İltizam Nedir Devlet Yönetiminde ve Edebiyatta İltizam

İltizam Nedir Devlet Yönetiminde ve Edebiyatta İltizam

Osmanlıca yazılışı:

İltizam Arapça kökenlidir.  Arapçadaki “ lzm “ kökünden türemiştir.  Lazım, lüzûm, mülazım, iltizam, mültezim, sözcükleri de bu kökten gelmektedir.  İltizam kelimesinin sözlüklerdeki anlamları “gerekli sayma, üzerine alma, bir tarafı tutma” şekillerindedir.

Devlet yönetiminde İltizam: 

İltizam sözcüğü idari işlerde bir terim olarak “özel bir şahsın devlete ait herhangi bir vergi gelirini toplamayı belirli bir yıllık bedel karşılığında üzerine alması” manasında kullanılıyordu.

Osmanlı devletinde iltizam belirlenmiş bir maaş karşılığında bir bölgede toplanacak olan vergi, arazi gelirlerinin toplanılması için bir ayanın devlet tarafından görevlendirilmesi usulüydü. Belli bölgelerin vergi ve gelirlerinin toplanılması görevi yörede güçlü bir kişiye verilir, âyan denilen o kişi devlet adına bu vergileri toplar, kendi maaşını alarak üzerini devlete gönderirdi.  17. Yy sonrasında yapılan bu uygulama ile devlet adına görevli gözüken bu kişiler kendi yörelerinde derebeyi haline dönüşmüşlerdi.

Edebiyatta İltizam

Şiirde kafiye nesirde ise seci olarak kullanılan kelimelerdeki revi harfinin veya onun yerini tutan harflerden önce benzer cinsten eşit sayıda harfler bulunmasına denirdi. Kafiyenin asıl ve son sesi "revî" dir ve revî, kafiyeyi oluşturan benzer seslerin son harfidir.  Revi  genellikle sessiz bir  harftir. Örneğin mısra sonları  “hatvezen/ zen “ kelimeleri ile biten bir beyitte revi “ n “ sessizidir.  Veya   son kelimeleri “ …gâfil / …dil “ kelimeleri ile biten beyitte son sessiz “ l “ harfi oldığundan “ l “ harfi revidir. ( bkz Kafiye Redif Revi Nedir  )

Örneğin  tevkîr , tevfîr taksir kelimelerinde  son ses olan “ r “ sesi seçiyi sağlarken r sesinden önceki “ î “ seslisi ise bu üç kelimede de r sesinden önce bulunmaktadır.