Kitap İncelemesi İçin Tavsiyeler

Kitap incelemesi yapmak, elinizdeki metnin özetini çıkarmak değil, metni her yönüyle değerlendirmek demektir. Yazınızda kitap hakkında bazı yargılara varmış olmanız gerekir. Elinizdeki esere layık bir değerlendirme yazısı yazabilmek için bazı ipuçlarına ihtiyacınız olacağı da bir gerçek. İşte size başarılı bir değerlendirme yapabilmeniz için birkaç tavsiye:
1. Fikir vermekten korkmayın.
Bir kitabı düzgün bir incelemeden geçirebilmeniz için en başta, kitabı okuyunca belli yargılara sahip olmanız gerekir. Bu kitap iyi veya kötü mü; yoksa ikisinin arasında mı şeklinde. İncelemenizi okuyacak kişi, sizden bu kitabı neden okuyayım sorusuna kendinizce yanıt vermiş olmanızı bekler, bunu göz önünde bulundurun. Çünkü insanlar incelediğiniz kitabı okumalarının zaman, emek ve para harcamalarına değip değmeyeceğinden emin olmak beklentisini taşırlar, haklı olarak.
Ancak kitap için yapacağınız tespit, harikaydı, çok beğendim veya hiç beğenmedim, berbattı gibi basit ifadelerden oluşmamalıdır. Ayrıntılı olarak, nedenleriyle, örneklemelerle, gerekirse karşılaştırmalarla düşüncenizi açıklamalısınız. Aynı zamanda, unutulmaması gereken önemli bir nokta da kitabı zayıf yönlerini anlatarak değerlendirirken bile olumlu bir üslup kullanmaktır. Okuduğunuz kitapta gördüğünüz herhangi bir yetersizliğe dikkat çekmeniz büyük ihtimalle okuyucu için yararlı olacaktır. Ancak siz bu zayıf yönleri övgülerin arasına sıkıştırmayı, yazınızda olumlu ve olumsuz yorumları harmanlayarak sunmayı başaramazsanız okuyucu için ikna edici bir yazı ortaya çıkarmış olmazsınız.
2. Yargılarınız için kriterler geliştirin.
Kitap değerlendirirken belli standartlarınız, kurallarınız olsun. Her değerlendirmenizde aynı ölçütlerden yola çıkarak yorumlar yapın. Okuduğunuz veya izlediğiniz restoran değerlendirmelerini düşünün. Orada servis, lezzet, ortamın atmosferi gibi bazı kriterlerin olduğunu göreceksiniz. Bu bir film incelemesi olsaydı o zaman da oyunculuk, senaryo, kostümler gibi başka belirli kriterlere başvurulurdu. Eğer bir eleştirmenseniz her şey sizin için önemli olanın ne olduğuna göre değişir. Bu kitabı, iyi veya kötü yapan temel nokta ne? Aksiyon dolu kitapları mı seversiniz? Ya da belki yazarın dili nasıl kullandığı sizin için kurgudan çok daha önemli. Bu değişkenlerin tuzaklarına düşmemek için ne olursa olsun, her değerlendirmenizde belli kriterlerle hareket edin. Her bir kriterinize incelemenizin sonuçlarına göre belirli puanlar verin. Bu puanlar okuyucuya kitabın iyi veya kötü olduğunu anlaması konusunda yardımcı olacaktır.
3. Fikirlerinizi destekleyin.
Bir görüşe sahip olmak iyidir tabii ama tek başına çok da ikna edici değildir. Okuyucu sizden görüşünüzün nedenlerini isteyecek, bunu kanıtlamanızı bekleyecektir. Okurun böyle bir beklentisi olmasa bile fikirlerinizi destekleyici ifadeler kullanmanız size asla zarar getirmez. Diyelim ki bir şiir kitabı inceliyorsunuz ve yazarın kafiye konusunda uzman olduğunu söylediniz. Bunu kanıtlamak için doğrudan kitaptan alıntılar yapıp örnekler verin ki okuyucunun kafasında somut düşünceler oluşsun, değerlendirmeniz ikna edici olsun.
4. Hedef kitlenizi dikkate alın.
Kimin için yazıyorsunuz? Halihazırda konunuz hakkında neler biliyorsunuz ve başka neler bilmeniz gerekiyor? Nasıl ve kimin için yazdığınızı belirlemek elbette ki size bağlı. Bir çocukla bir yetişkinle olduğu şekilde iletişim kuramazsınız, tam tersini de yapamayacağınız gibi. Yetişkinlerde bile arkadaşlarla kurulan iletişim, patron konumundaki biriyle kurulan iletişimden çok çok farklıdır. Konuşurken veya yazarken kime hitap ettiğimize bağlı olarak farklı bir üslup kullanırız. Hatta sesimizi kullanma biçimimizi bile değiştirebiliriz. İşte inceleme yazarken de önce hedef kitlenizi belirleyin, bu zaten kitabın hedef kitlesiyle aynıdır. Sonra okuyucunuzun ilgi alanlarını tespit etmeye çalışın. Onlara tanıdık gelecek, ilgi alanlarına uygun kelimeler seçin. Böylece hem okuyucunuzdan beğeni almış hem de mesajınızı istediğiniz şekilde, istediğiniz kişilere ulaştırmış olursunuz.
5. Otorite olduğunuzu hissettirin.
