KategorilerEDEBİYATEdebiyat Terimleri Mazmunlarİnşa Nedir Kökeni Anlamı İnşa İlmi Edebiyatta İnşa

İnşa Nedir Kökeni Anlamı İnşa İlmi Edebiyatta İnşa

01.03.2022

 

İnşâ Nedir Kökeni

Osmanlıca yazılışı, inşâ' :  انشاء

İnşâ Sözcüğünün Kökeni:

İnşâ kelimesi Arapça kökenlidir. Ortaya çıkarma, zuhur etme,  yaratma, kurma anlamında kelimeler türeten ortaya çıktı, zuhur etti anlamındaki Arapça “naşaˀa نشأ”  sözcüğünden türemiştir. [1]Bu nedenle zuhur etti, ortaya çıktı anlamlarına gelen neşet;  inşa, yazar anlamına gelen münşi;  nesir yazları anlamına gelen münşeat; yapılmış anlamına gelen inşaat sözcükleri de aynı kökten gelmektedir.

İnşâ Sözcüğünün Anlamları  

Kelimenin Sözlük Anlamları:  : inşâat, yapma, yapılma, vücuda, meydana getirme, “ terkib etme, bir şey peyda etmek,  yaratmak “ , “ kâinattaki var olan unsurlardan bir şey yaratmak” kaleme alma, nesir – düz - yazı,  mektup yazma,[2] kompozisyon, tezkere, istida (dilekçe), tebrik, tâziyenâme yazma şekillerindedir.

İnşâ sözcüğünün günümüz Türkçesindeki anlam karşılığı ise kompozisyondur.

Edebiyatta İnşâ Münşî Münşeat

İnşâ sözcüğü edebiyatta güzel nesir yazma veya güzel yazılmış nesir,” kâinattaki var olan unsurlardan bir şey yaratmak” kaleme alma, nesir – düz - yazı,  mektup yazma, kompozisyon yazmak anlamlarına gelmektedir.

En kısa tanımı ile inşâ;  edebiyatta nesir türünden yazılmış güzel yazılar anlamındadır. Anlamca güzel yazı yazanlara ise münşi denir. Eski dilde kullanılan münşi sözcüğünün günümüz Türkçesindeki karşılığı ise” yazar veya nesir yazısı yazan “ anlamlarındadır. Münşeat ise “yazarların kaleme aldıkları güzel düz yazılar “ anlamlarına gelir. Münşeat, Arapça kökenlidir. Münşeat Arapçadaki inşa edilenler, yapılar veya kompozisyonlar anlamına gelen ( inşâ )  kökünden türemiştir.[3]

Ancak eski edebiyatın estetik anlayışına göre  inşâ; edebi söz sanatları ile dolu, seçili, süslü, sanatlı asonanslı , aliterasyonlu nesir yazısı anlamına gelmektedir. Divan edebiyatçıları bu nedenle üslubu da süslü (âli) orta ve aşağı üslup olmak üzere üç türlü anlamışlardır. Eski edebiyatçıların mantığına göre süslü ve sanatlı üslup, en makbul görülen nesir üslubu olmaktadır. ( bkz İnşa Münşi İnşa- yı talebi İnşa-yı gayr-i talebî)

Eski edebiyatta inşâ sözcüğü zamanla resmi ve özel yazışmalarda kullanılan, kural ve kaideleri belirlenmiş, belli bir usule göre yazma inceliklerini kapsayan bir terim haline de gelmiştir. ( bkz Münşi Nedir)

Eski devirlerde hattatlar, kâtipler ve münşiler bu incelikleri ders olarak görmüş, inşâ kaidelerini öğrenip uygulayan kimseler olmuşlardır. İnşâ ya uygun yazabilmek eski devrin başlıca ders konularından ve ilim dallarından birisidir. İnşâ ilmine vakıf olmayı başaranlar ise münşidir.

Devletin resmi yazışmalarında kullanılan kaidelere uygun yazabilmek zor ve belli bir eğitim gerektirdiğinden inşâ ilmine uygun yazabilen kişilere de münşi denmiştir. Bu ilmin kurallarına uygun olarak münşiler tarafından yazılmış eserlere de münşeât denilmiştir.

KAYNAKÇA 

[1]https://www.etimolojiturkce.com/kelime/in%C5%9Fa

[2] MUSTAFA İSMET UZUN, https://islamansiklopedisi.org.tr/munseat

[3]https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/insa-munsi-insa-yi-talebi-insa-yi-gayr-i-talebi/112596

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da