Yazıda lamekân ne demek, lamekân nedir, lamekân alemi nedir, lamekânın anlamı,  lamekânın kökeni,  mecazi ve gerçek  lamekân, Alevi-Bektaşi tasavvufi inançlarında la mekan, dini, edebi tasavvufi metinlerde ve şiirlerde lamekânın anlamı, şiirlerde lamekân, anlatılacaktır.

Sözlük anlamı: Mekânsız, yersiz, yurtsuz; yeri yurdu olmayan[1]; yere ihtiyacı olmayandır. Bu anlamları dolayısı ile mecazen Allah ve Allah’ın sıfatlarından biridir. 

Mekânız olan ve mekâna ihtiyacı olmayan tek varlık Allah olduğu için de bu sözcük ile mecazi olarak Allah ( cc) kast edilmiş olur.

Tasavvuftaki mekân anlayışına göre yaratılan, var edilen her varlık, varlıklar âleminde bir mekân kaplamaktadır. Varlık âleminde olmayan bir şey ise yaratılmamış o nedenle de varlık âlemine de gelmemiş demektir. Lakin gerçek âlem ise mekândan ari olan, mekâna ihtiyacı olmayan Allah ile Allah’ın bilgisi olarak da ifade edilebilecek olan mana âlemidir.  

Allah’ın bilgisi mekâna ihtiyaç duymaz. Hakiki gerçekler bir nesne veya varlık suretinde olmadan da mana âlemindedir. Esasında gerçek hakikatler mana âlemindedir.  Gerçek alem sandığımız varlıklar alemi ise sahte veya mecazi bir alemdir. Bize gerçek görülen her şey aslında mana âleminin zıddıdır. Oysa hakikatler ve mana âlemi mekânsız yani lâ mekândır.  İçinde var olduğumuz varlık âlemine karşı bir de lamekân âlemi vardır.

Tasavvuf ve vahdet-i vücuda göre, varlık âlemi, Allah’ın aynadaki yansıması gibi Yaratanın yansımasıdır. Bu nedenle varlık âlemindeki her varlık, kendi hüsnünü görmek isteyen ve ol deyince olan varlık âlemindeki Allah’ın yansıması olan görüntüsünden bir parçadır. Bu nedenle varlık âlemindeki varlıklar,  Tanrının yansımış suretinden birer parçadır.  İnsanı ise kendi ruhundan üfürerek yaratmıştır. O nedenle varlık âlemindeki en değerli varlık insanın suretidir. İnsanının ruhu ise mebde ( sürekli düşüş) , mead ( sürekli yükseliş) aşamaları içinde hulûl ve tenasüh inançları içinde yüksele yüksele insan-ı kâmil mertebesine kadar ulaşır. Bu inançların ifade ettiği inanç ise, Allah’ın peygamberlerin, Hz Ali ve sonradan gelen Kutb ve  Gavs  gibi uluların sıfatlarında bedenlerinde gözüktüğü inancıdır.

Bu nedenle insan-ı kâmiller Allah’ın yeryüzündeki görüntüleri gibi kabul edilir. Dolayısı ile kâmil insanda Tanrıyı görenler, insana secde ederken Tanrıya secde ettiğine inanan kimselerdir. Varlık âlemindeki ruh ölüm nedeni ile bedenden ayrılınca mana âlemine ulaşıp Tanrı ile bütünleşir.

Alevi-Bektaşi tasavvufi inançlarında bu bilgi sırrı-i hakikat bilgisidir. Bu sırra ulaşmış ermiş,  olan Gayb erenleri, abdallar, üçler, yediler, kırklar ve insan-i kâmiller de la mekândır.

Divan şiirinde ve tasavvufi şiirde Lâ –mekan sözcüğü içerdiği bu manaları ve mecazi olarak mana alemini ve Allah’ı kast eden amacı ile çok sık sik kullanılan bir mazmundur.

Hak dedi kim yer y edi vü gök yedi
Lâ mekân tahtında gizldir yedi   Nesimi

Arife la mekan otuz ikidir,
Sahibi cismi can otuz ikidir.      Nesimi

Benden benliğim gitti
Hep mülkümü dost tuttu
Lâmekân kavmi oldum
Mekanım yağma olsun    Yunus


Bende sığar iki cihan ben bu cihana sığmazam
Cevher-i lamekân benim kevn ü mekân sığmazam  Seyyid Nesimi

Hây u hûya gönlün peylemiyesin 
Lâ-mekân elinde dürdâneyiz biz     Âmil Çelebioğlu


Gencî hakikatım şah-ı nurdayım.
Ne yerdeyim ne gökteyim nerdeyim. 
Mekan tutmaz ispat olmaz yerdeyim
Lamekanım lamekandan içeri

Lamekan elinden kan'a getirdin
Ya Rabbena şükür elhamdülillah.
Hayat verdin bu cihana getirdin
Ya Rabbana şükür elhamdülillah SIDKI BABA ( Zeynel Abidin - AŞIK PERVANE) 1865- 1928 Şiirleri

La mekan elinden bir nişan iken.
Meni zuhur etti ol kan içinde.          Maraş Türküsü
KAYNAKÇA

[1] https://www.luggat.com/lamekan/1/1