14.07.2013
KASTABALA
KASTABALA
HAKKINDA GENEL BİLGİLER
“Kastabala, Osmaniye ilinin 12 km kuzey-kuzeybatısında, Cevdetiye- Karatepe yolu üzerinde, Kesmeburun, Bahçe ve Kazmaca köylerinin ortasında, Ceyhan nehrinin yakınlarında küçük bir ovaya hâkim kaya çıkıntısı üzerinde yükselen Ortaçağ kalesi çevresinde gelişen antik kenttir.” [1]
Kastabala
Ören Yerini ilk kez 1875 yılında İngiliz
E.J. Davis tan ımlamış ve kamu oyuna duyurmuştur.[2]
Anazarbos
( Şimdiki adı Anavarza) sonra ve Epiphaneia
( Erzin, İstasyonu civarındaki kent ) ve Epiphaneia
’nın sekiz km Güneyindeki İssos kenti, Kastabala Antik kentine komşu olan antik
kentlerdir.
2009 yılı kazı buluntuları Kastabala’nın Geç Neolitik-Erken Kalkolitik, MÖ 5. yüzyıl, MÖ 1-MS 1. yüzyıl, MS 2. yüzyıl,[3] MS 4–6. yüzyıl, MS 13–15. Yüzyılları arasında iskan gördüğü bu tarihsel şematiğin şehrin tarihçesi üzerinde önemli dönüm noktaları olduğunu belgelemektedir.
KENTİN TARİHÇESİ
Kastabala kenti Asurl ve Hitit Pers hakimiyeti dönemlerindeki Perasia kentinin Roma dönemindeki adıdır. Peresia büyük ihtimalle Hititçe bir kelimeden Perasia tanrıçasının adını taşıyan bir kelimedir. Antik adı Peresia ve Hierapolis olan Roma devrinde Kastabala adını alan kent Hititlerden beri bilinen Tanrıça Peresia ‘nın bir tapınak merkeziydi.
Kastabala Seleukos krallarından IV. Antiochos
Epiphanesin hakimiyeti döneminde (M.Ö.
175-164) basılan sikkelerde Hierapolis adıyla anılmıştır. IV. Antiochos
Epiphanes, Eski adı Quanındos olan kentin yerine Epiphaneia ( Erzin, İstasyonu
civarındaki kent ) kentini kuran Selevkos Hükümdarıdır.[4]
Kentin
antik devirdeki diğer bir adının da Hierapolis olduğu ancak 1890 yılında
İngiliz araştırmacı Th. Bent tarafından burada bulunan antik yazıtlar sayesinde
anlaşılmıştır.[5] Antiochos bu kenti imar
ederek \"Perasia\" ismindeki tanrıçanın tapınağından ötürü kente
\"Kutsal Şehir\" Hierapolis adını vermiştir. Kastabala sikkeleri
üzerindeki Perasia tasvirleri ve Kastabalada bulunan Perasiaya sunulmuş olan
adak yazıtları bu tanrıçanın kült merkezinin Kastabala’da olduğunu Peresia,
Hierapolıs ve Kastabala antik kentlerinin aynı kentin değişik dönemlerdeki
farklı adları olduğunu ortaya koyup belgelemektedir.
M.Ö. I. yy. ortalarında Seleukosların tarih sahnesinden çekilmiş, Epiphaneis, Kastabala , İssos ve Amanoslar Korsanların istilasına maruz kalmıştı. MÖ 60 yılında bölgeye gelen Roma orduları ve Çiçero Epiphaneia’ı karargâh merkezi haline getirerek Hierapolis’i korsanların elinden kurtardı. MÖ 64. Ve Yörede Roma hâkimiyetini sağlamış oldu. [6] Böylece Selevkoslar idaresinde adı öne çıkamayan Hierapolıs -Kastabala’nın tekrar tarih sahnesine çıkmaya başlayacaktı.
Kastabala Korsanların idaresinde iken Romalılara müttefik olan yerel bir idarenin denetiminde bu idarenin başkenti olmuştu. Roma hâkimiyeti esansında Anavarza ve hemen yakınlarındaki diğer bir kent olan Epiphaneia’da önemli kentler haline gelmeye başlamıştı. Kilikya’daki kentler ve Kastabala bir ara Romalılara bağlı olan Kommegena devleti idaresinde kalmış. Ms 260 yılına kadar Romaların kesintisiz idaresinde olmuştu.
Kastabala ören yerinde günümüze ulaşan kalıntıların tamamı Roma devrine aittir. Kastabalada da M.S. 2.yy. sonu ve 3. Yy ortalarında Suriye Lejyonları ve Niger’in başkaldırısı, akabinde artan İran Sasani tehlikesi Kilikya’daki şehirlerin ve kalelerin imar edilmesini sağlamış, bu kentlere Romalı askerlerin yoğun olarak sevk edilmesine yol açmıştı.
