Likya Teke Yarımadası Antik ve Turistik Yerleri

 

TEKE YARIMADASI

Cografik Özellikler

Antalya Körfezi ile Fethiye Körfezi arasında Akdeniz'e doğru uzanan yarımadadır. Teke yarımadası Antik çağlarda Likya Birliği Şehir devletlerinin Antalya, Demre, Fenike ile Kaş ilçeleri uzantısında kuzeyinde Göller bölgesi ile çevrili, Kestel ve BURDUR Gölleri ile Beydağlıları, Akdağ ve Elmalı dağlarının çevrelediği yarımadanın adıdır. Yarımada Antalya ile Kaş, Fethiye arasında yarım daire şeklinde denize çıkıntı yapmıştır. Akdeniz’in kuşattığı bu çıkıntının Kuzeydoğu tarafını ortalama 1150 metre rakımı ile Beydağları, Kuzeyini Elmalı dağları Kuzeybatısını ise Akdağlar çevrelemiştir. Bu dağların ötesinde ise Göller yöresi Burdur ve Kestel gölleri bulunur. Bu dağları aşıp gelen Göller yöresinden kaynaklananın irili ufaklı birçok çay bulunur. Bunların en kayda değer olanı Doğudaki Alakır Çayı ile batıdaki Eşen Çayı’dır.  Demre çayı gibi diğer küçük çaylar dağları yararak aşıp Akdeniz’e dökülürler.

Yarımda coğrafik olarak Akdeniz iklimi, bitki örtüsü ve kıyı şeritlerindeki diğer tüm özelliklerini gösterir.

TARİHÇESİ VE LİKYA  KENTLERİ 

Eski çağlarda Likya Ülkesi olarak bilinen bu yarımada Selçuklular döneminde bölgeye Teke Boyu Türkmenlerinin yerleştirilmesi ile Teke Yarımadası adını almıştır.

Bölge Özellikle tarihsel yerleşmeleriyle ünlüdür.   Kemer, Elmalı, Kumluca, Finike, Kale, Kaş, Kalkan, Kınık gibi yerleşim yerlerinde Özellikle Likya  Devletine ait pek çok şehirler bulunur. KEKOVA , Demre, , Kaş, Kalkan hem turizm hem de doğal güzellikler açısından oldukça önemli ve çok ilgi çekici yerlerdir.

Antik bölgesinde kalan yarımadada o dönemden günümüze birçok antik kentin kalıntıları ulaşmıştır. Antik Likya , güneyde Akdeniz, batıda Karya ve doğuda ise Pamfilya ile komşudur. M.Ö. 1. yy.’ın ortalarında Tarihçi Heredotun belirttiğine göre Girit adasından gelen Göçmenlerin kurduğu bir uygarlıktır. Likya 23 kentten oluşan “Likya Birliği”  olarak adlandırılan bir devlettir. Likyalıların bu 23 kenti Teke Yarımadası üzerindedir.  “Likya Birliği tarihteki ilk demokratik birlik olup, günümüz demokratik sistemleri için de esin kaynağı olmuştur.”

Bu federasyonun önemli kentleri Patara (başkent), Xanthos, Pinara, Olympos, Myra ve Tlos’tur. Bunlara daha sonra Phaselis de eklenmiştir. Faselis, Arikanda,, Leton, Limira, Kyaenai, Limyra, Theimmusa, Simena (KEKOVA)  , Istlada, Trebende, Apollonia, Aperlai , Cadyanda  , ANTİPELOS , NİSA , Demre ve civarındaki Suoura,    Simena, Dolıccthe ( KEKOVA)  Theimussa , Andrieake, Pınara, İdropolis diğer Likya Kentleridir.

Güllük Dağı Termessos Millî Parkı ve Beydağları (Olimpos) Sahil Millî Parkı da bu yarımada üzerinde yer alır.Teke Yarımadası'nın tarihi M.Ö. 3000 yılından daha eskilere dayanmaktadır. Ancak henüz yapılan arkeolojik kazılar 2000 yıldan öncesine gidememiştir.

Yarımadanın doğu kesimleri Antalya ve Kemer ilçesinden başlar. Demre, Fenike, Kaş bölgenin kıyı şeridinde Elmalı ve Kınık ise kuzeyindeki dağlık bölgelerdedir. , Demre Antalya körfezinin batısında Teke Yarımadası'nın güneyinde yer alır. Yarım adanın en batı kesimi ise  Kaş İlçesi ile Fethiye arasındadır.  

