Jargon, “ Bozulmuş dil “ anlamına gelen Fransızca bir kelimedir.  Fikri, mesleki veya belli bir kesit içinde ortak yönleri olan, ortak zevk iş, uğraş veya birliktelik içinde olan kişilerin kullandığı, zümre dışındaki insanların anlamayacağı şekilde oluşturulan bir dil veya ortak ağız, ortak ifade olarak tanımlanır.

 

“dar bir çevreye özgü dil, argo.” , “anlaşılmaz dil veya söz; belirli bir grubun kullandığı dil.” “kimi çevrelerin kullandığı özel dil. anlaşılması güç, bozuk dil”  “bozuk dil; meslek argosu” “Kendi muhitinden uzakta çalışan bir grubun, örneğin bohçacıların, aralarında gizlice anlaşmak için oluşturduğu yapay dildir.” [1]Şekillerinde tanımlanmaktadır.  Genel olarak bu terim belli bir uğraş veya ilgiyi paylaşan kişilerin kullandığı özel ve çok fazla sayıda kelimelerden oluşmayan yapay ve özel dile karşılık gelir 

 

“Jargon, belli bir etkinlik, meslek veya grupla ilişkili olarak tanımlanmış bir terminolojidir.”  Fikri, mesleki vb. ortaklık gösteren kişilerin kullandığı ortak ağız olarak tanımlanır.[2] Esasında böylesi bir ortak özellikleri olan belli bir toplumsal kesitin kendi aralarında oluşturdukları bir söylem şeklidir.  Bu söylem şekli anadilden seçilmiş kelimeler farklı bir şekilde kullanılarak veya farklı bir şekilde söylenerek meydana getirilir. Böylesi bir dil oluşturan kesitler böylesi şekillerde meydana gelen bu dili diğer kesimlerden kimsenin anlamaması için oluştururlar. Bu ortak söylemi oluşturanların dilini aynı kesimde olanların dışında kimse anlamayacaktır.  Bu anlaşma dili genellikle dildeki kelimelerin bozulmuş şekillerinden oluşur. .

 

 Genel olarak bu terim belli bir uğraş veya ilgiyi paylaşan kişilerin kullandığı dile karşılık gelir Gençler, esrar içenler,  belli bir grup ilişkisi içinde kalanlar bir jargon dili oluşturabilirler. “Jargonu oluşturan sözcükler o gruba ait olmayan bir kişi için anlaşılmaz gelebilir veya yaygın sözcükler olmalarına rağmen tamamen farklı bir anlamda kullanılabilir. Bazı sözlüklerin verdiği tanımlar ise jargon sözcüğüne aşağılayıcı bir anlam yükler: "anlaşılması güç, bozuk dil"  ve "argo" ^[3]gibi.”

 

Jargon argodan farklı bir durumdur. Argo, özellikle çok daha yaygın ve anlamı ayıp sayılabilecek sözlerdir. Argo o ana dili bilen pek çok kişi tarafından anlaşılabilen bir dildir. Jargon ise çok daha alt grupların kullandığı, anlaşıla bilirlik oranı çok düşük olan ve sadece ve o kesitten veya zümreye dâhil olabilenlerin bilebileceği bir dildir. Jargon dili illa ki argo gibi kaba saba anlamlar da taşımayabilir. Argoda olduğu gibi, o söylemi oluşturan topluluk içinde sıkça konuşulan şeylerin kısaca ifade edilebilmesi, başkası anlamadan mesajın üstü örtülü olarak iletilebilmesi için gelişmiştir. Bazı durumlarda da bir grubun üyelerini o gruba ait olmayanlardan ayırt etmek için de kullanılır. Bir grubun, , kendi aralarında daha rahat anlaşabilmesini sağlayan jargon,  diğerlerinin anlamasını zorlaştırmak ve yabancı olanların anlamasını engellemek için de oluşturulabilir.

 

“Jargon, belli bir etkinlik, meslek veya grupla ilişkili olarak tanımlanmış bir terminolojidir. ^[4]Argoda olduğu gibi, o topluluk içinde sıkça konuşulan fikirlerin kısaca ifade edilebilmesi için gelişmiştir. Çoğu zaman standart bir terim o sahadaki kişiler tarafından daha kesinleşmiş veya tekil bir kullanıma sahip olabilir. Çoğu zaman bu, iletişime bir engel yaratır çünkü grup dışındakiler söyleneni anlayamazlar.” [5]

 

Örneğin Darendeli çerçilerin, kalaycıların, çiçekçilerin, tellallık yapan esnafların yankesicilerin, hırsızların, dolandırıcıların kendi aralarında oluşturdukları böylesi söylemler jargon için örnektir. Prof. Dr. Ahmet Caferoğlu jargon için “ Dilce “ tabirini kullanmıştır.[6]

 

Bazı durumlarda jargon, bir grubun üyelerini o gruba ait olmayanlardan ayırd etmek için kullanılır. Konuya aşina olmayanlar jargonu yanlış kullanmaları ile kendilerini ele verirler.

 

Jargon veya dilce’nin oluşturulma sebebi dar bir çevrenin. belli kesitin başkaları anlamadan kendi aralarında anlaşmayı sağlamak maksatlı kendilerine özgü bir dil meydana getirmek ihtiyacıdır.

 

Jargon Örnekleri:

 

“ Avazın dalaş” güzel kadın”

Çaşların geviyi geşlemiş”  Hayvanların samanı azalmış

“ Avzın ga,” Önemli adam [7]

"ohaa, harbi lan"
''yardirmak''
"Salağa yatmak’’ [8]

 

 

 

 

ARGO NEDİR.