Septimius Severus’un Niger üzerine yürümesi ile Roma’nın dikkati bu kentlerde yoğunlaşmış, Septimius Severus’un başlattığı ve daha sonra Severus hanedanı tarafından devam edilen Kilikya’nın imar politikası sonucu Kastabalada’da da yapılan yapılar günümüze kadar ulaşmış yapılardır.
II. İssos savaşında Kilikya’daki bazı şehirler tahrip edilmiş savaş sonrasında Niger’i yenen Septimus Sevreus bu şehirleri yeniden imar ettirmeye gayret etmiş. Sasani saldırılarının öncesinde Kilikya’ yeniden çok önem kazanmıştı. Sasani tehdidi yöreye çok sayıda asker sevkiyatının yapılmasına ve şehirlerin kalabalıklaşmasına neden oldu. Kastabalada’ki yapıların da bu yıllarda önemli şekilde imar edildiği anlaşılmaktadır.
M.S. 260
yılında Sasani kralı I. Hapur tarafından fethedildi. Sasaniler, Mardin , Dara
kenti, Harran'ı[7] ve diğer Roma kentlerini teker teker ele geçirip, Fırat’ı da aşarak Zeugma
’ya da girdiler.[8] Amanosları da aşan
Sasaniler, Anavarza, Sis, Misis ve diğer
Kilikya kentlerini teker teker ele geçirip Romalıları kovdular
Sasanilerden
sonra Bizans idaresine giren bölge ve kent Ms
524 ve 561[9]
yıllarındaki deprem ve ardından başlayan veba salgınında büyük ölçüde tahrip
oldu. Bu tarihten itibaren Amik ve Çukurova’daki pek çok kentler ile birlikte
Anazarva, Kastabala ve Epiphaneia kentleri git gide önemlerini yitirmeye
başladılar.
Sasanilerin çekilmesinden sonra yöre MS 7. Yy kadar Bizans idaresine girmiş olsa da Ms y7. Yy da yöre Abbasi akınları ile Müslümanların eline geçti.
Kentin MS 7. Yy dan itibaren Arap Akınları ile iyice sarsıldığı; Kastabala’nın Abbasiler idaresinde Misis, Tarsus ve Anavarza’nın gölgesinde kalan bir yerleşim yeri olduğu açığa çıkmaktadır. Selçuklu , Memluk , Ramazanoğulları idaresinde kentin önemi git gide azalmış 15 yy dan itibaren tamamen terk edilmiştir.
KASTABALA KAZILARI VE DEFİNESİ
Bakanlar Kurulu Kararlı izniyle ilk kez başkanlığımda 2009 yılında başlatılan arkeolojik kazılar, Kastabala Kazı Başkanı Doç. Dr. Turgut Hacı Zeyrek başkanlığında yaz ayalarında sürdürülmektedir.[10]
Kastabala’da günümüze ulaşan mevcut yapı kalıntılarının temizlenmesi, kültürel mirasımızın korunması, arkeolojik ve doğal bir park olarak düzenlenmesi, gelecek nesillere bırakılması, ülke turizmine kazandırılması, bölgenin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkıda bulunulması amacıyla başlatılan bilimsel çalışmalar devam etmektedir.
Antik kentteki kazılarda 13-14. yüzyıl, Ortaçağ’a ait 845 adet gümüş sikkeden oluşan bir defineye de ulaşılmıştır.[11]
Kentteki başlıca kalıntılar: şehir kapısı, kuzey ve de güney kesimlerindeki hamamlar, sütunlu caddesi, kalesi, tapınağı, kaya mezarları, şehir tiyatrosu, şehir stadyumu, su sarnıçları ve kiliseler ile sivil mimari kalıntılarıdır.
Kastabala
Antik Kenti’nin kalıntıları yaklaşık bin 500 dönüm arazi üzerine yayılmış
durumdadır. Kent Kastabala Kenti’nin kalesi olan Bodrum Kale’nin eteklerine
doğru yayılmıştır.
KENTTEKİ
KALINTILAR
SUTUNLU
CADDE
Sutunlu
cadde Kastabaladaki en önemli kalıntıların başında gelmektedir. Roma dönemine
tarihlenen bu caddenin kenarları o devrin agorası ve agoraya ait dükkanlar ile
dolu olmalıydı. Cadde şehrin girişinden
kaleye doğru uzanmakta şehre girenleri
Satadıon, tiyatro ve yukarı şehirdeki kale’nin giriş kapılarına göre götürmektedir.