Mümkün olduğunca “muhtemelen ve belki de” gibi olasılık ifadelerinden kaçının. Benim düşünceme göre, bence, … gibi görünüyor tarzındaki söylemleri kullanmayın. Bu tarz ifadeler sesinizin daha az özgüvenli ve daha az otoriter çıkmasına neden olacaktır. Okurun sözlerinize içten güven duymasını engelleyecektir. Örneğin:
“Belki de bunu başkaları kabul etmeyebilir ama bence …. en ilginç yazarlardan biri.”
demek yerine:
“… karşılaştığım en ilginç yazarlardan biridir.” deyin.
Olasılık ifadeleri kullanmak, okuyucuya sizin bile kendi söylediklerinize inanmadığınızı düşündürecektir. Dolayısıyla onlar da sizin görüşlerinize itibar etmeyeceklerdir. Öne sürdüğünüz fikirlerin tepki almasından, başkalarını rahatsız edebileceğinden korkmayın. Bu tarz uyuşmazlıklar, edebiyat için hep faydalı olmuştur; çünkü en ilginç tartışamaların kaynağında böyle bir çatışma vardır.
6. Özeti uzun tutmayın.
Bir kitap incelemesinde özet elbette hem sizin için hem de okuyucu için gereklidir. Özet verdiğinizde siz incelemenizi daha rahat yaparsınız, ayrıca özette ilgi çekici noktalara parmak basarak kitabın okunmasına da katkı sağlayabilirsiniz. Ancak uzun uzun kitabı anlatmak okuyucu için gerekli değildir. Özet yazarken:
* Sadece ana noktalara değinin. Özetiniz şu soruyu cevaplasın: Bu kitap ne hakkında?
* Gerekli olmadığı sürece en fazla bir veya iki paragraftan oluşmasına özen gösterin.
* Kitaptaki her olayı anlatmaya çalışmayın (Ve sonra bu oldu, sonra da şu oldu gibi.)
* Özete incelemenizin sonunda değil başında yer verin.
* Kendi sözlerinizi kullanın. Okuyucu zaten yayıncının ne söylediğini bilmek isterse, kitabın arka kapağını okur veya internet üzerinde kitap hakkında araştırma yapar. Siz benzersiz bir yorumla özet sunmalısınız.
7. Karşılatırmalar, kıyaslamalar yapın.
Fikirlerinizi desteklemenin başka bir yolu da karşılaştırmalar yapmaktır. Karşılaştırmalar okuyucunun mesajlarınızı doğru algılamasına yardımcı olacaktır. Siz ve okuyucu arasında ortak bir alan oluşturur. Değerlendirmeye geçmeden önce, kitaba bir de bu gözle bakın. Yazarın diğer kitaplarıyla, çağdaşı yazarlarla ya da aynı tarzdaki diğer kitaplarıyla karşılaştırmalar yapabilirsiniz. Belki de okuduğunuz kitap yepyeni bir tarza sahiptir. Bu da okuyucuya anlatmaya değer bir tespite sahipsiniz demektir.
8. İncelemenizi düzenleyin.
Küçük de olsa bir planlama yapıp buna bağlı kalarak değerlendirme yaparsanız, görüşlerinizin adresine ulaşması daha kolay olacaktır. Tüm değerlendirme yazıları bir başlangıç, gelişme ve sonuçtan oluşur. Bu basit planı uygulamak bile yazınızın sönük kalmasını engelleyecektir. Önce okuru kitapla tanıştırın, sonra kitabın kısa bir özetini verin. Sonra gelişme bölümünü değerlendirmenizi aktarmak ve görüşlerinizi destekleyicilerle birlikte sunmak için kullanın. Sonra da kısa bir sonuçla görüşlerinizi noktalayın.
9. Yararlı bilgiler sunmaya çalışın.
Bir kitap incelemesi okursanız, incelenen kitabı satın almak isteyebilirsiniz. Bu yüzden inceleme yazarı yazısında kitabın nerelerden satın alınabileceğini, yayıncının kim olduğunu, yayınevine nasıl ulaşılabileceğini belirtmelidir. Ayrıca yorumladığınız kitabın ne olduğunu, yazarının kim olduğunu en baştan belirtin, kısa bir süre için de olsa okuyucunun kafasının karışmasına asla izin vermeyin.
10. Kendinizi diğerlerinden ayırın.
İncelediğiniz kitap hakkında mutlaka birçok değerlendirme yazısı çıkmıştır. Siz onlardan farklı olabilmek için yeni bir şeyler denemelisiniz. Çok iyi de olsalar, kitap değerlendirmeleri hep birbirine benzer görünür. Ancak farklı bir yaklaşım denemek ve dikkat çekmek çok da zor değil; hatta bunu birkaç sözcük oyunuyla bile başarabilirsiniz.
* … kitabını okumanız için en iyi 10 neden!
* … kitabı ile …( önemli ve bilinen bir kitap) arasındaki benzerlikler!
Bu örnekler sizin dikkat çekici bir başlığa ihtiyacınız olduğunu gösteriyor elbette. Eğer içeriği yazarken yeni bir bakış açısı keşfedebilirseniz, okunmamanız için hiçbir sebep yok.
Genel olarak kitap incelemesi yapmak karmaşık olmak zorunda değildir. Hatta eğlenceli de olabilir. Kitap okumayı çok seviyorsanız, ikna edici bir üslubunuz varsa ve okuyucuya yardımcı olmak için zaman ve emek harcamaya gönüllüyseniz, alacağınız sonuç sizi fazlasıyla mutlu edecektir.

**

Kaynak: https://www.facebook.com/media/set/?set=a.131344483638326.21574.112217385551036&type=1