 

 

Argo, bir dilin parçası olmakla birlikte, toplumun belli bir çevresi tarafından kullanılan, kendine özgü sözcük, deyim ve deyişlerden oluşan özel bir dildir.  Argoda kelimelerin anlamı örtüktür. Eski anlamlar yeni anlama kavuşturulur. Argo,  uydurma, yakıştırma, benzeştirme, kelimeye farklı bir anlam yükleme, anadildeki kelimeyi bozarak başka manaya gelecek şekilde kullanma,  yabancı kelimelerle yerliyi birleştirme gibi yollarla oluşan bir dilcedir. Argo en çok  da mizah ve küfürlü söyleyişler oluşturmak amaçlı oluşur. . Eskiden külhanbeyi ağzı denilen argoya günümüzde, bitirim ağzı, ayaktakımı ağzı, lümpen, seviyesiz ağzı, süfli işler ağzı gibi adlar da verilmektedir.  

 

Argo kelimesi Fransızca argodan dilimize yerleşmiştir. İngilizcede slang denir. Her yerde ve her zaman kullanılması hoş karşılanmayan; külhanbeylerinin, serserilerin ya da eğitimsiz kimselerin kullandıkları sözcük, deyim ya da sözler argo olarak nitelendirilir.  Argo kelimelerin konuları, içki, kadın, kumar, cinsellik,  hapishane, denizcilik, bitirimler, külhanbeyleri ve günlük hayatla ilgilidir.  Argolar oluşurken teşbih, istiare, mecaz, hüsnü talil ve mübalağa  gibi söz sanatlarının anlam yükleme  yöntemleri de kullanılabilir.

 

Bir ana dildeki sözcüklere yan anlamlar kazandırarak genel dilden ayrı, bir meslek ya da topluluk arasında kullanılır.  Argo, tek sözcükten oluşabileceği gibi söz öbekleri ve deyimlerden de oluşabilir. Çoğunlukla, sözcüklerin anlamlarını değiştirerek türetilen sözcük ve deyimlerin oluşturduğu özel dildir.  

 

“Kullanım amacında gizlilik yatan argo, yapı bakımından genel dilden ayrılmaz. Bu özel dilde, ortak dilden bağımsız biçimler yaratıl­maz, dilbilgisi kuralları da değiştirilmez. Ar­gonun oluşması için, sözcüklerin alışılmışın dışında bir anlamda kullanılması, yeni anlam­larla donatılması yeterlidir. Aktarılacak bilgi, sözcüklerin anlamları değiştirilerek gizlenmiş olur.”

 

Argo sözcükler dilde var olan bir sözcüğe başka bir anlam yükleyerek üretilir.  Örneğin, çalışkan ve saf öğrenciye,  inek;  arpa sözcüğünü para anlamına gelecek şekilde kullanmak bu görüş için örnektir. Kimi argo sözcükler yabancı dillerden uydurma, yakıştırma, benzetme yoluyla türetilmiştir. Boş, değersiz anlamına gelen pof, yalan karşılığı kullanılan maval,  para yerine kullanılan mangır, sevgili anlamına gelen manita, boş laf anlamına gelen mavra, ya da aptal anlamındaki keriz bu tür argo sözcüklerdir.

 

Argo sözcüklerde, şaka, mizah ve abes kasıtlar da vardır. Argo, tam olarak küfür ile eş anlamlı değildir ama küfürlü argo kelimler de vardır. Kelimeler örtük, şekilleri bozuk ve yerleri değiştirilmiş olabilir. Edebiyat alanında argodan, gülünç durumlar yaratma, gündelik dile yak­laşma, dile yeni ve canlı bir boyut getirme gibi amaçlarla yararlanılır. Argo sözcükler belli gruplar içinde çıkar. Fakat zamanla pek çok argo sözcük genel dile yayılabilir. Bu durumda herkesçe kullanılır hale gelince argo olmaktan çıkar. Örneğin, eskiden argo sayılan tembel, kaytarıcı anlamında kullanılan hayta,  sözcüğü,  günlük dilde yaygın bir kullanım kazanarak argo olmaktan çıkmıştır.

 

Argonun bir özelliği de aslında gizli bir dil olsun diye oluşmuş olmasıdır. Bunun sebebi ise argoyu oluşturan kesimlerin ve kelimelerin ilk oluşum zamanlarında suç, sır, müstehcenlik, gizli anlaşma  ve kapalılık içermesi amacıyla oluşmuş olmasıdır.

 

Argo Örnekleri

• Okutmak (elden çıkarıp - satmak)
• racon (adet - usül)
• şabanlık (aptallık - sersemlik)
• keklemek (kandırmak - aldatmak)
• araklamak «çalmak»,
• atmasyon «asılsız anlamsız,uydurma,yalan söz veya haber»,
• tırnakçı «hırsız, yankesici»,
• uyutmak «aldatmak, kandırmak»,
• papel «para»,
• uyuzlanmak «huylanmak, şüphelenmek»,
• volta «bir aşağı, bir yukarı dolaşma»,
• yaylanmak «çekip gitmek»,

KAYNAKÇA

[1] https://www.dilforum.com/forum/guncel-turkce-meseleleri/5

[2] Türkçe Sözlük, Dil Derneği.

[3] Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu.

[4] https://tr.wikipedia.org/wiki/Jargon

[5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Jargon

[6] Dr. Aslan Tekin,Edebiyatımızın Terimleri, Elips Yayınları, Ank. 2005,  shf, 174

[7] Dr. Aslan Tekin,Edebiyatımızın Terimleri, Elips Yayınları, Ank. 2005,  shf, 174

[8] https://www.dilforum.com/forum/guncel-turkce-m

 

Edebiyat Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.

 BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM  veya s_kuzucular@hotmail.com