Kebap ve Büryan Olmak

Kebap ve  Büryan Olmak

Arapça: کباب  dan dilimize girmiş bir kelimedir.  Kelimenin Arapça karşılığı “ Pişmiş, Kızarmış" anlamındadır.   Türkçede ise ocakta, mangalda, közde pişirilerek yenen et yemeği anlamına gelir.  “Doğrudan doğruya ateşte veya kap içinde susuz olarak pişirilmiş et “

Büryan, büryan / büryân / بِرْيَانْ  Püryan ya da Biryan olarak da adlandırılan bu kebap çeşidi ise köken olarak Farsçadır. Büryan Türkçede hem bir kebap türü anlamında iken daha çok Siirt ve Bitlis yöresinde yapılan ve özel bir pişirme usulüne sahip ait bir et yemeğidir.

Büryan kebap,  tüm ve yağlı bir kuzunun odun ateşiyle ısıtılan birkaç metre derinlikte ki bir kuyuda saatlerce yavaş yavaş pişirilmesiyle hazırlanan bir kebaptır.   Kuyuda pişirilen bu etler tereyağlı bir pilav üzerine konularak da yenir.

Eski edebiyatta ve şiir dünyamızda kebap ve büryan olmak asıl manasında çok az kullanılan en çok da mecaz manada kullanılan kelimelerdir.  Bu kelimler daha ziyade aşk ateşi ile veya derdinden kebap olan şairi, şairin yanmış yakılmış bedenini, ciğerini ve gönlünü ifade eder. Kebap olmak, büryan olmak, tandır kebap olmak, döner kebap gibi yanmak,   fırında yanmak, pişmek vb deyimleri ile karşımıza çıkar.

Bu benzetmeler kebap türleri ile yapılış teknikleri, döne döne yanarak, ateşte közde pişerek vb şekilleri ile ilgili olarak da karşımıza çıkar.

Hemişe aşık gönül büryan olur,
Her nefes garip gözü giryan olur.
Sofuların dileği mihrap namaz,
Er kişinin arzusu meydan olur.       Kadı Burhaneddin Şiirleri

Âteş-i gamda kebâb oldı ciger döne döne
Göklere çıkdı duhânumla şerer döne döne       Mihri Hatun Şiirleri

Hicran oduna  döne döne dil kebap olur
Gözyaşı katre katre çekide şarab olur        La edri

Bagrum kebâb oldı benüm gözyaşı akdı mül gibi
Pür-hûn surâhî gibi dil söyler zebân gul gul gibi    Filibeli Dervişzâde Abdurrahman Vecdi

Âteş-i hasretle bağrım der kebâb-ender-kebâb
 Merhamet hengâmıdır ey mug kücâ câm-ı şarâb   Nigârî ( Seyyid Mir Hamza - Karabağ ) Şiirleri

Nâr-ı ‘ışkunla kebâb oldı gönül döne döne
 Çeşm-i mestünle harab oldı gönül döne döne        Hamdullah Hamdi (d. 1449 - ö. 1503) Şiir

Ayrulıguñ odı cigerümi kebâb ider
Şavkuñ azâbı gözümi deryâ-yı âb ider     Ahmedi Şiirleri

Ayrılıqdan yar mənim bağrımı büryan еylədi,
Özünü bir yana saldı, məni bir yan еylədi.       Seyyit Nesimi - İmameddin Şiirleri

Üryan Büryan Vardım Pir Dergahına
Medet Ya Muhammet Ya Ali Diyerek   Mahzuni Şerif Şiirleri

Yâr aşkından büryan oldum kavruldum
Bir sırrına eremedim neyleyim

Olanca emeğim gitti havaya
Bir işime yaramadın neyleyim.      Deliktaşlı Ruhsati Şiirleri

Kebapçıyam közüm yokh
Şal sataram bezim yok

Ta ezelden beri büryan olmuşuz
Türapta çiğnenir bizim tenimiz
Dünyanın terkini ezel vermişiz
Abdalın hırkasın giymiş eğnimiz         Divriğili Kurbani  

Kebapçıların şişi
Gelininin gidişi
Kınanız mübareki da
Hazırlayın bahşişi          Kıbrıs Türküleri