Batıdan
başlayan sütunlu caddenin başladığı yerde
olması gereken bir anıtsal kapı
kent merkezine girişi sağlıyor olmalıydı. Kenti güney, kuzey ve doğudan
çevreleyen tepeler, aynı zamanda kentin merkezini de sınırlayan coğrafik
sınırları oluşturuyor olmalıdır.
“Kent merkezinin ortasındaki sütunlu cadde batıdan doğuya arazinin eğimine uygun olarak yükselerek üzerinde birkaç tonozun görüldüğü bir yapı kalıntısının bulunduğu bölgenin kuzeyinden geçerek Propylon olduğu sanılan bir anıtsal kapıya ulaşmaktadır. Bu kapı kalıntılarının güneybatısında bulunan ve büyük bir yapıya ait olan mermer mimari parçalar bu tonozların, büyük bir yapının altyapısı olduğu izlenimini vermektedir.” [12]
TAPINAK
Propylon’dan
geçtikten sonra doğuya yönelen sütunlu cadde bir terasa ulaşmaktadır. Terasın
üzerinde bulunan adak yazıtları, kentin ana tanrıçası Artemis Perasia
tapınağının burada olduğuna işaret etmektedir.
STADION
Sütunlu
caddenin ulaştığı terasın hemen altında doğu-batı yönünde kentin Stadionu
uzanmaktadır. Bu Stadionun doğu ucu bir istinat duvarı ile sınırlanmakta, batı
ucunda kentin tiyatrosu bulunmaktadır.[13]
Satadıonun olduğu alan belli olmuş olsa da
kenar duvarları hemen hemen kaybolmuş durumda oval bir arazi parçası
halinde kalmış şekildedir.
Dini törenlerin yapıldığı ve komşu kentlerin sporcularının da katıldığı çeşitli oyunların oynandığı Stadion, Artemis Perasia kutsal alanı ile doğrudan bağlantılı olmalıydı.[14]
TİYATRO
Tiyatro binası ve kalıntıları, kentin batı yakasında ve Stadıon’un hemen yanı başındadır. Tiyatro binası hafifçe meyilli bir terasın eteklerinde yapılmış yapının oturakları günümüze kadar ulaşmıştır. Tiyatro sahnesinin olması gereken yerde birkaç kalıntı kalmış olsa da hemen hemen kaybolmuş durumdadır.
HAMAM
Tiyatronun güneyinde hamam kalıntıları görülmektedir. Stadion, tiyatro ve hamam kent merkezinin ana hatlarını oluşturmaktadır.
KENTİN GÜNEYİNDEKİ SÜTUNLAR
Şehrin güneybatı kesiminde görülen sütun gövdelerinin oluşturduğu sütun dizisi bazı araştırmacılar tarafından agora, bazıları tarafından da ikinci bir sütunlu cadde olarak tanımlanmaktadır.
NEKROPOL VE MEZARLAR
Kentin, güney, kuzey ve batısı kentin mezar alanıdır. Kentin bu tarafında çok sayıda mezar ve kaya mezarları görülmektedir.
KİLİSELER
M.S. 6. yy.ın ilk yarısına tarihlenen iki kilise dikkati çekmektedir. Bunlardan kuzeydeki sütunlu caddenin hemen yanında inşa edilmiş olup, yapımında Roma imparatorluk devri yapılarından sökülen mimari parçalar kullanılmıştır. Her iki kiliseyi de ayrıntılı olarak inceleyen O. Feld bunları 6. yy.ın ilk yarısına tarihlemektedir. Kiliselerde erken Bizans devrinde Suriye’de yapılmış olan kiliselerin mimari özellikleri görülmektedir.[15]
KASTABALA KALESİ - BODRUM KALE
Kesmeburun
ile Bahçeköy arasındaki ovaya hâkim bir
kaya çıkıntısı üzerinde bir kaledir.
Kastabala Knetinin Yukarı Knetini oluşturan bu kalenin eteklerinde birkaç kilometrelik
alanı kaplayan Kastabala Aşağı Kent ören yeri sırlanır.
Kastabala
Kalesi ve Kastabala şehrinde bulunan
yapıların dökümü şu şekildedir:
Burada bulunan yapılar: Şehir Kapısı,
Şehir Surları, Kuzey Hamamı, Sütunlu Caddeler,
Propylon, Ortaçağ Kalesi, Kaya Kesiği, Kaya Mezarları, Tapınak, Tiyatro,
Stadion, Güney Hamamı, Sarnıç, Güney Kilisesi, Kuzey Kilisesi, Tonozlu Yapı,
Dikdörtgen Yapı. [16]
KAYNAKÇA
İlgili Sayfalar
Edebiyat, Dil bilim, Kültür, Folklor, Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, ve Araştırmalarınız bize başvurarak bu sitede Paylaşabilirsiniz.
BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya [email protected]
0
1
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın