Yazıda masalların yapısı,  masal tanımları, masal kahramanları, masallarda mekân, masalların yapısı, masalda olay, masalda kişiler, masal tekerlemeleri, masal başı, ortası ve sonu tekerlemeleri, masalda zaman, masalda iyiler kötüler, kişiler, masalda dilek, masalda amaç, masalda ders konuları ele alınmıştır.   

 

Halk arasında bilinmeyen biri tarafından bilinmeyen bir zamanda ve yerde oluşan,  ağızdan ağıza, dededen toruna aktarılarak gelen kahramanları belirli ve gerçek kimselere dayanmayan, olağan dışı olaylara dayanıp gerçekte olmayan zaman ve mekânlarda geçen mutlaka mutlu sonla biten anonim anlatılardır.

Masallar geçmişten bu güne taşınırken, kısmen değişerek veya eksilerek kültürden kültürlere, ülkeden ülkelere de taşınmıştır.  Kahramanları cin, peri, dev, tepegöz, keloğlan, Köse, Arap Bacı, Ejderha gibi olağanüstü kişiler ve varlıklardır. Mekânlar dünyada olmayan bulunmayan yerler olabilmektedir. Kaf Dağı, periler ülkesi, devler ormanı, sihirli göl, göğün yedi kat yukarısı, yerin yedi kat dibi… , Masallar imkânsızlıkları olmayan,  en zayıf kahramanın en güçlü rakipleri alt edebildiği;  insanların kuşa, ağaca, kediye, kabağa, fareye, küpe dönüşebildiği; yerin en dibine göğün en yüksek katına inp çıkabildiği; sihirli araçlarla pek çok rakibi alt edebildiği;  göz açıp kapayıncaya kadar bir yıllık yola gidebildiği veya kırk gün kırk gece yürüyüp bir arpa boyu yol gidemediği bir anlatıdır.

Anonim olan masal tamamen hayale dayanan, gerçeğe bağlı olma kaygısı duymayan bir türdür. İnsanlar, hayvanlar, cadı, cin, dev, peri gibi varlıkların başından geçen olağanüstü maceraları anlatan, en zayıf karakterin başarılması imkânsızlıkları aşarak, yenilmez güçleri mağlup ederek, başarmak zorunda olduğu görevleri başarıp;  mutlu sona kavuştuğu bir edebi türdür.


TÜRK MASALLARININ YAPISI

Türk masallarında üç bölüm vardır. A) Tekerleme b) Olay c) Dilek

a)Tekerleme: Türk masalları döşeme adı da verilen tekerleme ile başlar. Masallarımızdaki tekerlemeler masal başı ortası ve sonu tekerlemeler halindedir. Masal başındaki tekerleme, masal ile ilgisi olmayan, tümü ile kelime oyunları, söz cambazlıkları, yakıştırma vb den meydana gelmiş bulunan, bir anlamda a anlatılanların yalan, mekânların gerçek dışı olduğunu da ortaya koyan anlatılardır.

Masal Başı Tekerlemeleri

“ Bir varmış bir yokmuş, Allah’ın kulu çokmuş.  Evvel zaman içinde kalbur saman içinde develer tellal iken, pireler berber iken… Ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken.”

“ İp koptu, beşik devrildi. Anam kaptı maşayı, babam kaptı meşeyi, döndürdüler dört köşeyi. Dar attım kendimi dışarı… Kaç kaçmaz mısın? Vardım bir pazara. Bir at aldım dorudur diye. Bineyim dedim, at bir tekme salladı bana geri dur diye… Padişahın topları ateşe başladı. Topladım gülleleri cebime koydum darıdır diye. Tozu dumana kattım, Edirne’ye yettim. Selimiye minarelerini belime soktum borudur diye. Yakaladılar beni tımarhaneye attılar delidir diye. Babamdan haber geldi, onun eski huyudur diye. Bereket inandılar, tutup beni saldılar. Neyse uzatmayalım, masala başlayalım… “

“Eyüp’ün kızları haşarı… Bir tokat vurdular enseme, gözlerim fırladı dışarı… Orada gördüm bir kız… Adı Emine, gittim yanına… Bir tarafı tozluk dumanlık, bir tarafı çayırlık çimenlik, bir tarafı sazlık samanlık… Bir tarafta boyacılar boya boyuyor renk ile… Bir tarafta demirciler demir dövüyor denk ile… Bir tarafta Mehmet Ali Paşa cenk ediyor şevk ile… Anan yahşi, baban yahşi, kurtuldum ellerinden… vardım masal iline.” (Naki TEZEL’den)

“ Pireye vurdum palanı, kırdı kopardı kolanı. Masalcı masal anlattı yutturdu koca yalanı” 

“Pireye vurdum palanı, kırdı kopardı kolanı. Masalcı masal anlattı bal ile kaymağı bir birine kattı.”

