Kirpik ve Müje Nedir Şiirlerde Müjgan ve Ok

Kirpik ( Müje- Müjgan )

Osmanlıca yazılışı:  kirpik - كیرپیك

Osmanlıca yazılışı:  Müjgan  مژگان

Müje ve müjgan kirpik kelimesinin eş anlamlısı kelimelerdir. Kirpik divan ve halk şiirinde sevgilinin aşığa attığı okları temsil eden bir mazmundur.  Kirpikler sevgiliyi yaralayan, sinesini delen, aşığa diz çöktüren, avlayan bir silahtır.  O yüzden Kirpik, müje ve müjgan  divan ve halk şiirinde yaralayan, vuran, sayd eden avlayan, gönül delen bağır delen gamze gibi yaralayıcı ve öldürücü vasıfları olan  bir mazmundur. Müje müjgan ve kirpik özellikle divan şiirinde karşımıza en çok çıkan mazmunlar arasındadır.

Kirpik, en çok göz, ok, yay, gönül, sayd, vurmak, av, avcı vb sözleri ile birlikte karşımıza çıkar.  Sevgilinin okları olan kirpikler göz kapaklarına saf saf dizilir ve aşığın üzerine atılır. Kirpikler de saçlar ve kaşlar gibi karadır. Bu nedenle de kesrettir. Cellât ve avcı ile eş değerde tutulur. Fakat âşık bu oklardan kaçmak istemez üstelik bu oklara hedef olmayı ister.

Kirpik (müje, müjgân): şekil özellikleri ok, neşter, hançer, cellât ve pençe gibi hepsi de öldürücü olan nesnelere benzetilir.

Tîr-i dil-dûz-ı müje cisme gelicek begler

Sarılur boynına cân gitmege komaz eğler      Aşık Çelebi 16 yy- Şiirleri

Süzme ruhuni payidarın müjgan müjgan üstüne

Urma zahm-ı sineme peykan peykan üstüne             Rasih

Biri biriyle müjgan safları gavgâya girmişdir

Nigâh-ı gamze gûyâ sulh içün araya girmişdir         Nedim Şiirleri

Gamzeler kim can iline tir-i müjgan yağdurur

Benzer ol Tatere kim sihr ile baran yağdurur.        (NECATİ)

Necati bu beytinde sevgilisinin kirpiklerini oka benzetmiş, kirpikler yaraladığı için  şairi ağlatmaktadır.

Müje çeşmimde gûyâ âteşin mismârdır sensiz

Reh-i nezzâreye nevg-i nigâhım hardır sensiz          Yenişehirli Mehmed Emin Belig Şiirleri

Hûnî göz ile ol müje vü ebruvânı gör

Tîr ü kemân elinde iki Türkmânı gör         Baki'nin Şiirleri

Tíġın çeküp igende müjeñ ģiddet itmesün

Žulm ile cān vilāyetini ġāret itmesün         Muîdî Şiirleri

Kâ'be-i kuyunu gözler gözümüz leyi ii nehâr

Oldu her kirpiğimiz aynı ile kıble-ııüma      Yahyâ Bey

Ten-i bî-câna müjeñ hançeri kim câna geçer

Haste-i ‘ışka ecel şerbeti dermâna geçer                Avni Fatih Sultan Mehmet Şiirleri

Mûsâ-yı müjeñ olursa cânuma kâtil

Kâfir olayın olur isem Îsîye kâ’il                Avni Fatih Sultan Mehmet Şiirleri

Müjeñ tïri geçer sïnemden irer ok gibi cāna

Kemān-ebrùlaruñ bir kùşeden meyl itse kurbana    Adlî II. Bayezit Şiirleri

Olupdur gamzesi şehbâz-ı kattâl

İki saf kirpiği ana per ii bâl  Yahyâ Bey

Düşdü müjen hadîsi zebân-ı sinâna dek

Gitdi kaşın havâdisi gûş-ı kemâna dek        Nedim Şiirleri

Lutfu katı as görünür, cevri çok

Kaşların yay etmiş ,kirpiklerin ok.( KULOĞLU)

Müje ve Müjgan özel isim olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bu bakımdan bazı şairler bu kelimeleri tevriyeli ihamlı olarak da kullanırlar

Ürkek bir çilenti usulca yoklardı bahçeyi

Nerde tâVus kuşları nerde müjgân'ın gençliği

Nasıl da sevdim ne iştir bilmeden sevmeyi      Attila İlhan'ı

Şenlik dağıldı bir acı yel kaldı bahçede yalnız

O mahur beste çalar Müjgan'la ben ağlaşırız      Attila İlhan'ı

Gördüm cemalini güldü bu gönül

Baldan tatlı gelir dili Müjgan'ın

Sultanlığa layık ne yazık ki kul

Uzar bir eyyama yolu Müjgan'ın  Civani Aşık Civani Şavşat Kucen Köyü