GEZİLECEK YERLER

Kemer

Kemer, Akdeniz kıyısında, Antalya'ya 40 kilometre uzaklıktadır.  1980'li yılların başına kadar küçük bir köy iken son 20 sene içinde açılan tesislerle Türk turizminin en önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir. Batı Toros Dağları'nın eteklerinde ve 52 kilometre kıyı şeridi boyunca uzanır.  Kemer Antik Likya şehirlerinden olan Phaselisa kenti Kemer’in yakınlarındadır. İdropolis Antik kenti Kemer Dağı'nın güneydoğu sahilinde Anavura Burnu'nun (Ayışığı Parkı) bulunduğu koyda M.S.3. yüzyılda kurulduğu sanılmaktadır. İdropolis ‘in, Gemicilik ticareti bakımından önemli bir Likya liman şehri olduğu sanılmaktadır.

Olimpos (Çıralı, Yanartaş) Antik şehri Kemer yakınlarında bir vadinin iki yanında Helenistik devirde ve M.Ö. 2. yüzyılda kurulmuştur. Antik Likya'nın en önemli liman kentlerinden olan Olympos, tarih boyunca mitolojiye de konu olmuştur.

Lykia'nın doğu kıyısı şehirlerinden olan Phaselis'in M.Ö. VI. yüzyıla ait ilk Helenistik çağın ticaret limanlarından biri olduğu sanılmaktadır. Kemer'e 15 km. olan Phaselis kentine deniz yoluyla da ulaşmak mümkündür.

Demre

İlçede tarihten kalan Noel Baba Kilisesi, Myra Antik Kenti ve Tiyatrosu, Andreake Antik Kenti, Kaya Mezarları, Simena Antik Kenti turizm için cazibe oluşturmaktadır.

Kekova adaları, Batık Kent, Kaleköy - Simena antik kenti ve kalesi, tertemiz denizi ve dalga almayan körfezi ve koyları,  Yat limanı ve civarındaki antik kent kalıntıları ile görülmeye değer bir turizm noktasıdır.  Özellikle Noel Baba Kilisesi, Myra antik kenti kalıntıları, Myra Kalesi, Tiyatrosu ve kaya mezarları ile ilgi çekici bir yerdir.

Koruma altına alınmış ve yapılaşmaya izin verilmeyen Kekova Teke yarımadasının en gözde yerlerinden biridir.  Dolcıshte , Theimussa , Andrieake, Simena antik kentleri Kekova’nın antik kalıntıları ve şehirlerini oluşturur.  İlçe bütün bu özelliklerine rağmen turizmden yeterli derecede faydalanmamaktadır. Bunun sebebi konaklama tesislerinin azlığı, hizmet sektörünün gelişmemesidir

FİNİKE

Eski ismi Phoenicus. Fenikeliler tarafından M.Ö. 500'lerde, liman kenti olarak kurulmuştur. Finike ilçesi antik çağda ise Likya (Teke Yarımadası) olarak adlandırılan bölgede bulunmaktadır. Finike özellikle Yat Limanı sayesinde bölgenin önemli noktalarından biri haline gelmiştir. Finike Limanı'na ek olarak yapılan marina ile yat turizminde söz sahibi olmaya başlamıştır. Ayrıca Finike  10 km'lik kumsalı ile ülkenin en uzun plajlarından birine sahiptir.

Finike ilçesindeki ekonomik yapı tarımsal karakterli ve ticaret ile sanayi de tarımsal yapıya dayanmaktadır. Yörede yeni gelişmeye başlayan turizmin, tarıma alternatif bir gelir kaynağı olabilecek düzeyde değildir. Finike'nin coğrafi ve kültürel konumu  yat turizmini ile önem kazanmış Finike marinasını önemli bir yatçılık merkezi haline gelerek , uluslararası bir liman kenti ve yat turizmi merkezi statüsünü kazanmıştı.

Arykanda Antik Kenti Finike

Arykanda Antik Kenti, Antalya, Finike-Elmalı yolu üzerinde Yaşgöz çayının (Başgöz çayı) doğusundaki Beydağı’nın güney-batı yamacında, Elmalı - Finike karayolunun tam yarısında bulunan [Arif köyünün Aykırıçay] mahallesine yakın bir ören yeridir. Arykanda,  Likya Birliği Kentlerinden birisidir. Arykanda denizden 800 m. yüksekte, dik bir yamaçta, ormanlık içinde, bir dağ yamacında yükselen beş büyük teraslar üzerine inşa edilmiş benzersiz bir Likya şehridir. Şehrin, en üst terasında stadyum vardır. Arykanda'nın en üst teraslarından birinde tek taraflı oturma yerine sahip, koşu pisti belirli bir kısımdan sonra trapez şeklini alan bir stadion bulunmaktadır.  Uzun kenarlarında oturma sıraları yer almakta, diğer uzun kenar yamaca açılmaktadır. Bu alttaki terasta, bölgenin ufak fakat en iyi korunmuş tiyatrosu, en alttaki terasta ise agora ve meclis binası yer alır. Şehrin özellikle "doğu nekropolü" olarak isimlendirilen mezar alanı, birçoğu ayakta kalmış anıt mezarlarla dikkati çeker. Birbirine teras görevi gören anıt mezarların tümü İ.S. 2 yy.a ait olup bunların altındaki terasta çatı hizasına kadar ayakta kalmış hamam, şehrin iyi koruna gelmiş yapılarından biridir. Şehrin su ihtiyacı, büyük bir beceri ve su mühendisliği örneği gösteren tesislerle sağlanmaktadır. Aykırıçay'ın çıktığı yerde sarp kaya yüzeylerine oyulmuş dört ayrı seviyedeki kanal, şehre su getiren sistemin ana hatlarını oluşturur[1]

