylenmesi kabalık addedilen kaba anlamı olan bir sözcük, daha hoş karşılanabilecek şekilde ifade edilmiş olur. Bu duruma güzel  adlandırma denir.

Örneğin Sevilen biri için "öldü" denmez, "hayata veda etti, sizlere ömür, son yolculuğuna çıktı, onu kaybettik" denir. Bu örnekte de görüldüğü gibi öldü kelimesi daha güzel adalndırma ile ifade edilmiş olmaktadır. 

İnsanlar, genel olarak "cin" sözünü kullanmaz, onun yerine "iyi saatte olsunlar" ya da "üç harfli" derler.

Gözleri görmeyen birine "kör" denilmesi kaba bulunur, "görme engelli" denir; kulakları duymayan birine de "işitme engelli" denir.

"Tuvalet" yerine "Yüznumara, ayakyolu, lavaboya gitmek" sözleri; tüberküloz (verem) yerine "incehastalık" denilmesi birer güzel adlandırma örneğidir.

Güzel adlandırmaya modern dilde rastladığımız gibi halk dilinde ve Türkçe'nin şive ve ağızlarnda da oldukça yoğun olaral raslanılır. Çağdaş hayatta sakat anlamı yerine engelli,  zaka geriliği yerine zihinsel engelli denmesi amacına aynı uygunlukta pek çok sözcük Anadolu ağızlarında üretilmişti

Türkçede Şive ve Ağızlarında  rastlanılan güzel adlandırma örnekleri  (kaynak: Prof. Dr.,Serif Ali BOZKAPLAN ANADOLU AĞIZLARINDA GÜZEL ADLANDIRMA)

" Pek azımızın aklına gelebilecek deha mahsulü adlandırmalar Anadolu ağızlarının esrar perdesinin ardında gizlidir" (Prof. Dr.,Serif Ali BOZKAPLAN ANADOLU AĞIZLARINDA GÜZEL ADLANDIRMA)

eksik etek: Kadın, 
cici ana: Üvey anne,
gapı kızı: Hizmetçi,,
başı dışarı: Evli olup da orospuluk yapan kadın,
başına çökülmüş, tecavüz edilmiş
kara dam: Mezar
kuşak çözmek: Ayak yoluna gitmek, işemek 
aralık dölü: Piç.
gidi: Ahlaksız, pezevenk
godoş: Ahlaksız adam, pezevenk
kıyımsız: Cimri.
boz yakalı: Çiftçi, köylü
çırpıcı: Hırsız.
bozalak: Kel.
cin arabası: Bisiklet
eşek cenneti: Ceza evi- mezar, ölmek
kapçıklı: Sünnet olmamış erkek.