“Bir varmış bir yokmuş. İnsanoğlunun başından geçenler dağdan taştan, kurttan kuştan, daha çokmuş. Zamanın birinde…” gibi tekerlemeler masal başı tekerlemeleridir. 



Masal Ortası ve Sonu Tekerlemeleri

Masal ortalarında “ Az gittik uz gittik. Dere tepe düz gittik, Altı ay bir güz gittik. Bir de baktık ki bir arpa boyu yol gitmişiz.” , “ Tepelerden yel gibi derelerden sel gibi…” “ Konarak göçerek lale sümbül biçerek “ 
“Gökten üç elma düştü, biri bana, biri dinleyenlere diğeri de dünyadaki tüm iyi insanlara”…
“Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine “


b) Olay

Masalda giriş tekerlemelerinden sonra başlayan, kahramanın çözmek zorunda kalacağı başarılması imkânsız bir sorunla karşılaşması, bu sorunu çözmek için mücadeleye girmesi, doğaüstü güçlerle savaşmak zorunda kalması, iyilerin yardımıyla tüm ödevlerini yapmayı başarıp kötüleri dize getirmesi ve mutlu sona kavuşması ile biten bir olay dizgisi vardır.  En zayıf kahraman iyilerin de yardım ile yapmak zorunda olduğu doğaüstü sorunları çözer.  Bunu başarırken olağan dışı mekânlarda, Kafdağı, yerin yedi kat dibi, göğün dokuz kat yukarısı, sihirli orman,  büyülü göl gibi mekânlarda dolaşabilir, devler cinler, ejderhalarla karşılaşır, cinler, periler, cadılar ile ilişki kurar. Kötü ve doğaüstü güçlerle savaşır. Varlık değişimlerine uğrayan dostlarına yardım eder.

c) Dilek

Masalın sonundaki mutlu sonla biten ve sadece iyi dilekler dileyen tekerlemelerin olduğu bölümdür.  Kırk gün kırk gece düğünle de bitebilen, mutlu sonuçlanan olaydan sonra masalcı “Gökten üç elma düştü, biri bana, biri dinleyenlere diğeri de dünyadaki tüm iyi insanlara”…“Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine “  tekerlemelerini kullanarak masalını sonlandırır

Masallarda Amaç: Masal, çocuklara doğruluk, dürüstlük, yardımseverlik, iyilik, ahlâklı olmak, erdemli olmak gibi duygular aşılamak amacı vardır.  Kötülerin eninde sonunda cezalarını bulacaklarını iyilerin eninde sonunda kazanacağı mesajı verilir. İyilik yapmak iyi olmak özendirilmeye çalışılan bir özelliktir.

Masallarda Yer:

Masalda, gerçek mekânlara benzer kır dağ, ova, köy, saray, olduğu gibi gerçek dünya da var olmayan mekânlar da vardır. Kafdağı, Kafdağı’nın ardı,  , yedi kat yerin altı, periler padişahının ülkesi…

Masallarda Zaman:

Masalda zaman, hayalî bir duyulan geçmiş zamandır. Masalların yüklemleri duyulan geçmiş zaman- mişli geçmiş-  eki olan (-miş) eki kullanılarak anlatılır

Masallarda Kişiler

Masal kahramanları tamamen iyiler, tamamen kötüler, tarafsız tipler olarak tasnif edile bilinir. Kişiler yarıca sıradan insanlar ve olağanüstü nitelikler taşıyan insanlar ve varlıklar halinde de tasnif edilebilirler.  Masallarda “peri,  Tepegöz, , dev, cüce, cadı, Arap bacı, Padişah, Padişahın oğulları,  gulyabani, şahmeran, Zümrüdüanka kuşu” gibi hayalî kahramanlar karşımıza çıkabilir.  Masalın iyileri kahraman ve yakınlardır. Kötüleri ise kahramana karşıdırlar. Kahramanlar masaldaki en zayıf karakterlerdir. Üçkardeş eten en küçüğü vb, padişahına en küçük oğlu, , yetim çocuk, Keloğlan ve Köse gibi halktankişiler de olabilirler. İyiler masalın sonunda mutlaka kazanır, kötüler de her zaman kaybeder.