HEYKEL NEDİR

Alm. Statue Skulptur (f), standbild (n) und Bildhauerkunst (f), Fr. Statue (f) et sculpture (f), İng. Statue and sculpture. 

Heykel, "sanatsal bakış açısıyla meydana getirilmiş üç boyutlu formlar","taş, tunç,bakır , kil, alçı gibi maddelerden yontularak, kalıba dökülerek ya da yoğrulup pişirilerek biçimlendirilen yapıt, yontu" "Herhangi bir canlının, çoklukla insanın göründüğü şekilde yapılmış biçimi" gibi çeşitli şekillerde tarif edilebilir.  

 

HEYKEL TÜRLERİ

Bele kadar yarım olan insan Heykellerine Büst adı verilir.  Heyke kelimesi tek bir şekli ifade eder. Bir kaç şekilden meydana gelen yapıtlara Heykel grubu adı verilir. Heykeller madde olarak taş, mermer, maden, ağaç, alçı, çamur, plastik, balmumu, çimento, seramik, kil, fildişi, ağaç,  v.b. dan yapılır. Maden hâriç sert olan maddeler oyularak, traş edilerek, yumuşak maddeler ise şekillendirilerek, madenden yapılan heykeller ise dökülerek, yani döküm yapılarak meydana getirilir. Heykellerin doğadakinden küçük olanlarına Heykelce veya heykelcik, büyük olanlarına Colossale-büyük heykel, doğadaki haliyle aynı yada yakın oranlarda yapılmış olanlarına Heykel denir.

Heykeller yapım vaziyetlerine göre de adlandırılıp sınıflandırılabilir: Ayakta duranlarına "Ayakta heykel", at üstünde olanlarına "Atlı heykel,", lahit kapakları üzerine yapılan heykellere de "Yatar heykel " adları verilir. Heykeller yapım amaçları, şekil özellikleri  ve stillerine göre büst, rölyef ve tors gibi  türlere de ayrılır

Heykeller konularına göre de adlandırılıp sınıflandırılabilmektedir.: Mitolojik - Esatiri, timsali amaçlarla yapılan veya bunları temsil eden heykellere  alegorik heykel adı verilmektedir. Asur  , Pers, Mısır, ÇİN ve Hint medeniyetlerinin yaptığı devasa heykeller bu amaçla yapılmış olan esatiri heykeller grubundadır. Antik  Yunan  Uygarlığıında ve Helen Heykeciliğiinde yapılmış, olan, Tanrı, Tanrıça, ana tanrıça heykelleri, bu heykel türlerine verilebilecek örneklerden bazılarıdır.

Peygamber, havari, kitabi dinlerin uluları için yapılmış heykellere İkonik heykel adı verilir. İsa, Meyem, Barnabas vb heykelleri ikonik heykellere örnek teşkil eder.

Bir kişinin benzeri olarak yapılanlara Portre heykel denir. Bunlar yalnız canlı modelden değil de Resim ve fotoğraflardan yada diğer bir heykelden bakılarak, kalıp alınarak ta yapılır.

Tarih boyunca Heykel Sanatında başlıca Taş ve Mermer kullanılmış,Altın , bronz, tunç, Bakır gibi çeşitli madenlerden de heykeller yapıldığı gibi, kil, pişmiş toprak, Seramik, fil dişi, ve Ahşaplardan da yapıldığı görülmüştür. Çağdaş heykelciler ise heykel yapma amaçlarına uygun olan her türlü gereçle çalışır. Heykelin türü büyük ölçüde kullanılan gereçlere bağlıdır. Heykeller, kilden, alçıdan, Ahşapdan, metalden, mermerden, madenden,  ya da taştan oyma, yontma, yoğurma, dövme gibi çeşitli yöntemlerle biçim verilerek yapılan eserlerdir. İnsan, hayvan ya da nesnelerin figürlerini canlandırmak için yapılan heykeller taş ve ahşap gibi malzemelerden yontularak yapılabileceği gibi, kil, balmumu gibi ara malzemelerden modellenerek, bronz ve tunç gibi metallerden dökülerek yapılabilir.

