Fransızca:    hendiadyoin

İNGİLİZCE:   hendiadyoin

Almanca  :  hendiadyoin

 

 

Osmanlıca:       

 

Kelime türü:   İsim –-  Dilbilimde bir terim

 

 

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: KOŞMA, KOŞUK, KELİME KOŞMASI, eş deyim

 

 

“Anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanması, anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini andıran kelimelerin yan yana kullanılması: “[1]

 

“Anlamı güçlendirmek için aynı sözcüğün tekrar edilmesi,  anlamları yakın, zıt, eş anlamlı,  aynı, ayrı , ya da bir birini andıran sözcüklerin  yan yana kullanılması” [2]

 

Anlamı güçlendirmek amaçlı olarak  anlamları  aynı, yakın, zıt,  veya anlamları birbirine yakın olan,  ya da sesleri birbirini , andıran sözcüklerin  yan yana konulması ile yapılan  dil bilim unsurudur.

 

Örnekler:

bir bir,, bazı bazı, birer birer,  ara sıra,  az çok, az buz, zar zor,  karış karış, ağrı sızı,  hoş beş , boş boş, bet beniz,  kıvrım kıvrım, buram buram, eş dost,  yamuk yumuk, iyi kötü,  eğri büğrü , ağır aksak, eciş bücüş, yarım yamalak, salkım saçak ,  apar topar,   derli toplu, yırtık pırtık, ufak tefek,  çıtır çıtır, paldır küldür

 

İKİLEMLERİN YAPILARI

 

Aynı sözcüğün tekrarı ile  oluşanlar: tane tane, azar azar, yer yer, sıra sıra, bol bol,  gide gide, Eşanlamlı sözcüklerle oluşanlar : : "akıllı uslu, ayrı gayrı, hısım akraba, güçlü kuvvetli, ses seda..."

Karşıt anlamlı sözcüklerle oluşanlar:  er geç, irili ufaklı, az çok, ileri geri, iyi kötü, aşağı yukarı, düşe

Yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar: "yalan yanlış, akça pakça, eş dost, kol kanat, delik deşik, doğru dürüst, ak pak, adı sanı, akıl fikir, mal mülk, ayan beyan, şöyle böyle, ağır aksak..."

Biri anlamlı diğeri anlamsız sözcüklerle kurulanlar:: "tek tük, sıkı fıkı, pılı pırtı, ev bark, eğri büğrü,

İkisi de anlamsız sözcüklerle kurulanlar: "abur cubur, kem küm, eften püften, eciş bücüş, ıvır zıvır, * Yansıma sözcüklerle kurulanlar: "fıkır fıkır, tıkır tıkır, şakır şakır, horul horul, katır kutur, şıngır mıngır,

 

 

 

İkilemeler ayrı yazılır: yazılırken sözcüklerin arasına virgül ya da kısa çizgi gibi bir işaret konulmaz.

 

 "iyi kötü, ayrı gayrı, ıvır zıvır, aval aval (bakmak , yıkın çökün,  karış karış, eş dost...adım adım, , allak bullak,), çeşit çeşit, derin derin, gide gide, güzel güzel,

 

 

m ile yapılmış ikilemeler de ayrı yazılır: çocuk mocuk, dolap molap, kapı mapı, kitap mitap vb.

 

İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler de ayrı yazılır: göz göze,  baş başa, diz dize, el ele, kol kola , omuz omuza, yan yana;

 

İkilemelerden oluşan  ama  ikileme özelliğini yitirerek bileşik sözcük haline gelenler bitişik yazılır . Bu tip ikilemelerin bazıları zaten nesne varlık vb. ismi olmuştur.

 

"altüst, çatapat, iriyarı, çıtçıt, şakşak, hırgür, dediko­du, birebir (çözüm),

 

 

 

---