KategorilerDİL BİLGİSİSözlük Edebiyat Dil Atasözü DeyimLehçe Tanımı Şive ve Ağız İle Farkları

Lehçe Tanımı Şive ve Ağız İle Farkları

17.02.2018

 

 

LEHÇE  NEDİR TÜRKÇENİN LEHÇELERİ

 

 

Fransızca  :    DİALECTE

İNGİLİZCE:     Dialect

Almanca  :     Dialekt 

 

 TANIMLAR


Lehçe Nedir sorusuna cevap olarak verilen cevapların bazıları şunlardır.:
"Bir dilin tarihsel, bölgesel, siyasal sebeplerden dolayı ses, yapı ve söz dizimi özellikleriyle ayrılan kolu, diyalekt. "(TDK) "Lehçe ya da Diyalekt, bir dilin belli bir coğrafî bölgedeki insanlar tarafından konuşulan çeşididir." (www.turkceciler.com/lehce-sive-agiz-dil-nedir.html )


Lehçe, bir dilin çok uzun zaman önce, yazılı metinlerle izlenemeyen, karanlık dönemlerinde kendisinden ayrılan ve ayrıldığı dilden hem “ses” hem de “biçim (yapı)” olarak ayrılıklar içeren koludur.


Şive, bir dilin yazılı metinlerle izlenebilen ve “yakın geçmiş” olarak nitelendirilebilecek döneminde kendisinden ayrılan ve ayrıldığı dilden yalnızca “ses” bakımından
değişiklikler içerip “yapı (biçim)” bakımından ayrılıklar içermeyen koludur. Ağız ise, bir dilin konuşulduğu belli yerleşim bölgelerine özgü olan ve “sesletim farklılıkları” temelli olan koluna verilen addır. ( Yavuz TANYERİ,https://www.bilgicik.com/yazi/lehce-sive-ve-agız)

Bir dilin tarihi, bölgesel, siyasi sebeplerden dolayı ses, yapı ve söz dizimi özellikleriyle ayrılan kolu, diyalekt. Kırgız Lehçesi, Kazak Lehçesi (www.turkcebilgi.com/soru_cevap_13532_agiz-lehce-sive)


Lehçe kendi kelime dağarcığı ve grameri olan sözel (sözlü veya işaretli olan ama mutlaka yazılı olmayabilen) bir iletişim sistemidir; ağız da denmektedir. Diyalektle uğraşan ilim kolu isediyalektoloji olarak adlandırılır. Lehçeyi konuşan kişilerin sayısı ve bölgenin büyüklüğü değişir. Bu yüzden geniş bir bölgede pek çok lehçe olabileceği gibi o lehçelerin konuşulduğu daha küçükbölgelerde de başka lehçeler olabilir.

Bir dilin çeşitleri sadece gramer ve kelime hazineleri ile birbirinden ayrılmaz, ritim ve ahenk de dâhil olmak üzere telaffuz ile de farklılık gösterebilir. Eğer farklılıklar telaffuz ve seslendirmeden ibaretse "lehçe" veya "çeşit" terimlerinden ziyade "şive" terimi kullanılır.

Dil biliminde bir konuşma türünün dil mi yoksa lehçe (diyalekt) mi olduğunu saptamak için kullanılan tek dil bilimsel ölçüt karşılıklı anlaşılabilirlik ("mutual intelligibility") ölçütüdür. Bu ölçüt, sıradan bir kimsenin dille ilgili şu yalın yargısına dayanır: "Aynı dili" konuşan insanlar birbirlerini anlayabilirler, ya da aksine birbirlerini anlamayan insanlar "ayrı diller" konuşuyorlar demektir Sınırlı olmasından dolayı, tarihte yüzyıllarca dar bir bölgede konuşulan ağzın, mensup olduğu yazı dilinden ayrılıklar göstermesi olağandır. Çünkü yazı dili bir milletin kültürünün muhafazası için gelişmiş, başka dillerle münasebette bulunmuş, kendi kaideleri içinde yeni dil unsurları yaratmış, başka dillerden aldığı yabancı kelimeleri kanunlarına uydurmuş ve kendisine mensup ağızlarda hâkim olarak varlığını sürdürmüştür. Ağızların mensubu bulunduğu dille ayrıldığı noktaları takip etmek, yazılı mahallî metinler varsa mümkün olur. Ağızdaki gelişme, hep sözde kalması sebebiyle yazı diline nispetle daha hızlıdır. Bu yüzden bazen bir ağız ile mensubu bulunduğu kültür, yani yazı dili arasında büyük ayrılıklar ortaya çıkabilir. Günümüzde Rusya ve Türki cumhuriyetlerde her bölgede ayrı bir alfabe kullanılmaktadır. Böyle durumlarda aradaki ufak farklardan hareket edilerek zamanla aynı dilin başka iki şekli ortaya çıkar. (Prof.Dr.Talat TEKİN TÜRK DİLLERİ AİLESİ)

Lehçelerin köken bakımından aynı ana dilin etrafında oluşan, aynı ana dilden coğrafik uzaklıklar, tarihi kopmalar sonucu önce ağız ve şiveler şeklinde oluşan farklılıkların daha sonra kelimelerdeki ses değişimlerine, söyleyiş ve telaffuz farklılığına,  cümle kurgu ve dizilişlerine hatta biçim ve yapı farklılığın kadar uzanan önemli ölçüdeki dil başkalaşımlarına dendiği sonucuna ulaşabiliriz. Lehçe düzeyini de aşan farklılaşmalarda artık lehçe değil bir başka dil oluşmaktadır. Bu görüşe göre de Ural Altay dil grubundaki kelimleri aynı ana dilden çıkmakla beraber lehçe farklılıklarını da aşarak farklı bir dil haline gelmiş diller olarak görmek gerekir. Bu anlamdan hareketle, Yakutça ve Çuvaşçayı artık Türkçenin Lehçeleri olarak değil farklı diller olarak görmek gerekecektir 

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da