KURMACA NEDİR KURMACA SANATSAL METİNLERİN ÖZELLİKLERİ
Kurmaca Nedir Kurmaca Ve Sanatsal Metinler
Kurmaca sözcüğü köken olarak Türkçedir ve Türkçedeki yapmak, inşa etmek gibi anlamlara gelen kur- ( kur- mak ) fiiline, fiilden isim türeten maca ekinin ulanması ile elde edilmiş bir kelimedir. ( bil-mece, bul-maca,kes-mece )
Kurmaca, kelimesi edebiyatta, sanatsal metinleri, olay yazılarını da ifade edecek şekilde bir terim olarak kullanılmaktadır. Kur- mak fiilinden türetilen, kur-gu, sözcüğü de kurgulanmış metinler anlamı ile kurmaca anlamına yakın bir anlamda kullanılır.
Kurmaca Tanımları
Kurmaca sözcüğünün sözlüklerdeki tanımları : “Gerçekleşmediği halde, gerçekleşmiş gibi tasarlanarak yazılan edebî metin”. , “Kurmaca sözcüğünün sözlüklerdeki tanımları “Belirtilen, dile getirilen anlam ya da anlam katmanlarıyla metin dışı gerçek yaşamın somut olguları, olay ve durumları arasında doğrudan doğruya bir özdeşlik ilişkisi kurulmasına elverişli olmayan söylem biçimi ve bu tür bir söylemin niteliği.” Şeklindedir.
Bu tariflere göre destan, halk hikâyesi, masal, fabl, öykü, roman, tiyatro kurmaca metinlerdir.
Tanımlardan hareket ederek” gerçekleşmediği halde, gerçekleşmiş gibi tasarlanarak yazılan edebî metinlerden “ kast edilen metinlerin olaya dayalı edebi metinler olabileceği açıkça ortaya çıkar. Ancak olaya dayalı edebi metinler olan roman, hikâye ve tiyatro gibi türlerde gerçekte veya tarihte yaşanmış olayların da ele alınabileceği unutulmamalıdır. Ancak gerçekte olmuş olayları anlatan olay yazıları da kurmacadır. Çünkü yaşanmış olay ya da olaylar, yazarın zihninde yeniden kurgulanıp, planlanarak ve yazarın iletmek isteği mesajlara göre şekillendirilerek anlatılır. Dolayısı ile gerçekte yaşanmış bir olay da yazarın tasarım şekline ve vermek istediği mesajlara göre şekillenen kurmaca bir metin veya anlatı olacaktır.
Masal, fabl, halk hikâyeleri ve destan gibi türler de kurmaca metinler arasındadır. Ancak bu metinlerdeki olay düzenekleri tamamen hayalidir. Masal ve fabllardaki kurmaca unsurlarını gerçek olaylar ile irtibatlandırmak mümkün olamaz. Halk hikâye ve destanların da gerçekle bağıntısı hemen hemen yok gibidir. Ancak bu metinlerdeki olay örgüsünün olmuş gibi anlatılması gerçekmiş, yaşanmış gibi varsayılıp anlatılması, olayların zihnen kurgulanmış olması bu metinleri kurmaca sınıfına sokmaktadır. Kurmaca metinler konuyu, yani anlatılanı eylem veya eylemler içinde anlatan aktaran metinlerdir.
Kurmaca metinlere, sanatsal metinler veya olaya dayalı metinler de denilebilir. Bu tip metinlerde, öyküleyici hikâye edici anlatım kullanılır. ( bkzAçıklayıcı Tartışmacı Betimleyici Öyküleyici Anlatım ) Kurmaca metinler, eylemin ortaya çıkışı ( serim), eylemin gelişimi ( düğüm) , sona eriş durumu ( çözüm) akışına ve planlarına göre düzenlenen kurgulanan metinlerdir.
Sanatsal (Kurmaca) Metinlerin Özellikleri
Bu metinlerin bazıları - roman, hikâye ve tiyatro da olduğu gibi - gerçekte yaşanmış olaylar ile bağlantılı olabilir. Ancak netice de bu tip olaylar da yazarın zihnine ve amacına göre kurgulanır. Masal ve fabl gibi kurmaca metinlerde gerçeklikle bağlantı kurmak hiç mümkün değildir. Destan ve halk hikâyelerindeki olayların gerçeklikle bağlantısı çok düşük düzeyde olsa bile çoğunca hayalidir.
Roman hikâye tiyatro gibi türler gerçekte olmuş olaylara dayansa bile düş ve kurgu dâhilinde oluşan kurmacalardır.
Kurmaca metinlerde anlatıcı, kişi, zaman, mekân, olay unsurları bulunur. Ancak bunların hepsi tamamen hayal ürünü de olabilir. Roman, öykü ve tiyatro gibi kurmaca metinlerde bu unsurlar gerçek olabilir. Masal, destan, fabl gibi türlerde mekânlar, kişiler ve olaylar tamamen hayalidir.
Kurmaca metinler öğretmek bilgilendirmek amaçlı değildir. Bu amaçları taşısa bile bunu olaylara dayalı olarak ve dolaylı olarak yapar. Ancak, ders vermek, örnek teşkil etmek, iletiyi sezdirmek, eğlendirmek amaçlı olabilir.
Gerçeğe dayalı kurmaca metinlerdeki gerçek anlatanın zihnindeki gerçektir. Bu gerçeklik gerçeğin ta kendisi değildir. Çünkü anlatıcı kişileri, olayları ve mekânları düş gücü, algı biçimi, sanat zevki, iletmek istediği mesajlara ve bakış açısına göre düzenleyecek, kendi tahayyüllerine ve bilgilerine göre inşa edip betimleyecektir. Yani kurmaca bir metindeki kişi, zaman, mekân, olay unsurları gerçekteki ile birebir örtüşen unsurların olması mümkün değildir. Bu nedenle aynı gerçek bir olay bir başka yazar tarafından anlatılınca çevre, mekân, yer, kişileri ile tamamen farklı hale gelecektir.
Kurmaca metinler, yazarının bakış açılarını, anlatım şeklini ve yeteneğini, yorumlarını , iletmek istediği mesajlarını, hadiselere ve kişilere getirdiği yorumları taşıyan eserlerdir. Bu tip ürünlerin esas gayesini tüm bunlar ile sanat yapmak, beğenilmek amacını da taşır. Evrensel boyut kazanmış kurmaca metinler güncelliklerinden bir şey kaybetmeyen her çağda okurlarına bir şeyler bırakabilen eserlerdir. Bu yönü ile kurmaca metinler yaratıcılık ürünüdür.
Bu metinlerde olayların ne olduğu bile hayli önemsiz kalır. Bu metinler hayal gücünü, zeka parıltılarını, deneyimleri, çıkarımları, kişilere ve olaylara getirdiği analizleri ile öne çıkar. Tüm bunlar hikaye edici ve örnekleyici anlatımlar içine sindirilmiştir. Bu nedenle nelerin anlatıldığından ziyade nasıl anlatıldığı öne çıkar.
Üslup öne çıkınca da betimleme gücü, sanat zevki, sanat anlayışı, analiz ve yorumlar değer kazanır. Kurmaca metinlerdeki üslup göndergesel yani öğretici iletilerden ziyade, coşkuyu, heyecanı estetik zevki ve estetik değerleri öne çıkaran anlatım haline gelir. Kurmaca metinlerdeki anlatım, estetik amaç taşıyan öyküleyici ve betimleyici bir anlatımdır.
