Lirik Lirizm Lirik Nedir Lirik Şiir Örnekleri

 

Yazıda, lir, lirik, lirizm nedir, lirik şiir, lirirk şiir, türü,   lir  ve lirik kelimesinin kökeni,  lirik ve lirizm tanımı, açıklamaları, lirik anlatım,  hakkında bilgiler verilecek, lirik şiir örnekleri de yer alacaktır.

 

Lirik Antik Yunancadaki lyricos, Latincedeki lyricus,  kelimesinden Türkçe ve diğer dünya dillerine geçen edebiyatla ilgili bir kelimedir.  Lyricos,  lyrique yani lir ise eski Yunan dilinde bir müzik aletidir.  Antik Yunanlılar, şiirlerini ve manzumeleri lir adı verilen  telli bir saz olan müzik aleti eşliğinde söylemişler bun nedenle de lir eşliğinde söylenen şiirlere ise lirik demişlerdir. Şu halde lirik, lir eşliğinde söylenen içli, duygulu, coşkulu, şiir demektir.  

Lirik kelimesi edebiyatta duyguları coşkun şekilde dile getiren ilham ürünü edebi eserleri tarif eden bir terim haline dönüşmüş, lirik eser, lirik şiir gibi tabirler kurulmuştur.  

Şu halde Lirik şiir: ilhamla dolu, coşkulu şiir; lirik eser ise ilham dolu coşkuyla söylenen ve yazılan eser anlamlarına gelir.  Lirik şiirler veya eserler daha ziyade ferdi aşk, acı,  ıstırap, hüzün, ölüm, ayrılık, coşku, gurbet ve heyecanı dile getiren şiirler için kullanılmıştır. Buna rağmen vatan sevgisini,  Allah ve peygamber sevgisini vb coşku ile dile getiren şiirler veya edebi eserler de lirizm kapsamında görülmüştür.

Anakreon, Arkhilokhos, Orphe, Linus, Tirte Sapho gibi Yunan şairleri lirik şiirin Dünya edebiyatındaki ilk temsilcileridir. Daha sonra özellikle Romantizm’in ortaya çıkması ile lirizm kuralları ve özellikleri belirlenen bir şiir tarzı olarak şekillenmeye başlamış, Lamartine, Hugo, Musset gibi Romantizmin önemli şairleri lirik şiirin belli başlı temsilcileri olmuşlardır.

Lirik şiir tabiri, Türk edebiyatında Tanzimat edebiyatından sonra kullanılmaya başlanmıştır. Divan şairleri ise lirik kelimesinin anlamca karşılığı olabilecek şekilde hecrî, ilahi, vatani ve garami tabirlerini kullanmışlardı.  

Türk edebiyatında günümüze ulaşan ilk şiirleri yazan Uygur şairlerinin şiirlerinde dahi lirizm bulunmaktadır. Nitekim Yunus Emre’nin hazırlayıcısı olan Ahmet Yesevi’nin şiirlerinde de coşkulu bir ilahi aşk ve lirizm bulunmaktadır. Yunus Emre, Fuzuli, Nedim, Şeyh Galip,  Karacaoğlan, Âşık Ömer, Türk edebiyatının en belli başlı lirik şairleri arasındadır.

KOŞMA

Ala gözlerini sevdiğim dilber
Seni bu sevdadan silemiyorum
Gündüz hayalimde gece düşümde
Bana bir hal oldu bilemiyorum

Yaylanın hası da şu nazlı pınar
Aşnası olanlar yolları dener
Duramaz dillerim nazlımı arar
Dilimi tutup da duramıyorum

Nerde güzel görsem artıyor gamım
Genç yaşımda sağır oldu kulağım
Her gün önümüzden geçer yolağım
Şimdi nerd-olduğum bilemiyorum

Karacaoğlan da gördüğün öğer
Uzundur saçları topuğun döğer
Vermişler beş bini bin daha değer
Kesilmiş bahası alamıyorum           Karacaoğlan Şiirleri 

Yeni mektup aldım gül yüzlü yârdan
Gözletme yolları gel deyi yazmış
Sivralan Köyü’nden bizim diyârdan
Dağlar mor menevşe gül deyi yazmış        Âşık Veysel


Perişan Halin Oldum (murabba)

Perişan halin oldum sormadın hal-i perişanım
Gamından derde düştüm kılmadın tedbir-i dermanım
Ne dersin rüzgarım böyle mi geçsin güzel hanım
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Esir-i dam-ı aşkın olalı senden vefa görmem
Seni her kanda görsem ehl-i derde aşina görmem
Vefa vü aşinalık resmini senden reva görmem
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Değer her dem vefasız çerh yayından bana bin ok
Kime şerh eyleyem kim mihnet ü enduh u derdim çok
Sana kaldı mürüvvet senden özge hiç kimsem yok
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Gözümden dembedem bağrım ezip yaşım gibi gitme
Seni terk eylemezem çün ben beni sen dahi terk eyleme
İgen hem zalim olma ben gibi mazlumu incitme
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Katı gönlün neden bu zulm ile bidade ragıbtır
Güzeller sen tegi olmaz cefa senden vaciptir
Senin tek nazenine nazenin işler münasiptir
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Nazar kılmazsan ehl-i derd gözden akıdan seyle
Yamanlıktır işin uşşak ile yahşı mıdır böyle
Gel ALLAH (c.c.)'ı seversen bendene cevr eyleme lutf eyle
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım

Fuzuli şive-i ihsanın ister bir gedayındır
Dirildikçe seg-i kuyun ölende hak-i payındır
Gerek öldür gerek ko hükm hükmün ray rayındır
Gözüm canım efendim sevdiğim devletli sultanım    Fuzuli Şiirleri