Kırşehirli İsa Hayatı Vefat-ı İbrahim ve Dastan-ı İbrahim

Kırşehirli Îsâ

Doğumu ve ölümü hakkında hemen hiçbir bilgi olmayan Kırşehirli İsa,  Vefât-ı İbrâhîm ve Dâstân-ı İbrâhîm  adlı eserlerin müellifi olarak bilinen 14 yy da yaşadığı düşünülen Kırşehirli olması dışında  hayatı doğumu ve ölümü hakkında hemen hiçbir şey bilmediğimiz  bir yazardır.  Onun hakkında bilgi veren ilk edebiyat tarihçisi Vasfi Mahir olmuştur. Vasfi Mahir, İbrahim’in Vefatı adında ve bir nüshası hususi kitaplığımız dadır diyerek not düştüğü destanın yazma nüshasını yazan kişinin Kırşehirli İsa olduğunu belirtmiştir. [1]

Vasfi Mahir Kocatürk, Vefât-ı İbrâhîm ile bir yazmasının Afyon Kitaplığı’nda olduğunu belirttiği Dâstân-ı İbrâhîm adlı eserin iki ayrı kişinin eseri olarak düşünmüş, ama bu iki eserin aynı müellifin kaleminden çıkmış olması ihtimalini belirtmemiştir.  Hatta İbrahim Destanını yazan müellifin isminin olmadığını da yazmıştır. [2]

Amil Çelebioğlu,  bu destanı Dâstân-ı İbrâhîm (Vefât-ı İbrâhîm) başlığı altında tanıtmış (1999: 82-83), Kazım Köktekin manzumenin çevri yazılı metnini yayımlayarak dil özelliklerini incelemiştir (2001). [3]Kazım Köktekin ise yaptığı çalışmada Vefât-ı İbrâhîm ile Dâstân-ı İbrâhîm’in aynı müellfin yani Kırşehirli Ali tarafından yazıldığı sonucuna ulaşır. Kazım Köktekin söz konusu çalışmasında bu manzum destanın tamamını da çalışmasına eklemiştir.

Destan Failiitün Failatün Failün kalıbıyla yazılmış müellif eserin hitam bölümünde Fâilatün fâilatün fâilat

Ver salavat Mustafaya Vessalam

Beytiye yazdığı vezni de ifade etmiştir.

Ama Kırşehirli Ali Bu eserini sanat kaygısından uzak olarak yazdığından bu kalıba dikkat etmemiş, çeşitli kusurlara düşmüştür.

Dâstân-ı İbrâhîm; Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi, Seyfettin Özege Bölümü SA 14’te kayıtlı olan ve içinde Kirdeci Ali’nin  Kesik Baş Destanı, Hatun Destânı , Meyyit Hammâl ,  destanlarının yer aldığı yazmanın 7b-12b yapraklarında yer almaktadır. [4] [5]Bir diğer  nüshası hakkında ise  Vasfi Mahir “ Hususi kitaplığımız dadır “ diye not düşmüştür.

Eser :

Bunu yazdum yadigar olmag-içün

Okıyanlar bir dua kılmağ içün

Tamam oldı bu kitiib intihası

Gerekdür kâtibe şerbet behresi

Beyitleri ile eserini bitirmiş bu hitame den de anlaşılacağı gibi eser meclislerde okunmak için yazılmıştır.

İbrahim’in Vefatı  ve  Dasitan -ı İbrahim’in Özetleri

Eser ölünün herkesin başına geleceğini ve peygamberlerin oğullarını ümmeti için feda edebileceği konusunu işlemektedir.

İbrahim’in Vefatı adlı eser basit bir halk diliyle sade ve anlaşılır bir şekilde Peygamberin oğlu İbrahim’in ölümünü anlatmaktadır. İbrahim Destanı ( Dasitan -ı İbrahim ) ise Peygamber’in dört yaşındaki oğlunun ölümünü anlatmaktadır.

Dasitan -ı İbrahim’de Cebrail gelerek Hz İbrahim’e sorar. “ Ümmetini mi istersin Oğlunu mu ?” Peygamber ise: “ Oğlum feda olsun ümmetimi isterim “ diye cevap verir.  Hemen arkasından Azrail gelerek “ Madem ümmetin için oğlunu feda ettin oğlunun canını almak için geldim. Git oğlunu okuldan getir onun canını alacağım” diyerek Hz İbrahim’den okulda olan oğlunu getirmesini ister.

Peygamber ağlayarak gidip oğlunu okuldan getirri ve Azrail’in yanına gelirler.  İbrahim’in başı ağrımaktadır. İbrahim Azrail’il görünce korkar. Babasına sığınır ama yine de babasını korumak için  ölüme razı olur. Ve Azrail’de İbrahim’in canını alır.

Dâstân-ı İbrâhîm’den [6]

Ey Kerîm sensin kamu sabr idenlere
Hem sabırlık sen virirsin kalmışlara

Bu ne dertdür bu ne firkat bu ne âh
Kim bize vasl eyledün ey pâdişâh

Dünyâda ecel yili durmaz eser
Ey niçe analarun bağrın keser

Ey niçe kardaş kardaşdan ölüm
Ayırur derd-i firâkıla bilün

Ey niçe analarun geçdi güni
Girmedi kulagına oglı üni

Ey niçelerün yüregin tagladı
Ey niçeler yas giyüben agladı

Ey niçeler rûzî bar kıldı ayal
Sonra anun elinden aldı ecel

Saldı toprak için ol yüzleri
Dün gibi giçer dâyim gündüzleri

Katı yüz bin yigirmi dört nebî
İçdi kamu hep ölüm şerbetini

Kanı ol Süleyman [u] ya nebî
Bul[a]madı anlar bu rence edvî

Ölüm ayırur nice yârenleri
Birbirile togrı yol varanları

Ne oglan dir ne yigit ne koca
Ne yohsul dir ne bay dir ne hoca

Devür birdür ana ey dîn eri
Vir salavat şâzî kıl peygamberi

KAYNAKÇA

[1] Kocatürk, Vasfi Mahir (Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: 1970 Edebiyat Yayınevi.

[2] Kocatürk, Vasfi Mahir (Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: 1970 Edebiyat Yayınevi.

[3] Köktekin, Kazım (2001). “Kırşehirli İsa’nın Dâstân-ı İbrahim’i ve Dili”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (16): 13-26.

[4] PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK, ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ,Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü

[5] Köktekin, Kazım (2001). “Kırşehirli İsa’nın Dâstân-ı İbrahim’i ve Dili”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (16): 13-26.

[6] Köktekin, Kazım (2001). “Kırşehirli İsa’nın Dâstân-ı İbrahim’i ve Dili”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (16): 13-26.