Kerem Havası Nedir Örnekler
Kerem havaları telden söyleyen saz şairlerinin saz, bağlama ve bozuk düzenler içinde özel bir ezgi ile söyledikleri türkülerdir. Kerem havası olarak söylenen bu türkülerin sözlerin başında veya sözlerin arasında Kerem ile Aslı hikâyelerinden seçilen “ yanık nağmelere tiz perdelerden seçilen makamlardan gazel tarzında kıtalar okunur.” [1] “Özel bir kalıp ezgi olan ‘Kerem havalarının Türk müziğinde Karcığar makamı ile dizi ve seyir bakımından benzerliği de oldukça dikkat çekicidir.”[2]
Kerem Havaları adı ile anılan ezgi türü ile türkü sözlerinin ya Âşık Kerem’den söz ettiği yahut da Kerem İle Aslı Hikâyelerinde geçen şiirlerden alıntılandığı dikkati çeker. Sözlerinin Âşık Kerem’e veya Aslı’ya dayandırılması, Kerem adının anılması ve özel bir ezgi ile de söylenmesi bu havalara ve manzumelere Kerem Havası denmesine yol açmıştır. “Yanık ve lirik bir çeşnisi olan bu havanın güfteleri Anadolu’da olduğu gibi Âşık Kerem’in koşmalarından seçilmektedir. Ancak bu koşmaların aslına sadık kalınmadığı gibi kafiye ve vezinlerinde de büyük ölçüde değişmeler meydana gelmiştir”.[3]
Kerem Havaları, Ege Bölgesi, Teke yöresi ve diğer yörelerde özel bir ezgi ile söylenen türkülerdir.
Kerem havaları, Balkanlar, Kuzey Irak, Kuzey İran, Azerbaycan ve Kafkasya’da da bilinmektedir.
Bu havaların Kerem ile Aslı hikâyesinden kaynaklandığı zannedilmektedir. Bilindiği gibi bazı araştırmacılara göre Âşık Kerem yaşamış bir halk ozanıdır.
Türk halk şiirinde ve âşık edebiyatında Kerem Havaları akıcı oluşu nedeni ile bir hayli popülerdir. Kerem Havalarının adı veya manzumelerin içeriği ya Âşık Kerem’den söz etmek, ya Kerem’in adını zikretmekte veyahut da sözleri Kerem ile Aslı Hikâyelerinden gelmektedir.
Türk halk müziğinde otuz civarında Kerem havası tespit edilmiştir. Bu havalar şiir metni ve müzikal açılardan yörelere göre farklılıklar gösterir. Kerem havalarının türleri şunlardır.
Âşık Kerem, Kerem, Keremî, Aslı Kerem, Cığalı Kerem, Dik Kerem, Döğme Keremi, Düz Kerem, Guba Kerem, Kalpaklı Kerem, Kara Kerem, Kandilli Kerem, Kerem Atüstü, Kerem Divanisi, Kerem Göçtü, Kerem Gurbeti, Kerem Güzellemesi, Kesik Kerem, Kerem Şikeste, Kerem Zarıncısı, Nuri Kerem, Tatyan Kerem, Yahyalı Kerem, Yanık Kerem, Yüğrük Kerem, Zincirli Kerem[4]
“Kerem havası hava ile söylenen türkülerde sözler değişse bile makam denilen özel ezgi tarzı hiçbir zaman değişmez. Bu nedenle Kerem havaları tabiri ile “ hem bir ezgi kalıbı hem de halk arasında geçmişten günümüze yaşamakta olan sözlü ürünlerin aktarıldığı türküler” [5] anlaşılır.
KEREM HAVASI ÖRNEKLERİ
Aşık Kerem düş eylemiş daylere
Kuş kondurmaz geçticeği dallere (dallere)
Vermem seni yaban ilen ellere (Yar yar aman aman aman)
Aman dayler han Aslı'mı gördün mü
Yar elinden dolu bade içtin mi (içtin mi)
Gece geçtim şu dayleri kar idi (Yar yar aman aman aman)
Bir ah çektim ateşlendi eridi (eridi)
Benim yarim şu dünyada bir idi (Yar yar aman aman aman)
Aman dayler han Aslı'mı gördün mü
Yar elinden dolu bade içtin mi (içtin mi)
Yöre: RUMELİ
Kaynak kişi: Halil İbrahim MISIRLI
Derleyen: Muzaffer SARISÖZEN
Bir yiğit dünyada keleş gezende
Bir yiğit dünyada keleş gezende
Ona çok kereler bühtan ederler
Ayırırlar yareninden dostundan
Onu gurbet ele mihman ederler
Kerem der ki ahım kalmaz âlemde
Böyle çalınmıştır levh-i kalemde
Diyarı gurbette garip ölende
Duyar düşmanları bayram ederler
Yöre: TRABZON
Kaynak kişi: Arif KAYA
Derleyen: Muzaffer SARISÖZEN
Kaynakça
[1] Yard. Doç. Dr. F. Reyhan ALTINAY, TÜRK HALK MÜZİĞİNDE KEREM HAVALARI ve BULDAN’DAKİ ÖRNEK, Buldan Sempozyumu
[2] M. Ekrem Karadeniz, Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın No: 238, Sanat Dizisi No: 37, Ankara, s. 178
[3] Ata Terzibaşı, Kerkük Havaları, Ötüken Yayınları No: 151, Kültür Serisi: 24, İstanbul, 1980, s. 110
[4] Süleyman Şenel, “Türk Halk Musikisinde Uzun Hava Tanımı ve Bu Tanım Etrafında Ortaya Çıkan Problemler”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ankara, 1992, ss. 292 – 293.
[5] Yard. Doç. Dr. F. Reyhan ALTINAY, Cumhuriyet Döneminde Türk Halk Müziği, İzmir, 2004.
