Eski Yunanca: eikōn :

Fransızca: icone:

Latince: icona

İngilizce: icon:

İkon : figure, imaj; heykelcik, idol, “ resim, görüntü, tasvir- "benzerlik, resim, portre" "  

İkon veya ikona sözcüğü eski Yunancada “resim, görüntü, tasvir- "benzerlik, resim, portre" anlamalarına gelen " “ eikōn - eikenai (gibi olmak)” sözcüklerine dayanır. İkon sözcüğü dilimize "simge, temsil" anlamı ile Fransızcadan girmiştir. [1]İkona kelimesinin ise Türkçedeki ilk anlamı "kiliselerde bulunan kutsal resimdir. "

İcon sözcüğü Ortodoks Hıristiyanlarının kutsal yapılarında ( kilise, manastır gibi kutsal mekânlarda veya dini resimler veya heykellerin olduğu yerlerde ) Hz Meryem, Hz. İsa, melekler, havarileri ve Hıristiyan ermişlerini betimleyen veya temsil eden küçük boyutlu resimlere veya heykelciklere denecek şekilde kullanılmıştı.  Ortodokslar, Hz. İsa, Meryem, melekler, havariler, ermişler ve azizlerin temsili resimlerini tahta üzerine mumlu ve yumurtalı boyalar ile de yapmışlar ve bu simgesel figürlere ikon veya ikona demişlerdi. “Ortodoks dünyasında bu nesneler kutsal olarak görülür. İkonaların işlevi eğitim ve öğretimden daha çok ibadet aracı olarak kullanılır.” [2] Bizans’ın Hıristiyanlığı kabul etmesi ile yayılan ikonların önünde Ortodoksların ikonaların önünde mum yakıp onlara bakarak ibadet etme geleneği gelişmişti.

İlk ikona örnekleri ilk önce mezar taşları üzerine çizilen basit figürler olarak ortaya çıkmıştır. Bizanslılar mabetlerinin üzerine ilk ikonları yapmış, bu örnekler Ortodoks Balkanlar ve Rusya’da yaygınlaşmıştı. İkonalar genellikle ahşap üzerine yapılan ruhani niteliği öne çıkan simgesel resimlerdir. Buna rağmen mermer, maden, fildişi levhalar üzerine de ikonlar yapılmıştır. Bunların dışında metal, döküm taş, kumaş üzerine işleme, ahşap üzerine boyama, mozaik veya fresk hallinde, kâğıt veya metal üzerine basılmış, taşlara çizilmiş olarak yapılan ikonlar görülmüştür. İkona yapmak, satmak veya ikona vererek bağış almak, manastırlar ve rahipler için de önemli bir gelir kaynağı olmuştu.

İkonaların en önemli özellikleri, kutsal kabul edilmeleri, sanatsal nitelik taşımamaları küçük boyutlarda ve simgesel portre türü betimlemeler şeklinde yapılmış olmalarıydı. İkonalar realiteden uzak, ama ruhaniyeti öne çıkaran sembolik dini anlam taşıyan bu yönleri ile diğer resim ve heykellerden ayrılan tasvirlerdi.

İkon Sözcüğünün Farklı Kullanım ve Anlamları

Ancak ikon ve ikona sözcükleri temel anlamlarına bağlı kalarak anlam genişlemelerine maruz kalmıştır. Günümüz; dijital dünyasında "Bilgisayarda kullanılacak herhangi bir programı simgeleyen küçük resimlere “ ikon denmektedir. Dijital ekranda tıklandığında belirli yazılım uygulamasını çalıştıran grafik simge “ anlamlarına gelecek şekillerde de kullanılmaya başlanmıştır. 

Dini ve ruhani simgesel ve temsili nitelikler taşıyan resim, heykelcik veya sembolik figürlere ikon ve ikona denirken “Buruce Lee gençlerin ikonu oldu “ , Madonna bu tip insanların ikonudur “gibi cümlelerde de kullanılır olmuştur.

İkonik: Simgesel sembolik, temsili imaja denir. Bir kuşağı temsil eden insanlar, karakterler ve simgesel tarzlara veya tarza da denmektedir. Müzikte ikonik olmak, müziğin simgesel hale gelmesidir. ( Altın Hızma Türküsünün Kerkük’ü temsil etmesi gibi İkonik fotoğraf: Bir dini, ideolojiyi, akımı vb simgeleyen görsel imaj, resim, fotoğraf vb (Örneğin gamalı hac resmi, Rabia işareti figürü

İkonlaşma: bir türün, dönemin temsilcisi haline gelme. Temsil etmekte geleneksele ve simgesele dönüşm

İkon tarz: farklı parçaları bir arada kullanarak kendine özgü bir tarz yaratmaktır.

KAYNAKÇA

• [1] Türk Dil Kurumu BTS
• [2] https://www.sanatinyolculugu.com/ikona-nedir/