Kırâat Nedir Mihaniki Mantiki Bedîi Kırâat ve Kırâat İlmi

 Kırâat Nedir- Kırâat Türleri -   Mihaniki Kırâat , Mantiki ve Bedîi Kırât  ile İlmi Kırât 

Kırâat kelimesinin Osmanlıca yazılışı  - قرائت  şeklindedir.

Kırâat kelimesinin sözlük anlamı ise.  Yazılmış bir yazının okunması, okuma, okuma kitabı manalarına gelir. Namazda kıraat: Namaz kılanın kendisinin de işitebileceği ayet okuyarak dua etmesidir. İslam dininde kırâat  namazda  kıyam hâlinde, yani, ayakta iken Kur'an-ı Kerimden sure veya ayet okumaya denir.

İslam dininde veya edebiyatta kırâat esasında bir yazıyı ayeti vb başkalarının da duyabileceği şekilde sesli okumak, okunan şeyi kendisinin de duyacağı şekilde yahut başkasına dinletebilecek şekilde sesli okumak anlamındadır. İslam dini açısından kırâat: devamlı ve düzgün okuma, (handen). İlm-i kırâat : Kur’ân’ın usûl ve kaidesine göre okunması anlamlarını da taşır.

Kırâat, okunan yazının başkaları tarafından en rahat anlaşılabileceği halde kaidesine göre okumak olarak da kabul edilmiştir.  Bu nedenle Kırâat ciddi bir şekilde okumak, okumaktan maksat dinleyene en güzel hali ile anlatmak olarak anlaşılmıştır.  Bu nedenle eski devrilerde ayet ve sure okumanın incelikleri usul ve kaideleri belirlenmiş, Kırâat yapılması hususi bir eğitim gerektiren bir konu haline getirilmiş, hatta kıraat bir ilim dalına dönüştürülmüştür.

Okunan yazı, kitap mensur – düzyası ise buna “kırâat” denmiş, şiir ise” inşâd “ adı verilmiştir. Kırâat” veya ” inşâd “ etmek ise  usullerine göre üçe ayrılmıştır.  “ Mihaniki”, “ mantıkî “ ve “ Bedii”  

 Mihaniki Kırâat :  Kelimleri ve terkipleri doğru okumakla beraber, ezberden okumak veya ezber edilmiş gibi okumaktır. “Kelimeleri doğru telaffuz etmekle beraber ezber dersi dinletircesine ve makine gibi saldır saldır okuma”.[1]

Böyle bir okuyuş,  okuduğu yazının ayetin vb mevzusunu iyi kavramamış okuyucu okumasıdır.  

Mantıki Kırâat: Acele etmeden, hareke, esre, üstün gibi yazı işaretlerine ve noktalama, imla, kurallarına işaretlerine dikkat ederek okumaktır. 

Mantıki kıraatte virgüllerde yarım nefes, , noktalı virgüllerde biraz daha fazla, noktada ise bir tam nefes alıp verme süresince durarak okumak kabul edilmiştir. Hareke işaretlerini belirtecek kurallar ortaya konulmuş,  sorun, şaşkınlık,  sual vb için özel hususlar ve seslendirme kaideleri ortaya çıkarılmıştır.

Okunan yazıda konuşanları ses , vurgu ve tonlamalar ile konuşanları ayırmak  da bu tür okumanın özelliği arasındadır.

BEDÎÎ KIRAET: “ Mantıki  Kırâat şartlarına riâyet ettikten başka rikkat mevkiinde sesini indirmek, şiddet makamında yükseltmek -acemi aktör tavrı takınmaksızın- mevzuu ses ve işaretle canlandırmaktır.”[2]

Bedi kıraat, okuma tekniklerinin en üst mertebesini oluşturur. Bu tür kıraat de amaç, estetik bir  etki yaratmaktır. Özellikle Kura’nın ayetlerinin  bedii olarak okunması hususunda çok özel çabalar olmuş, çok etkili okuma teknikleri geliştirilmiştir.

KAYNAKÇA

[1] Ferit Develioğlu / Osmanlıca Lûgat).

[2] Tahir’ül Mevlevi , Edebiyat Lüğati, Enderun,  1973, ist, s. 88