İADE SANATI

 Beytin son sözcüğünün sonraki beytin ilk sözcüğü olarak kullanılmış olması, . Dizelerde ise dizenin son sözcüğü diğer dizenin ilk sözcüğü olarak devam etmesi ile ilgili söz sanatıdır.

 

KONU BAŞLIKLARI

• İade nedir Osmanlıca yazılışı Kökeni Sözlük Anlamları
• Edebiyatta İade Sanatı ve özellikleri
• Dizelerde  Yapılan  İade Sanatı Örnekleri
• Beyitlerde Yapılan  İade Sanatı Örnekleri

 

İade nedir Osmanlıca yazılışı Kökeni Sözlük Anlamları

Osmanlıca yazılışı; iade :  اعاده - iâde :   اِعَادَه

İade kelimesinin sözlüklerdeki anlamları: Geriverme. Eski haline getirme. Mukabilini yapma. Karşılığını yapma. Avdet ettirmek. Geri gönderme.

Edebiyatta İade Sanatı ve özellikleri

Arapça kökenli geri verme, geri çevirme anlamlarına gelen İade sözcüğünün edebiyattaki terim bir anlamı da;  bir şiirin her beyit veya her dizesindeki son sözcüğün,  sistematik olarak sonraki dize veya beytin ilk sözcüğü olması edebiyatta iade sanatı olarak adlandırılır.

İade sanatının beyitlerde ve dizelerde benzer yöntemlerle kullanıldığı görülür.  Bir mısraın veya beytin son kelimesini, sonraki mısra veya beytin ilk kelimesi olarak kullanması sanatına iade sanatı denir.

Bir beytin son sözcüğünün sonraki beytin ilk sözcüğü olarak kullanılmış olması iade sanatı olarak adlandırılır. Dizelerde ise dizenin son sözcüğü diğer dizenin ilk sözcüğü olarak devam edip gider.

Yazılımları aynı anlamları farklı kelimler de iade sanatı yapmak için seçilebilir. Örneğin ala – âlâ,  kâbil, kabil,  hala, hâlâ, kar, kâr gibi sözcükler okunuşları yazılışları aynı anlamları farklı kelimler oldukları halde iade sanatı için kullanılabilir. .Yani “i’âde sanatında yazılımlarında ufak tefek değişimler olan kelimelerin kullanılmasında sakınca görülmez.  Örneğin masderi  - masdarı -  mahzeni- mahzeni , karı, kârı, yaramaz yaram az gibi.  Ayrıca tekrarlanan kelimelerdeki ekler de kaldırılabilir. Veya ekler de eklenebilir.   Hikmeti- Hikmet; Kudret- kudreti gibi,

 

 Dizelerde  Yapılan  İade Sanatı Örnekleri

Ey vücûd-ı kâmilün esrâr-ı hikmet masdarı
Masdarı zâtun olan eşyâ sıfâtun mazharı

Mazharı her hikmetün sensin ki kilk-i kudretün
Safha-i eflâke nakş itmiş hutût-ı ahteri

Ahteri mes’ûd olan oldur ki tab’-ı pâkinün
Kabil-i feyz ola lutfunda safâ-yı cevheri

Cevheri ma’yûb olan nâkıs benem kim muttasıl
Sâdedür hattun hayâlinden zamîrüm defteri

Defter-i a’mâlümün hattı hatâdandur siyâh
Kan töker çeşmüm hayâl itdükçe hevl-i mahşeri

Mahşeri eşküm virür seyl-âba ger rûz-ı cezâ
Olmasa makbûl-i dergâhun sirişküm gevheri

Gevheridür ışk bahrinün Fuzûlî âb-ı çeşm
Lîk bir gevher ki lutf-ı Hak anadur müşteri          (Fuzulî)


Beyitlerde Yapılan  İade Sanatı Örnekleri

Ey güzellik göğünün mâh-ı münevver kameri
Şâd kıl gönlümü gün gibi tulû et seherî

Seherî aşk ile meydâna girip seyr edeyim
Ola ki peyk-i sabâdan ere yârin haberi

Haberi olsa anın yoluna cân verdiğime
Bana rahm eyleyüben eyleye idi nazarı    Zâtî

 

DİĞER ÖRNEKLER

Kıyâmetde hisâbı olmayanlardandur ol gâfil
Ki fark eyler firâkun şâmını subh-ı kıyâmetden (Fuzulî)

Geçile bâdeden ey Emrî velî
Sanma kim câm-ı lebinden geçile       (Emrî)

Berâber olalı rûyuna yârin zülf-i şeb-gûnı
Giceyle gündüzi nevrûzun ey Emrî berâberdür (Emrî)

Râz-ı ışkun saklaram ilden nihân ey serv-i nâz
Gitse başum şem’ tek mümkin degül ifşâ-yı râz   (Fuzulî)