KEKOVA 

Simena, Batıkşehir, Theimusa, Aperlai

Uçağız, Kaş’a 34 km. uzaklıktadır.  Üç ağız ve Kekova’daki Gökkaya ve Karalos koylarına,  Kekova’ya ve Batık Şehire Üçağız’dan kalkan tekne turlarıyla gidebilmek mümkündür.

Trysa: Kale ilçesi sınırları içerisinde bulunur Trysa. Gölbaşı köyünden yaklaşık 800 m. yüksektedir. Antik kentin tarihi MÖ 7. yüzyıla dayanır. Trysa’daki sur kalıntıları, Heroonun duvarları, tapınak ve lahit kalıntıları bulunmaktadır.

Kyaneai:

Kaş’ın 18 km. doğusunda bulunur bu kent. Antik Lykia bölgesi içindedir. Kıyıdan uzaklığı yaklaşık 5 kmdir. Kyaneai‘ de sur duvarları, hamam, kütüphane, tiyatro, sarnıçlar ve nekropolis  kalıntıları mevcuttur. 

Teimioussa:

Kale ilçesi sınırları içerisinde, Uçağız köyünün yakınındadır. Ören yerinde ev tip sanduka mezarların çokluğu dikkat çeker. Önemli kalıntıları sayarsak: kayalık, alçak bir tepe üzerinde yer alan kale, bugün denizin içinde kalmış sur duvarları ve kentin doğu ucundaki kayalara oyulmuş iskeledir. Teimioussa, Üçağız Yat limanın hemen doğu yakasında kıyıdan başlayarak küçük bir tepe üzerine doğru yükselen bir kenttir.  Kentteki pek çok yapının temelleri yerinde durmaktadır. En önemli yapısı tepe üzerindeki tapınak olduğu sanılan kale görünümlü yapısıdır. 

Simena:

Kale ilçesinde, Kekova Körfezi kıyısındaki antik kentin geçmişi MÖ 4. yüzyılda başlamış. En fazla merak edilen kalıntı halen iyi korunmuş ortaçağ kalesi olan Simena’daki oldukça küçük tiyatro. Ev tipi kaya mezarlarından oluşan nekropolis mutlaka görülmelidir. Denize bakan ve dik bir tepe ile yamacında kurulan Simena özellikle denizden muhteşem bir görüntü vermektedir. Simena kalesi ile eteklerinden denize kadar inen surlar ve diğer yapılar oldukça güzel bir manzara sunar. Simena Likya kentleri içerisinde en güzel görüntü verenlerinden birisidir.

Aperlai

Dalaman ile Antalya arasında yer alan Aperlai, batık kenti ve lahitleri, adeta bir açık hava müzesine benzer. Kekova Körfezinde ve  Kaş'ın etrafında Istlada, Apollonia, İsinda, Kyaenai gibi antik kentler yanında ismi bilinmeyen birçok harabe yeri  daha bulunmaktadır. Bunlar irili ufaklı antik yerleşimlerdir. Örneğin Tüse Köyü'nün yakınındaki alçak bir tepe üzerinde Tysse adında küçük bir yerleşme bulunur. Hepsi de Likya kentleri olan bu şehirlerarasında en önemli kent şüphesiz  Aperlia'dır. (7) Şehrin bir kısmı depremler sonrasında denize gömülmüştür. Kentin nekropolü kale surlarının doğusunda yer almakta olup çok sayıda Likya lahitleri bulunmaktadır. Rıhtım, rıhtıma ait binalar ile rıhtıma yakın yapıların kalıntıları bugün sular altındadır. (5) Bir kaç metre denize gömülen şehrin kıyılarında lahitler, pek çok yapı parçası suların altındadır.  İnönü Körfezi  içindeki lahidiyle ünlü Simena  bunlardan birisidir.[2]

Kaş'ın etrafında adı bilinen Istlada, Istlada, Isında  Trebende, Apollonia, Aperlai , Cadyanda  , ANTİPELOS , NİSA

Apollonia, İsinda, Kyaenai gibi antik kentler yanında ismi bilinmeyen birçok harabe yeri vardır. Bunlar irili ufaklı antik yerleşimlerdir.