Dış etkilere son derece dayanıklı olan taş anıtsal heykellerin, sade ve görkemli kabartmaların ve oymaların yapımına uygundur. İnce ve ayrıntılı oymalar için ise kolaylıkla işlenebilen tahta kullanılır. Kil yumuşak ve esnektir. Elle biçimlendirilebildiği için daha ince çalışmalarda kullanılır.

Söz gelimi bir heykelci narin bacaklı bir hayvan olan at heykelini taştan oymaya kalkarsa, daha yapıt tamamlanmadan gövdenin ağırlığı bacakların kırılmasına yol açacaktır. Aslan, kaplan gibi gövdeyi taşıyabilecek kalın bacaklı hayvanların heykelleri için taş daha uygundur. İnce bacaklı bir at yapmak için ise en uygun gereç tahta ya da tunçtur. Her iki gereç de hem hafif, hem de dayanıklıdır.

Dünyanın çeşitli yerlerinde yapılmış olan heykeller incelendiğinde heykel yapımı için çok çeşitli malzemeler kullanıldığı görülmüş olmasına rağmen heykel yapmak için kullanılan malzemelerin başında mermer, ağaç, taş, pişmiş toprak, maden gibi çok çeşitli malzemeler en sık olarak kullanılan malzemeler olduğu görülür. Ayrıca heykeller, şimşir, ıhlamur, meşe ve ceviz gibi sert ağaçlar oyularak çok çeşitli ölçülerde de yapılmıştır. Taştan yapılan heykeller daha çabuk kırılabilecek olmalarından dolayı, eski zamanlardan beri, heykel yapımında mermerin kullanılması ve tercih edilmesi daha yaygındır. Anıtsal nitelik taşıyan ve çeşitli ilahları temsil eden heykellerin pek çoğu mermerden yapılmıştır. Mermerin tercih edilmesindeki amaç heykelin dayanıklılığını artırmak asırlarca bozulmadan kalmasını sağlamak, görünümü açısından da en güzelini gerçekleştirmek amacıyladır. Mermerin sağladığı pürüzsüzlük ve güzel görüntü heykel sanatı için mermeri vazgeçilemez bir materyal haline getirmiştir.

Hint, Çin ve Japon medeniyetlerinde kayaları hatta dağları oyarak yapılan devasa heykelcilik örnekleri de heykellerin asırlarca kalması ve asırlara dayanabilmesi maksadıyla yapılmış olmasıyla tercih edildiğinin kanıtıdır.  Zamanımızdaki heykeltıraşlar tarafından ekseriya mermer, bronz, tunç gibi kırılma tehlikesi daha az olan ve dayanıklılığı bulunan malzemeler kullanılmaktadır. Bunların yanında fildişinden heykel yapmak, eskiden olduğu gibi günümüzde de biblo şeklinde devam etmektedir.

Canlı ile ayni büyüklükte olan heykeller, gerçekteki ölçülere uyarlar. Gerçekten çok ufak heykeller, biblo, statü adlarını alırlar. Bir düzlem üzerine yarım kabartma seklinde yapılmış heykeller de “rölyef” adini alırlar. Bu isle uğraşan, heykel yapan sanatkârlara da “ Heykeltıraş ” adi verilir.

Bunlar ve diğer heykeller üzerinde yapılan incelemelerden, heykellerin büyük bir kısmının çeşitli kavimlerin ilah olarak tanıdıkları varlıkları tasvir ettikleri, bazılarının kral-kraliçe gibi hükümdar ailelerini, kahramanları ve kahramanlık olaylarını, bilim, sanat ve sporda meşhur olmuş kimseleri, bir kısmının da çeşitli insan ve hayvanları tasvir ettikleri anlaşılmıştır.

HEYKEL YAPMA VE ORTAYA ÇIKIŞ NEDENLERİ

Heykeller genellikle mekânın korunması kaplanması, mekânla ilişkili tamamlayıcı bir özelliğin sağlanması için yapılır. Heykeller kentlerin, meydanların, dinsel yapıların, anıtsal alanların, dini yerlerin, müzelerin, bahçelerin, parkların, ibadethanelerin, kiliselerin vb iç ve dış bölümlerini süsleyen, estetik güzelliğe sahip yapıtlardır. Daha çok toplumsal ve kamusal alanlar için yapılmış olmalarına rağmen, Köşk ,Saray, malikâne gibi özel kullanım ve zevkler için de, yaptırılıp, kullanılabilmektedir.

