Mastaba Nedir
Mastaba Arapça kökenli bir kelimedir. Dilimize de bu dilden girmiştir. Mastaba kelimesi mimari de sanat dallarında kullanılan bir terim olduğu gibi gündelik hayatta oturma maksatlı yapılmış sedir ve peykelere eş anlamlı olarak kullanılmış bir kelimedir.
Antik Mısır uygarlığında toprak altındaki mezarın üstüne kurulan gömülen ölülerin hatırasına ve yapılmış, düz tepeli odacıklara da mastaba denir. Antik Mısır’da mastabalar geliştirilerek piramitlere dönüştürülmüştür. Eskiden toprağın altına inşa edilen ev tipi bu mezarlar daha sonra yerin üstüne yapılmaya başlanmış, temeldeki mastabaların üzerine daha küçük mastabaların yapılması ile ziggurat ve piramit haline getirilmişlerdir. Bu nedenle mastabalar piramitlerin yukarı doğru daralarak yükselen dört cepheli taban yapılarıdır.
İslami mimaride ise cami han, medrese gibi büyük yapıların kapılarının iki yanında yapılan oturma işlevi gören, taş ya da ahşaptan yapılmış mimari öğeye mastaba denmiştir. Selçuklu mimarisinde tac kapının her iki tarafında da sedir şeklinde taştan yapılmış mastabalar bulunurdu.
Mastaba sözcüğü gündelik hayatta seki, peyke ve sedir manalarında kullanılmış, oturmak için uygun oturma yerlerine veya araçlarına denmiştir. Eski evlerde, meyhanelerde ve eski kahvelerde bulunan, tahtadan yapılmış, alçak ve duvara bitişik durumda yapılmış oturma yerlerine denmiştir. Kapı kenarına konulmuş taş veya tahta sedirlere de mastaba denirdi.
Edebiyatımızda mastaba daha ziyade peyke ve sedirin eş anlamlısı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ey Naili terâne-i kilkimden oldular
Ruhaniyan-ı mastaba-i intibah mest Nâilî-i Kadîm
Bekledim divar peykesin
Yar merhamet kıla deyü
Yedi padişah ülkesin
Alamam bir pula deyü HEKİMHANLI AŞIK ESİRİ Şiirleri
