Kıble-nümâ Nedir
Kıble-nümâ
Osmanlıca yazılışı: Kıble – قبله
Osmanlıca yazılışı قبله نما - Kıblenümâ
Kıble yönünü gösteren alet, pusula.
Kıble yönünü göstermek için, bulunulan yere göre özel işareti olan pusuladır.Ayrıca İstanbul, Beykoz’da Kıble Nüma adlı bir sokak da vardır.
Kıbleyi gösteren bir pusula olan bu alet İslam uygarlığına özel bir pusuladır. Diğer pusulalar kuzey kutbunu gösterirken bu pusula Mekke’nin ve Kâbe’nin yönünü kıbleyigöstermektedir. “Hicretden onyedi ay sonra, Şa’bân ortasında salı günü öğle veyâ ikindi nemâzının üçüncü rek’atinde iken Kâ’beye dönülmesi emr olundu. Göz sinirlerinin çapraz istikameti arasındaki açıklık, Kâ’beye rastlarsa, Hanefî ve Mâlikî mezheblerinde nemâz sahîh olur. Bu zâviye takrîben 45 derecedir. “[1]
Ahmed Ziyâ Beğ, tûl ve arz derecelerini biraz büyük alıp, hesâbı logaritme cedveli ile yaparak, İstanbul için yaklaşık K=29 derece bulmuşdur. İstanbulda, Kandilli iskelesindeki câmi' tekrâr yapılırken, mihrâbı bu düstûr ile hesâb edilmişdir. Pusula (kıble nümâ) ile, cenûb cihetini bulup, bundan otuzbir derece şarka dönülürse,. İstanbul’da kıbleye dönülmüş olur. Fekat pusulanın ibresi magnetik kutubları göstermekdedir. Bunlar ise erd küresinin ekseninin kutubları değildir. Magnetik kutubların yeri de zemânla değişmekdedir.”[2]
Kıbleyi gösteren alet olan Kıble-nümâ edebiyatta âşığın kalbi veya gönlü olarak ifade edilir. Kıble-nümâ aşığın gönül gözüdür.
Tâ la`l-i ruhun Kâ’be-i ashâb-ı safâdır
Âyîne-i kalbin ana hoş kıble-nümâdır Nevi
Gösterir Kâ’be'yi kûyun tarafın müjgânım
Sanasın iki gözüm oldu benim kıble-nümâ Yahyâ Bey
Didi kaşumı kıble_idin didüm gözümüñ üstine (572/1)
Didî işigüme sür cebîn didüm gözümüñ üstine Ahmedi Şiirle
oldı mihrâb kaşuñ hâl ü hatuñ kıble-nümâ
yeridür ka‘be gibi secde kılurlarsa saña
HECRÎ Kara Çelebî Muhyi’d-dîn Mehmed
KAYNAKÇA