KEKOVA’YA NASIL GİDİLİR

Kaleköy’e, kara ya da denizyoluyla, direkt ulaşım mevcut değil. Ulaşım Kaş Limanı’ndan tekne kiralayarak sağlanıyor ya da Kaş Garajı’ndan kalkan araçlarla Demre’ye gidilip oradan tekne kiralamak da mümkün. Kekova-Demre arası 20 kmdir.

Kaş

Batıda Eşen Çayı ile Muğla'nın Fethiye ilçesinden ayrılır. Doğuda Demre kuzeyde ise Elmalı ilçelerine komşudur.

Kalkan ve Gelemiş Köyü'nde son yıllarda turizm, hızlı bir şekilde gelişmektedir. Bu nedenle turistik tesislerin sayısı hızla artmaktadır. Kaş özellikle dalgıç turizmi bakımında ülkemizin önde gelen merkezlerinden biridir.

Meis Adası'na en yakın noktayı oluşturan Kaş'ta tarihi eserleri ve doğa güzellikleriyle önemli turizm potansiyeli vardır. Bir dil gibi denize uzanan Çukurbağ Yarımadası üzerinde yakın zamanda yapılan oteller bulunur. Kaş'ın içinde Büyük Çakıl Plajı, Küçük Çakıl Plajı ve Akçagerme Plajı'nda denize girmek mümkündür. Ayrıca kayıkla Limanağzı plajı'na gidilebilir.

Kaş'ın etrafında yer alan 6 adet mağaradan Kaş'a 18 km. uzaklıktaki Mavi Mağara, Aşırlı Adası Deniz Mağarası, güvercinleri ile ünlü Güvercinlik Mağarası en ünlü olanıdır.

Turistik açıdan önemli olan Kekova'daki batık şehre Kaş'tan tekne ile gidildiği gibi karadan Üçağız'a gidilip kayıkla da gezilebilir. .

Kaş'ın etrafında Istlada, Apollonia, İsinda, Kyaenai gibi antik kentler yanında ismi bilinmeyen birçok harabe yeri vardır.Bunlar irili ufaklı antik yerleşimlerdir. Örneğin Tüse Köyü'nün yakınındaki alçak bir tepe üzerinde Tysse adında küçük bir yerleşme bulunur.

Apollonia Kenti Kaş Kılınçlar Köyü

Bu antik kent Likya'nın Orta Likya denilen bölgesinde yer alır. Likya veya Lisiya,Teke Yarımadası'nı kapsayan antik bir bölgedir ve bu bölgedeki antik kentlerin oluşturduğu bir federasyonun bölgesel adıdıır. Likya Roma döneminde Roma İmparatorluğu’nun bir eyaleti haline gelmiştir.  Şehir L harfine benzeyen bir kayalığın üzerine kurulmuştur. Akropolü çevreleyen surlardan kuzey ve batı yönündekiler oldukça iyi bir şekilde günümüze gelebilmişlerdir. Surların bazı kısımları rektagonal biçimde olduğu gibi genelde iri taşlardan kiklopien tarzında yapılmışlardır.[3]

ANTİPELOS VE NİSA ANTİK KENTLERİ ( Kaş) [4]

Antiphellos kenti Likya'nın kentlerinden birisidir. Bu antik kent Likya'nın Orta Likya denilen bölgesinde yer alır. Likya veya Lisiya,Teke Yarımadası'nı kapsayan antik bir bölgedir ve bu bölgedeki antik kentlerin oluşturduğu bir federasyonun bölgesel adıdıır.

Dansözler Mezarı (M.Ö. IV Yüzyıl)Şehirde akropöl olarak nitelenen yükseltinin Meis Adası'na bakan yüzünde muntazam sur kalıntıları görülür. Ancak bu sur kalıntılarının kuzey ve batı yönlerinden günümüze bir şey gelememiştir. Deniz kenarındaki sur kalıntıları da bugün görülebilir. Sur kapısı ile iç kalıntıları da ayakta olup onlara dayanılarak kentin tamamen surlarla çevrili olduğu anlaşılmaktadır.
Kaş'ın en önemli anıtı Uzun Çarşı Caddesi üzerinde, halıcı dükkânlarının arasında karşımıza çıkan ve tek bloktan oluşan bir lahiddir.

Gömbe'de Komba antik kenti, buradan 13 km uzaklıkta Sütleğen yakınındaki Meryemlik'te Nisa antik kenti vardır. Burada da mezarlar, agora ve tiyatro kalıntıları izlenebilir. Kasaba yakınında da Kandyba antik kenti yer almıştır.  Kaş'a 12 km uzaklıktaki Phellos harabeleri Çukurbağ ve Pınarbaşı köylerinin hemen üzerindedir. [5]

Ayrıca Kaş içinde Kandyba antik kenti ile  Kaş'a 12 km uzaklıkta Phellos antik kenti bulunur.