Kıyasa Muhalefet Nedir

02.06.2018

Kıyasa Muhalefet

Kıyasa Muhalefet Osmanlıca yazılışı:  : مخالفت  قياس

Yazıda kıyasa muhalefet nedir, kıyasa muhalefetin sözlük anlamları ve kökenleri nelerdir.  Sözlüklerde Osmanlıca ve TDK da kıyasa muhalefet, edebiyatta kıyasa muhalefet, beyit örnekleri ile kıyasa muhalefet, şiirlerde ve kafiyelerde kıyasa muhalefet,   örneklerle kıyasa muhalefet, konuları ele alınacaktır. 

Osmanlıca yazılışı قياس  şeklinde olan kıyâs  kelimesinin  sözlüklerdeki anlamları:  : Bir şeyi başka bir şeye benzeterek hüküm verme, bu yolda verilen hüküm, bir tutma. 2) karşılaştırma;  örnekseme. umûm kaideye uyma.[1] Denk sayma. Karşılaştırma, oranlama, mukayese. Örnekseme.  Şeklindedir.

Osmanlıca yazılışı – مخالفت   şeklinde olan Muhalefet kelimesinin de kökeni Arapçadır ve bu kelimenin sözlüklerdeki anlamları ise:  kelimesi ise karşı görüşte, tutumda olan kimseler, bir tutuma, bir görüşe, bir davranışa karşı olma durumu, aykırılık şekillerindedir.

Kıyasa muhalefet eski edebiyatta genel kurallara ve akidelere uymamak anlamında bir terimdir. “Üdeba arasında câri olan usule uymamaktır[2]

Edebiyatta başlıca üç uygulama kıyasa muhalefet etmek anlamına gelmektedir.

              1.Nazımda vezne uydurmak için bir kelimenin telaffuzunu değiştirmek kıyasa muhalefet etmek olur. Mesela bir kelimenin sesli harfini vezne uydurmak için düşürmek yahut da vezin gereği bir kelimenin bir hecesini uzatmak, kuvveti arttırılmış şeddeli bir heceyi, şeddesiz kuvveti azaltılmış hale getirmek veya kuvveti artmış bir heceyi kuvveti azaltılmış şekilde söylemektir. [3]

“Bu şehri stanbul ki “ ibaresinde İstanbul daki “İ “ seslisinin düşürülmesi bu tip bir kıyasa muhalefettir.

na  ne ben rind-i cihân dîdeyim
Etmez eserbâna gam-i rüzgâr     

beytinde bâna kelimesindeki “â “ sesi  vezin gereği uzatılarak kıyasa muhalefet yapılmıştır.

Zen merde, cüvân pîre , kemân tîrine muhtaç
Ezâyı cihan cümle bir bîrine muhtaç            
 beytinde de” bîr” sözcüğündeki î de uzatılarak söylendiği için kıyasa muhalefet yapılmıştır.

Her şahsı hârimi Hak’a mahrem mi sanırsın
Her taç giyen çulsuzu Edhem mi sanırsın  “       
beytinde  Hak sözcüğü şeddeli Hakk olarak yazılacakken şeddesiz yazılmıştır.

             2.Müteaddid, birden çok manası olan bir kelimeyi meşhur olmayan manasında kullanmak da Kıyasa Muhalefettir.

            3.Vezin zorlaması gereği bir sözcüğü dilbilgisi kurallarına aykırı bir şekilde yazmak

 

KAYNAKÇA

[1] https://www.osmanice.com/osmanlica-16120-nedir-ne-demek.html

[2] A.T. Onay, Edebiyat Lüğati, Enderun Kitapevi, 1973, İst., s. 88

[3] A.T. Onay, Edebiyat Lüğati, Enderun Kitapevi, 1973, İst., s. 88

Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın

Yorumlar

Demet Defneli

Demet Defneli

7 years ago

kısıtlanan yazılara bu güzel yazıları da ekleyin. üyelerin yazıları da kıymete binsin bari. Sizi de tebrik ederim.

Süleyman Yalman

Süleyman Yalman

7 years ago

güzel anlamlıydı.elinize sağlık saygılar.

Şahamettin Kuzucular

Şahamettin Kuzucular

7 years ago

Beğenmeyen siteye girmez. Kimseyi davula davet etmedik. Bu tip yazılar başka yerlerde varsa buraya neden geldiniz.