Kand Nedir Şeker Şükker Sevgilinin Dudağı

 

 

 

 

Kand Nedir Şeker Şükker ve Sevgilinin Dudağı

 

Osmanlıca yazılışı:  kand :  قند

Osmanlıca yazılışı:  şeker :  شكر

Kand î leb: dudak şekeri, dudaktaki şeker tadı, leb şekeri

Arapça asıllı olan bu sözcüğün eski dildeki anlamı şeker kamışının donmuş usaresi ve şeker (  sükker, şekker)  anlamına gelmektedir. Kand kelimesinin Farsça eş anlamlısı ise şekerdir.

Bilindiği gibi şeker 18. yüzyıla kadar sadece şeker kamışından üretilmiş ve şeker kamışının özüne kad veya şeker de denilmiştir. Bu nedenle eski dilde şeker demek aynı zamanda “Kand “ demektir.  Eski devirlerde  “çarkara “ , “sakkhara” gibi adlarda bilinen şeker koyu renkte bir yiyecek iken Mısır’da icat edilen bir teknik ile beyaz bir renkle üretilmeye başlanmış ve “kand” adını almıştır. [1]Bu nedenle kand beyaz renkli şeker anlamına da geliyor olmaktadır.

Divan şiirinde şeker, şekker, şükker ve kand olarak da kullanılır.  Kand sözcüğü ile kand -î leb : dudağın şekeri, dudaktaki tad, kand-i mükerrer. "güzelin iki dudağı” anlamlarında terkipler de kullanılmıştır. “Kand-i mükerrer iki defa kaynatılmış şeker anlamına da gelir “[2]

Örneklerde de görüldüğü gibi kand ve şeker sevgilinin dudağı yerine kullanılan bir semboldür. Sevgilinin dudağı; tatlı sözler söylemesi, emilmesi, güzelliği vs. yönlerinden kand veya şekerdir. Divan şairleri kand sözcüğünü Kandahar, Kandehâr kelimeleri ile birlikte çeşitli anlam oyunları kuracak şekillerde de kullanmışlardır.  Eski dilde hangi ve nerede anlamına gelen kanda ve kandadır sözcükleri ile kand sözcükleri arasında de aynı anlam oyunlarına başvurdukları dikkati çeker.

Kandehârî sanma dülbendin o şekker-leb aña
Barmagın agzına sokup virdi barmak şerbeti        Gelibolulu Sun'î Şiirleri

Ne içün kande ey şeh la‘lüñ agzı dadlı virmez
Ezildiyse leb-i şîrînüñe ol kelle baş ezmez      Gelibolulu Sun'î Şiirleri

Lebüñüñ  ışkına cân kanda düşdi
Ne tûtîdür bu kim kanda düşdi             Ahmedi Şiirleri

Hˇâb-ı şîrîn kand olursa subh u şâm olmaz lezîz
Böyledür hep ni‘met-i dünyâ müdâm olmaz leziz         Semerkândî-i Âmidî Âgâh Şiirleri

Göñlümüñ arzusı lebüñdeki kandadur
Bî-çârenüñ hayâlini görgil ki kandadur                 Ahmedi Şiirleri

Her kaçan tûtî-i câna eyleseñ la‘lüñi kand
Eyleye evc-i tekellümde o pervâz-ı bülend        BEYÂNÎ - Enfî Ahmed Efendi Şiirleri

Mekes hâline mesken olalı kand-i lebin
Reşk edip tûtî-i dil kıldı teveccüh ademe      Ahmed Paşa

Meğer ki bu gönülüm arzû-yı şekker eder
Ki dâimâ ağzımda lebin mükerrer ola     Kadı Burhaneddin

 

Kaynakça

• [1] https://www.ilkkimbuldu.com/sekeri-kim-buldu/
• [2] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, S.270