"Bir Kavak ve İnsanlar"  adlı öykü Haldun Taner’in dördüncü hikâye kitabı olan “Tuş “adlı öykü dosyasındaki öykülerden biridir.

 

Öykülerinde insanlık hallerini ironi bir yaklaşımla ve tenkitçi bir fikri yapı ile irdeleyen Haldun Taner, olay öykücülüğüne yakın ama kimi hikâyelerinde ise durum ve kesit hikâyeciliği özelliğini de barından öyküler yazan bir öykücümüzdür.  Bazı araştım acılar onun hikâyelerini “entelektüel hikâye tarzı”  vasıflandırmış, onu da entelektüel bir öykücü olarak değerlendirmiştir.

 

Esasında Haldun Taner’in öyküleri Aziz Nesin’in öyküleri gibi edebiyat yapmadan konuyu en net haliyle ortaya koymak, öyküyü edebiyat yapmaktan ziyade mesajı için yazmak için yazan bir öykücüdür. Haldun Taner ve Aziz Nesin’i, mesajı iletirken tersinden giderek doğruyu göstermek yöntemleri ile yazan öykücüler olarak değerlendirmek gerekir.

 

Bu nedenle Haldun Taner’in öykülerinde çelişkilerden yola çıkarak insanlık hallerini trajik komik bir yönden aktarmak ana eksenlerden birisi olmaktadır. Onun öykülerinde edebiyat yapmaktan ziyade ana fikrini net ve en kolay anlaşılır hale getirmek amaçları öne çıkar. Haldun Taner bu nedenle yalınlığı dahi abartan, edebi dilden neredeyse tamamen kopan öykülerinin pek çoğunda mizahi yöne daha çok kayan öykülerini bir çeşit fıkra haline getiren bir yazardır.

 

Lakin Haldun Taner’in “Bir Kavak ve İnsanlar” adlı öyküsü onun diğer hikâyelerine bir çok açıdan benzemez. Haldun Taner bu öyküsünde kara mizahı veya mizahın kendisini de gözetmemiş,  lakin öyküyü yazmak amacı olarak kabul edebileceğimiz “doğanın katledilmesi diğer canlıların katledilmesi anlamına gelir “ ana düşüncesini bir kavak ağacının dilinden aktarma yöntemini seçmiştir.

 

Bu öykü anlatım açısından diğer hikâyelerine nazaran hüzünlü ve bir hayli de edebi bir yaklaşım da içerir. Bu öykü Haldun Taner’i entelektüel bir yazar olarak kabul edenleri haklı çıkarabilecek bir öyküsü olmaktadır.

 

 

 

Bir yaşlı adam denize bakan bir sırtın üzerindeki bir kavak ağacının altında dinlenmeyi çok sevmektedir. Bu kavak dik bir yamacın üzerindedir ve bu kavağın etrafı dağ  çilekleri ve böğürtlenlerin sarmaş dolaş oldukları el değmemiş bir doğa güzelliği içindedir.

 

Bu yaşlı adamın bir vasiyeti vardır. Ölünce bu kavağın altına gömülmek istemiştir. Nihayet bu yaşlı adam vefat eder ve vasiyeti üzerine bu adamı bu kavak ağacının altına defnetmişlerdir.

Yaşlı adamın ölümünden sonra bahar gelmiş, ağaçlar çiçek açmıştır.  Ancak bu kavak ağacı her nedense o bahar daha da bir gürleşmiş sanki o yaşlı adamın canını emerek beslenmiştir. Kuruma vaktine eren kavak ağcının daha da bir canlanması köylülerin de dikkatlerinden kaçmaz.  Sanki o yaşlı adam o kavakla birlikte yaşamaya devam etmiş gibidir.

 

Kavak ağacının yakınlarında başka ağaçlar da vardır. Her bir ağaç bir başka yönden pek çok can ile birlikte burada yaşamaktadır.  Bu ağaçların dallarında yaşayan kuşlar kendi doğaları içinde ne kadar da mutludur. Köylüler ile bu ağaçlar ve kuşlar doğayı tamamlayan dal ile gövde gibi bir arada çok mutludur.

 

Lakin kavak ağacı bir gün uzaktaki insanların ona doğru yaklaştıklarını, hatta kendi yakınlarında bir armatörün fabrika kuracağını duymuştur. Bu bilgi onu çok üzmüş, civarındaki dağ çilekleri ile böğürtlenlerle birlikte kurdukları bu dünyanın başlarına yıkılacağını da böylece anlamış olur.

 

Bölgeyi gezip dolaşan mühendisler ve fabrikatör bu bölgede yapılacak olan fabrikanın maliyetleri çok düşüreceğini anlatmaktadır. Bu ıssız ve tenha yerlerde arsalar da çok ucuzdur. Mühendisler ve işçiler sahile bir mendirek kurup, gelen giden ürünleri en ucuz ücretler ile almak ve satmak planını yapmışlardır.

Nihayetinde mendirek yapmak için şantiyeler kurulur.  Artık sadece kavak ağacı değil,  etraflarında yaşayan tüm canlıların eski hayatı ve neşesi kalmamıştır. Kavak ağacı kesilmiş kabuğu da soyularak telefon direği haline getirilmiştir. Fakat kavak ağacı yaşamak istemekte adil olmayan bu düzene itiraz etmek istemektedir. O nedenle kavak ağacı yeniden yeşermeye, dallanıp budaklanarak etrafındaki diğer canlılara direnmeleri için bir isyan başlatmıştır.