Hıraman Nedir Şiirlerde Edalı yürüyen Güzel

Levni

Hıraman

Osmanlıca yazılışı hırâmân :  خرامان

Hıraman, Farsça kökenli bir sözcüktür.  Kelime anlamı ile yürürken bir sağa bir sola hafifçe eğilen,  salına salına, naz ve eda ile yürüyen güzel anlamına gelir. “ Salına salına, naz ve edâ ile yürüyen. Salına salına, salınarak.”

Beşeri aşk konusunu işleyen divan şairleri bu sözcüğü çok kullanmış, beğenilmek amacı ile naz ile eda ile sağa sola salınarak yürüyen güzellerden çok sık söz etmişlerdir. Hıraman sevgilinin edalı yürüyüşünü ifade ederken sevgilinin boyuna teşbih edilen serv kelimesi ile birlikte de kullanılır. Böylece uzun boylu sevgilinin yürüyüşü rüzgârda sallanan servilere de benzetilmiş olur.

Hırâman kelimesi beğenilmek amacıyla naz ve işve içinde salına salına yürüyen güzelleri ifade eder.

Nideyim sahn i cemen seyrini cananim yok,
Bir yanimca salinir serv i hiramanim yok. 

Sevgilin boyu serviye naz ile eda ile yürüyüşü de serviye benzetilirken sevgilin boyu uzun ve ince oluşundan dolayı elif harfine de benzetilir.

Bir elif çekdi yine sîneme cânân bu gece
San sarıldı bir serv-i hırâman bana bu gece

Hıraman sözcüğü ile yapılmış tamlamalardan bir diğeri de  çabuk- hırâmandır. Bu tamlama ise çabuk çabuk yürüyen güzel anlamına gelir.

Bazı şiirlerde hırâman sözcüğü  gizlenmiş bir mana olarak da karşımıza çıkar.

Dûd ü ahkerdür bana serv ile gül ey bâğbân 
N’eylerem ben gülşeni gülşen sana külhan bana   Fuzuli

(Ey bahçivan! Benim gönlümün ateşi gül, ahımın dumanı da servidir. Ben gülşeni ne yapayım. Gülşen senin olsun, külhan da benim)

Du’âlar eylerem benden yana bir dem güzâr itmez 
Ne çâre sihr ile servi hırâmân eylemek olmaz               Fuzuli

(Dualar ediyorum, benden tarafa bir an olsun gelmiyor. Sihir ile servi yürütmenin çaresi yok ki)

Hansı gülşen gülbüni serv-i hıramanunca var
Hansı gülbün üzre gonce la’l-i handanunca var    Fuzuli Şiirleri

Ah eylediğim serv-i hıramanın içindir 
Kan ağladığım gonca-i handanın içindir          Fuzuli Şiirleri

Gezmese duhter-i rez herze humârın aramam
Gül der-âgûş-ı nesîm olmasa hârın aramam        Semerkândî-i Âmidî Âgâh

Gel ey serv-i revânım dilberâne eyle reftâr it
Güzel reftârına kebk-i hırâmânı giriftâr it          Nigârî ( Seyyid Mir Hamza - Karabağ ) Şiirleri

Sevgilinin salına salına naz , eda ve işve ile yürüyüşü aşığı perişan eder, Bu yürüyüş aşığa sihir ve büyü  etkisi yapar. Sevgili ile yana yana yürümek, onunla beraber olmak imkânsız gibi bir şeydir Fakat zaman da bunun hayali kurulur.

Geh varup havz kenârında hırâmân olalım
Geh gelüp Kasr-ı Cinan seyrine hayrân olalım
Gâh şarkı okuyup gâh gazel-hân olalım
Gidelim serv-i revânım yürü  saadabada    Nedim