Kûfî Yazı Stili

Osmanlıca yazılışı:  kufi ~  كوفی

 Hatt sanatında bir çeşit yazı. Kûfî kelimesinin sözlük anlamı “ Kûfe şehrine mensub. Bu şehirle alâkalı.”[1] Şeklindedir.

Bu yazı stili Ârâmi asıllı Nabatî hat yazısına dayanmaktadır.  Bu yazı stilinin Kûfe şehrinde geliştirildiği için Kûfî yazısı adını[2] almış olduğu söylenmektedir. Kur’an-ı Kerim’in ilk yazısı olarak bilinen, mushaf yazımında 11. yüzyıla kadar kullanılan tek yazı türü olan [3] bu yazı stili ” İslamiyet’in ilk yüzyıllarında “Himyerî” yazısının değişmesiyle oluşan; dik, sert, köşeli bir yazı türüdür.”

“Kufi elifbası 22 harften oluşur. ma’kili hattı belli ölçülerde yuvarlaklaştırılıp, yumuşatılarak kufî yazısı ortaya çıkmıştır. Ma’kıli yazı kalemle yazılmaya elverişli olmamasından dolayı, harflerin köşeleri daha sonra yuvarlaklaştırılmış,”[4] olan Kufi yazı, dikey ve yatay çizgileri vurgulayan köşeli harfleriyle dikkati çeken geometrik özellikler taşıyan bir süsleme yazısıdır.  Geometrik dikey ve yatay özellikler taşıyan bu yazı stili Köşeli Kufi, Düğümlü Kufi ve Örgülü Kufi olmak üzere üç ana tip yazıya ayrılmaktadır.

“Köşeli Kufi'de sözcükler önceden tasarlanan geometrik bir çerçeveye uyacak bicimde çevrilerek ve yon değiştirerek düzenlenmektedir. Sözcükler ve harfler her zaman yalındır, uçlarına ya da çevrelerine süs ögeleri eklenmez. Düğümlü ve örgülü Kufi’de ise yazı her zaman yatay bir kuşak içerisinde uzanır Ancak Kufi'nin bu iki çeşidinde sözcüklere düğüm ya da geometrik geçmeler olmak üzere süs ögeleri eklenir. Düğümlü Kufi'de uzun bacaklı harfler düğümlerle sonuçlanır ya da birbirlerine düğümlenirler.”[5]

Bu yazı stili Kur’ân yazmalarında, mezar taşlarında, yapıların kitabelerinde menzil taşlarının üzerinde, mimari eserlerin kitâbe, kubbe ve kuşak yazılarında, iç ve dış mimaride dekoratif unsur olarak çini, mozaik, alçı ve tuğlalar üzerinde, ticarî mektuplarda, hatta günlük hayatta da kullanılmıştır.

Bu yazı stilin kullanılması genellikle dekoratif görüntü sağlamak maksatlı olmuştur. Bu nedenle Mihrap, minber, kapı ve pencere kanatları, camilerin ve konakların ahşap malzemelerini süsleme amaçlı,  leğen, sini, şamdan, âlem, tabak, kılıç, kalkan gibi madeni alet ve eşyalarla çini ve seramik kaplar, hediyelik eşyalar da bu tip yazılar ile tezyin edilmişlerdir.

Kûfı yazının genel karakteristiği köşeli oluşuydu. Değişik çeşitleri olan bu yazı bazan örgülü veya yapraklı çiçeklerle süslenmiş olabilir. OsmanlIlarda Fatih'ten sonra fazla kullanılmamıştır.

KAYNAKÇA

• [1] https://www.luggat.com/kufi/1/1

• [2] Sevgi KUTLUAY,Mûcize Kitabın Muhteşem Hattı: Kûfi'nin Tarihsel Yolculuğuhttps://ismek.ist/blog/icerik.aspx?p=6487

• [3]Sevgi KUTLUAY, Mûcize Kitabın Muhteşem Hattı: Kûfi'nin Tarihsel Yolculuğu https://ismek.ist/blog/icerik.aspx?p=6487

• [4] Doç. Dr. A.Vahap YILDIZ , Osmanlılar’da Yazı Çeşitleri, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 17, Sayı 28, Temmuz–Aralık 2012

• [5] Omiir Bakirer, KUFI YAZIDA GEOMETRIK YQRUMLAR UZERINE BIR DENEME, https://www.dlir.org/archive/archive/files/arkeoloji_sanat_tarihi_dergisi_v-1_p1-20_90cce3758d.pdf