Külahı Havaya Atmak Yere Çalmak

Külahları Havaya Atmak – Yere Çalmak

Külah kelimesi Osmanlıca’dan küleh şeklinde de okunur. Külah kelimesinin Osmanlıca yazılışı  کلاه şeklindedir.

Külahını havaya atmak deyimi  “Çok sevinmek, mutluluk duymak” [1]anlamındadır.

Külah eski dilde başa giyilen, şapka, börk, fes, başlık vb cinsinden başa takılan serpuş vb nin genel adı olarak kullanılmıştır.

Sevinçli bir haber alınca sevinçten başındaki şapkayı fesi, serpuşu, başlığı havaya atmak eylemi bu deyimin gerekçesi olmuştur.

Üzücü bir haber alınca ise tam tersi yapılır, başta bulunan serpuş öfke ile yere çalmak ise Türklerin âdetidir.

Divan şairleri bu deyimi ve eylemi şiirlerinde bilinen anlamları ile kullanmışlar, ilginç benzetmeler de yapmışlardır. Mesihi’nin aşağıdaki beytinde bu deyim enteresan bir imge ile de karşımıza çıkıyor.

Ey Mesihi meh değildir asumanda gözüken
Şadlıktan göğe attığım külahımdır benim .   Mesihi [2]

Atsa bin şevk ile arşa külahın Mihr ile Mâh
Etse kühsâre felek şive-i raks-ı ta’lim            Neşât

Şeb-külâhum mâh-ı nev gibi atardum göklere

Bir gice imrûza koysam ol levend oğlanını           Gelibolulu Sun'î Şiirleri

Külahın başta kalması onurlu duruşu ve ayakta kalmayı da temsil eder.  Külah, bu yönüyle onur, gurur, irade, makam, direniş timsalidir.

Fitil veş giy külahı şem'a-yı suzaneden çıkma
Dolaş şem'in civarın merkez-i pervaneden çıkma   Seyrani ( Everekli ) Şiirleri

Yaraşır zerrin külahlar başına,
Dövleti Heqq etdi efser başına   Nesimi

Külâhın sat yine lâkin yokuncul olma namerde
Cihânda kelle sağ olsun külâh eksik değil merde.   Ahmedi.


Külahı yere çalmak ile ilgili örnekler:

Külahı yere çalmak deyimi, genellikle, öfkelenmek, ağlayıp inlemek, yakayı paçayı yırtmak deyimi ve eylemleri ile birlikte kullanılmıştır.

Yırtıp yakasını gamından eflak
Her subh yere vurur külahın      Ahmet Paşa

Derd ile yere çaldı külahını subh – gah
Çak itddi guşadan yakasın asuman dahi   Ahmet paşa

Başıma Teng eylemiştir âlem-i  cevr-i felek
Bende destarım zemine vurduğum bî- ca mıdır.    Sünbülzade Vehbi [3]

KAYNAKÇA
 

• [1] Resimli Deyimler Sözlüğü - Mehmet Köyyar

• [2] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, , MEB, 1996, S. 330

• [3] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, , MEB, 1996, S. 330