Heykeller tapınak,  Saray, park, alanlar, Mezarlıklar, anıtları meydanlar veya özel kullanım yerleri için yapılabilir. Özel günlerin ve önemli kişilerin anısına yapıldığı gibi sadece sanatsal veya güzel bir şey yaratma kaygısıyla da heykeller yapılmıştır. Tarihi çok eski olduğu bilinen heykel ve heykelciliği bu derece yaygınlaştıran asıl sebep, inançtır. Çeşitli devirlerde yaşamış insanların tapındıkları ve ilah tanıdıkları şeylerin ağaç, taş, maden üzerine işlemeleri ve ibadetlerini bunlara karşı yapmaları, heykel ve heykelciliğe cemiyet hayatında geniş yer verilmesine yol açmıştır.

İlk çağ topluluklarında sanatçılar genellikle bir geleneği devam ettirir. Ortaya konan eser, toplumun ortak malı olarak kabul edilir. Dolayısıyla eserler sanatçıları değil üretildikleri kavim ve toplulukların adıyla anılırlar.https://tr.wikipedia.org/wiki/Heykel

Heykel yapımı, çok eski medeniyetlerden beri devam eden bir sanat faaliyetidir. Heykelin ortaya çıkışında ana neden toplumların inanç sistemleridir. Heykel ve heykelciliğin ilkel toplumlarda çok öne çıkmasına ve bu derece yaygınlaşmasına neden olan asıl sebep, inançtır. Çeşitli devirlerde yaşamış insanların tapındıkları ve ilah tanıdıkları şeylerin ağaç, taş, maden üzerine işlemeleri ve ibadetlerini bunlara karşı yapmaları, heykel ve heykelciliğe geniş yer verilmesine yol açmıştır. Tarımsal faaliyetlerin başlamasıyla birlikte, yağmurların yağması, kuraklık, bereket verim gibi doğal nedenlerin çeşitli ilahların iradesinde olduğu inançlarının ortaya çıkmasıyla ilahları memnun etmek, ilahlara şükranlarını sunarak veya heykeller yoluyla ilahların hoşuna giderek verimlerin artmasını sağlamak düşüncesi, heykellerin ve heykel sanatının ortaya çıkışında en itici nedenler olduğu düşünülmektedir.

Eski Sümer, Mısır ve Mezopotamya Uygarlıklarında tarımsal faaliyete geçen ilk medeniyetlerde yağmurların yağmamsı veya yağmaması, ürünün bolluğu veya azlığı inandıkları tanrıların öfkesi veya sevincidir şeklinde algılandığından ilahları menun etmek düşüncesi ile yapılan heykeller, daha sonra heykellere tapınma alışkanlığını da doğurunca heykelcilik bir sanat ve ticaret metaı haline de dönüşmüştür. Yüzyıllar boyunca insanlar, her çeşit malzeme ve maddelerden heykeller yapmışlar ve hatta bunları başkalarına satarak geçimlerini temin etmek yoluna gitmişlerdir.

Heykel çok eskiçağlardan beri herhangi bir kişi ya da olayın anısını yaşatmak amacıyla da yapılmıştır. Kral, Komutan, Şair, Yazar, din uluları için yapılan heykeller bu görüşü ispat etmeye yeterlidir. 

İlkel toplumlar verimsizlik sorununa çare olarak, Magna Mater (Ana Tanrıça) heykelcikleri yapmaya başlamışlar bu yolla Heykel Sanatının ortaya çıkmasına zemin hazırlamışlardır. Bu heykelciklerin malzemesi ağaç ya da topraktır. İlkel toplumların heykellerinde Heykeller genel olarak aynı duruşu sergiler, kişisel özellik taşımazlar. Baş oranları vücudun geneline göre büyüktür. Üç boyutlu heykellerde bile uzuvlar çizilerek gösterilir.

 

Not: Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, Resim,Tablo, kaligrafi, ebru, Fotoğraf, minyatür, hat, sedef, el işi, oya, bezeme, Telkari, kazaziye  benzeri çalışma  ve araştırmalarınızı, sitemize üye olarak ,  bize başvurarak ESA'da paylaşarak kültürümüze katkıda bulunabilir, kendinizi ve ürünlerinizi tanıtabilirisiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya s_kuzucular@hotmail.com